تیسیر العزیز الحمید شرح کتاب التوحید

باب (۱۷): باب فرموده‌ی خداوند متعال: ﴿إِنَّكَ لَا تَهۡدِي مَنۡ أَحۡبَبۡتَ﴾[القصص: ۵۶].

در صحیح بخاری ابن مسیب از پدرش روایت می‎کند که گفت: هنگامی که مرگ ابوطالب فرا رسید پیامبرجنزد او آمد و ابوجهل و عبدالله بن أبی امیه نزد ابوطالب بودند، پیامبرجفرمود: عمو جان بگو لا له الا الله، این کلمه‏ای است که آن را به عنوان حجت نزد خداوند تقدیم خواهم داشت. آنگاه ابوجهل و عبدالله بن امیه گفتند: ای ابوطالب! آیا از آیین عبدالمطلب روی بر‎می‎تابی؟ باز پیامبرجپیشنهاد خود را به ابوطالب تکرار کرد و آن دو نیز سخن خود را تکرار کردند، آخرین چیزی که ابوطالب گفت این بود که گفت: او بر آیین عبدالمطلب می‎میرد و از گفتن لا إله ‌إلا الله ابا ورزید. آنگاه پیامبرجفرمود: «تا وقتی که نهی نشوم برایت طلب آمرزش می‎کنم». سپس خداوند آیه نازل فرمود که: ﴿مَا كَانَ لِلنَّبِيِّ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَن يَسۡتَغۡفِرُواْ لِلۡمُشۡرِكِينَ وَلَوۡ كَانُوٓاْ أُوْلِي قُرۡبَىٰ مِنۢ بَعۡدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمۡ أَنَّهُمۡ أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَحِيمِ١١٣﴾[التوبة: ۱۱۳]. «برای پیامبر و مومنان روا نیست که برای مشرکان، پس از آنکه برایشان روشن شد که آنان دوزخی‌اند، آمرزش بخواهند؛ هرچند خویشاوند باشند».

و در مورد ابوطالب نازل فرمود ‎که: ﴿إِنَّكَ لَا تَهۡدِي مَنۡ أَحۡبَبۡتَ وَلَٰكِنَّ ٱللَّهَ يَهۡدِي مَن يَشَآءُۚ وَهُوَ أَعۡلَمُ بِٱلۡمُهۡتَدِينَ٥٦﴾[القصص: ۵۶]. «‏به‌طور قطع تو نمی‌توانی کسی را که دوست داری، هدایت کنی؛ ولی الله هر که را بخواهد، هدایت می‌کند. و او به هدایت‌یافتگان داناتر است».

مسائل:

۱- تفسیر ﴿إِنَّكَ لَا تَهۡدِي مَنۡ أَحۡبَبۡتَ وَلَٰكِنَّ ٱللَّهَ يَهۡدِي مَن يَشَآءُ﴾

۲- تفسیر ﴿مَا كَانَ لِلنَّبِيِّ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَن يَسۡتَغۡفِرُواْ لِلۡمُشۡرِكِينَ﴾[التوبة: ۱۱۳].

۳- بزرگ‌ترین مسأله: تفسیر فرموده‌اش: «بگولا إله ‌إلا الله»، تفسیری خلاف آنچه مدعیان علم می‌گویند.

۴- ابوجهل و کسانی که با او بودند خوب می‎دانستند که مراد پیامبرجاز اینکه به ابوطالب می‎فرمود بگو لا إله ‌إلا الله چیست، پس خداوند زشت کند روی آنانی را که ابوجهل در شناخت اصلِ اسلام از آنان آگاهتر است.

۵- پیامبرجبرای مسلمان‌شدن ابوطالب عمویش بسیار تلاش نمود.

۶- رد ادعای کسانی که گمان می‎برند عبدالمطلب و اسلاف او مسلمان بوده‎اند.

۷- پیامبرجبرای ابوطالب از خداوند طلب آمرزش نمود، اما او بخشیده نشد و پیامبرجاز دعای مغفرت برای او نهی شد.

۸- زیان دوستان بد برای انسان.

۹- تعظیم نیاکان و گذشتگان مضرّ است.

۱۰- شبهه‌ی باطل‌اندیشان در استدلال از آنچه بزرگان و گذشتگان می‎کرده‎اند شیوه‌ی اهل جاهلیت بوده است، چنانچه ابوجهل از همین استدلال کرد.

۱۱- ملاک اعمال خاتمه‌ی آن است، همان گونه که اگر ابوطالب در آخرین لحظات زندگی‎اش کلمه‌ی لا إله ‌إلا الله را می‎گفت، برایش سودمند واقع می‎گشت.

۱۲- در اذهان گمراهان جای گرفته که دین آبا و اجداد راه واقعی است؛ زیرا با وجود تلاش پیامبرجآنها ابوطالب را به همین دلیل منحرف ساختند.