تیسیر العزیز الحمید شرح کتاب التوحید

باب (۳۹): هرکس چیزی از اسماء و صفات خدا را انکار نماید

خدای متعال می‌فرماید:

﴿وَهُمۡ يَكۡفُرُونَ بِٱلرَّحۡمَٰنِۚ قُلۡ هُوَ رَبِّي لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ عَلَيۡهِ تَوَكَّلۡتُ وَإِلَيۡهِ مَتَابِ ٣٠﴾[الرعد: ٣٠].

«(بدین گونه شگرف تو را به میان ملّتی فرستاده‌ایم که ملّت‌های فراوانی پیش از آنان آمده‌اند و رفته‌اند، تا آنچه را که به تو وحی کرده‌ایم بر آنان -) هر چند که منکر خداوند مهربانند – (بخوانی). بگو او پروردگار من است . جز او خدایی نیست . بر او توکل کرده‌ام و بازگشت من به سوی او است».

در صحیح بخاری آمده که حضرت علی می‌‌گوید: «با مردم به گونه‌ای حدیث را نقل کنید که می‌دانند و آن را درک می‌کنند. آیا دوست دارید که خدا و پیامبرجتکذیب شوند؟!».

عبدالرزاق از معمر از ابن طاوس از پدرش از ابن عباس روایت کرده که ابن عباس مردی را دید که وقتی حدیثی از پیامبرجدرباره‌ی صفات خدا شنید، لرزید. این تکان خوردن از روی انکار صفات خدا بود. ابن عباس گفت: «فرق اینان در چیست؟ [این شخص و امثال او حق و باطل را از هم تشخیص نداده و حق را به خوبی نشناخته‌اند و] اینان موقع شنیدن آیات محکم، احساس رقت قلب می‌کنند [و آن را قبول می‌نمایند] و موقع شنیدن آیاتی که فهم‌شان بر آنان مشتبه می‌شود، [آنها را قبول نکرده] و هلاک می‌شوند».

وقتی قریش از رسول اللهجشنیدند که از رحمان سخن می‌گوید، آن را انکار نمودند. پس خدای متعال این آیه را درباره شان نازل کرد: ﴿وَهُمۡ يَكۡفُرُونَ بِٱلرَّحۡمَٰنِۚ قُلۡ هُوَ رَبِّي لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ عَلَيۡهِ تَوَكَّلۡتُ وَإِلَيۡهِ مَتَابِ﴾[الرعد: ۳۰]: «[بدین گونه شگرف تو را به میان ملّتی فرستاده‌ایم که ملّتهای فراوانی پیش از آنان آمده‌اند و رفته‌اند، تا آنچه را که به تو وحی کرده‌ایم بر آنان -] هر چند که منکر خداوند مهربانند – (بخوانی). بگو او پروردگار من است . جز او خدائی نیست . بر او توکل کرده‌ام، و بازگشت من به سوی او است».

در این باب چند قضیه وجود دارد:

اول – با انکار چیزی از اسماء و صفات خدا، ایمان وجود ندارد.

دوم – تفسیر آیه‌ی وارده در سور‌ی رعد.

سوم – ترک نقل حدیث به شیوه‌ای که شنونده آن را فهم نکند.

چهارم – بیان علت این امر؛ علتش این است که این کار به تکذیب خدا و پیامبرجمنجر می‌شود هر چند شخص قصد این عمل منکر و ناپسند را نداشته باشد.

پنجم – سخن ابن عباس به کسی که چیزی از اسماء و صفات خدا را انکار نماید و اینکه او در صورت انکار بخشی از اسماء و صفات خدا، هلاک شده است.