تیسیر العزیز الحمید شرح کتاب التوحید

باب(۵): باب تفسیر توحید و مفهوم شهادت بر لا إله ‌إلا الله

خداوند متعال می‌فرماید:

﴿أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ يَدۡعُونَ يَبۡتَغُونَ إِلَىٰ رَبِّهِمُ ٱلۡوَسِيلَةَ أَيُّهُمۡ أَقۡرَبُ وَيَرۡجُونَ رَحۡمَتَهُۥ وَيَخَافُونَ عَذَابَهُۥٓۚ﴾[الإسراء: ۵۷]. «آن کسانی را که به فریاد می‌خوانند (و خداگونه‌هایشان می‌دانند) آنان که از همه مقرّبترند (به درگاه الله، همچون عیسی و عُزَیر و فرشتگان) برای تقرّب به پروردگارشان وسیله می‌جویند (که طاعات و عبادات است) و به رحمت خدا امیدوار و از عذاب او هراسناکند».

و می‌فرماید:

﴿وَإِذۡ قَالَ إِبۡرَٰهِيمُ لِأَبِيهِ وَقَوۡمِهِۦٓ إِنَّنِي بَرَآءٞ مِّمَّا تَعۡبُدُونَ٢٦ إِلَّا ٱلَّذِي فَطَرَنِي فَإِنَّهُۥ سَيَهۡدِينِ٢٧﴾[الزخرف: ۲۶-۲۷]. «و زمانی(را یادآوری کن) که ابراهیم به پدر و قومش گفت: همانا من از آنچه می‌پرستید، بیزارم. جز ذاتی که مرا آفریده و به‌یقین او، هدایتم خواهد کرد». و می‌فرماید:

﴿ٱتَّخَذُوٓاْ أَحۡبَارَهُمۡ وَرُهۡبَٰنَهُمۡ أَرۡبَابٗا مِّن دُونِ ٱللَّهِ﴾[التوبة: ۳۱]. «آنان، دانشمندان و راهبانشان و مسیح پسر مریم را به جای الله، به خدایی گرفتند».

و می‌فرماید:

﴿وَمِنَ ٱلنَّاسِ مَن يَتَّخِذُ مِن دُونِ ٱللَّهِ أَندَادٗا يُحِبُّونَهُمۡ كَحُبِّ ٱللَّهِۖ﴾[البقرة: ۱۶۵]. «برخی از مردم هستند که غیر از خدا، خدا گونه‌هائی برمی‌گزینند و آنان را همچون خدا دوست می‌دارند». و در حدیث صحیح از پیامبرجروایت است که فرمود: «هرکسی بگوید لا إله ‌إلا الله و به همه‌ی آنچه همراه خدا عبادت می‌شوند کفر بورزد، جان و مالش مصون و محفوظ است و حسابش با خداست».

شرح این عنوان در فصول بعدی خواهد آمد.

مهم‌ترین و بزرگترین مسأله‌ای که در آن بیان شده؛ عبارت است از تفسیر توحید، تفسیر شهادت و گواهی‌دادن که آن را با اموری واضح بیان کرده است، از آن جمله: آیه‌ی سوره‌ی اسراء که در آن مشرکینی که صالحان را به فریاد می‌خوانند رد شده‌اند و بیان شده است که این عمل شرک اکبر است.

یکی آیه‌ی سوره برائت که در آن بیان کرده که اهل کتاب دانشمندان و دِیرنشینان خود را به خدایی گرفته بودند و بیان کرد که آنها فرمان نیافته بودند جز به این که معبود یکتا را بپرستند و تفسیر این آیه این است: که نباید از علماء و عابدان در آنچه گناه است پیروی ‌شود.

از آن جمله گفته‌ی ابراهیم÷است که به کافران گفت؛ خداوند می‌فرماید: ﴿وَإِذۡ قَالَ إِبۡرَٰهِيمُ لِأَبِيهِ وَقَوۡمِهِۦٓ إِنَّنِي بَرَآءٞ مِّمَّا تَعۡبُدُونَ٢٦ إِلَّا ٱلَّذِي فَطَرَنِي فَإِنَّهُۥ سَيَهۡدِينِ٢٧﴾(من از آنچه شما می‌پرستید بیزارم. جز خداوندی که مرا آفریده است بی‌گمان او مرا راهیاب خواهد کرد). پس ابراهیم از میان معبودان، پروردگارش را استثنا کرد و خداوند بیان نمود که این بیزاری جستن و این دوست داشتن تفسیر گواهی دادن به لا إله‌ إلا الله است. بنابراین فرمود: ﴿وَجَعَلَهَا كَلِمَةَۢ بَاقِيَةٗ فِي عَقِبِهِۦ لَعَلَّهُمۡ يَرۡجِعُونَ٢٨﴾[الزخرف: ۲۸]. «و کلمه‌ی توحید را حقیقتی ماندگار در نسل‌های پس از خویش قرار داد؛ امید است (مشرکان به سوی توحید) بازگردند».

از آن جمله آیه‌ی سوره‌ی بقره است که خداوند در مورد کافران می‌گوید: ﴿وَمَا هُم بِخَٰرِجِينَ مِنَ ٱلنَّارِ﴾[البقرة: ۱۶۷]. «و آنان، از دوزخ خارج نخواهند شد».

خداوند بیان نموده که آنها همتایانی که برای خدا مقرر می‌دارند آن همتایان را همانند خدا دوست می‌دارند و این دلالت می‌نماید که آنها محبت بسیاری نسبت به خدا داشتند اما این محبت آنان را وارد دایره‌ی اسلام نکرد، پس کسی که همتا و معبود باطل را بیشتر از خداوند دوست می‌دارد چگونه مسلمان قرار می‌گیرد؟! و از آن جمله فرموده‌ی پیامبرجکه می‌فرماید: «هرکسی بگوید لا إله ‌إلا الله و به آنچه که بجز خدا پرستش می‌شوند از آن‌ها روی گردان باشد مال و جانش محفوظ است و حساب او با خداوند است». این از بزرگترین مطالبی است که معنای لا إله‌ إلا الله را بیان می‌کند و می‌بینیم که تنها با تلفظ لا إله ‌إلا الله، دانستن معنای آن، اقرار به آن وحتی این که فرد فقط خداوند یگانه را به فریاد بخواند مال و جانش محفوظ نیست مگر این که کفر ورزیدن به آنچه همراه با خدا پرستش می‌شود را به آن بیافزاید، پس اگر در این شک کرد یا توقف نمود مال و جانش محفوظ نیست. توجه کنید این مسأله تا چه حد مهم و بزرگ است و این بیان تا چه اندازه واضح و روشن و برای مخالفان چه دلیل قاطعی است.