شور و شوق برای عملیات تدوین
عالمانی که مأمور جمع‌آوی حدیث شدند، در تمامی شهرها آستین همت را بالا زدند و مأموریت را خوب به پایان رساندند، احادیث را جمع‌آوری کرد. آنها را منظم و صحیح و ضعیف را از هم جدا ساختند و هیچ کدام از آنها نوشتن احادیث را مکروه یا گناه نمی‌دانستند، بنابراین اختلاف در مورد نوشتن حدیث برطرف شد و همه بزرگان بر جواز نوشتن حدیث اجماع کردند حتی آن را مستحب و یا واجب می‌دانستند برای افرادی که لازم بود علم را به مردم تعلیم دهند ولی می‌ترسیدند آن را فراموش کنند [۱۸].
عملیات تدوین حدیث با رونق و شکوفایی فراوانی شروع شد، و بزرگانی که به امانت و راستگوی و جست و جو و پایداری معروف بودند، خود را برای این مأموریت مهم فارغ کردند و از هر چیز دیگر دست برداشتند. از تخت خواب دوری کرده و به قلم و دفتر چسبیدند و به روایت از بزرگان و شنیدن و گرفتن حدیث از آنان بسیار حریص بودند.
شب‌های زیادی را بیدار ماندند، صحرا و بیابان‌ها را پیمودند، در شهر و مناطق زیادی گشت و گذار کردند، در راه علم و روایت حدیث با وجود کم بودن پول و وسائل سفر و سواری به مسافرت پرداختند.
همه این بزرگان نمونه بلندی بودند که نام خود را در تاریخ ثبت و ماندگار ساختند. مدام بزرگان احادیث را جمع می‌کردند و به نقد و بررسی آنها می‌پرداختند و کتاب‌های صحیح و سنن و مسندها نوشتند، تا قرن سوم که به عصر طلایی معروف است همه احادیث رسول اکرم تدوین شد. با پایان قرن سوم تقریبا دوره‌ی جمع و نقد احادیث وخلاقیت در تألیف کتب حدیث واستقلال در نقد و تعدیل و تجریح خاتمه یافت و در قرن چهارم به بعد دوران تهذیب و استدراک (کامل کردن) و اختصار احادیث شروع شد.
بطور خلاصه چنین نتیجه می‌گیریم که هیچ زمانی بدون تدوین رها نشده است بلکه جمع‌آوری سنت به صورت ویژه‌ای کار خود را در دوران اول شروع کرد. و این کار در عصر صحابه و اوائل تابعین کم کم شدت گرفت و در دوران پایان تابعین شکل عمومی به خود گرفت و همچنان شدت می‌گرفت تا به دوران جوانی رسید و در خاتمه قرن سوم - که آن سه قرن به برکت در ایمان و علم و عمل و هدایت و راستکاری و پایداری شهرت یافته‌اند- بر ساقه‌های خویش راست ایستاد.
[۱۸] فتح الباری: ج ۱، ص ۱۶۵.