توجه محدثین به فهم و درک سنت و احادیث
همچنین به درک احادیث توجه فراوانی کرده‌اند، آنها ، چنانکه برخی از افراد بدبین ادعا می‌کنند، تنها راویان خبر نبودند که بدون فهم و درک آن را روایت کنند، گروه پیشگام از امامان حدیث و کسانی که با جمع‌آوری و غربال کردن احادیث، آنها را از الفاظ غریب و نامعلوم پاک میکردند، فقیه و آشنا به درایت و معنای متن بودند؛ مانند مالک و احمد و سفیان ثوری و ابن عیینه و بخاری و مسلم و سایر مؤلفین صحاح سته و غیر آنها.
احمد بن حسن ترمذی می‌گوید: «از ابو عبدالله یعنی احمد بن حنبل/شنیدم که می‌گفت آنهایی که حدیث را حفظ می‌کنند و معنی آن را می‌دانند نزد من محبوب‌تر از آنهایی هستند که تنها حدیث را بدون درک و فهم حفظ می‌کنند».
حاکم در تاریخش از عبدالعزیز پسر یحیی روایت می‌کند: «سفیان بن عیینه به ما گفت:
«ای اهل حدیث معانی حدیث را درک کنید. من سی سال معانی حدیث را یاد گرفتم» [۲۴].
در باب‌های صحیح بخاری و روش او در تعین عناوین حدیث و تکرار الفاظ حدیث یا قرار دادن بخش‌های یک حدیث در جاهای مختلف، به خوبی، علم و درایت آن امام بزرگوار را در معانی و فهم احادیث احساس می‌کنید. ایشان در مسائل اختلافی نظریه‌پرداز است، بعضی مواقع هنگامی که در مسئله‌ای، ترجیح یکی بر دیگری برایش واضح نشده باشد،آن را به صورت قطعی بیان نمی‌کند. تا جایی که گفته شده فقه امام بخاری در موضوعات ابواب او نهفته است.
این ویژگی تنها مخصوص بخاری نیست بلکه مسلم و اصحاب سنن مخصوصاً ترمذی در سنن خویش با هوشیاری تمام و فهم و شناخت، به نظریات فقهی توجه نشان داده است.
بله در دوران‌های متأخر مردانی پیدا شدند -هر چند کم بودند- که تنها همّ و غم آنها روایت حدیث بدون فهم و درک آن بود ، سر و کله اینها بعد از جمع حدیث و تدوین آن پیدا شد، شاید همان گروهی باشند که ابن فرج (ابن الجوزی) در کتاب «صيد الخاطر» آنها را به حاملان حدیث نام می‌برد و آنها را به حاملان کتاب و اسفار توصیف می‌کند که هیچ از آن نمی‌فهمند [۲۵].
[۲۴] الآداب الشرعیة: ج ۲، ص ۱۲۹. [۲۵] الآداب الشرعیة: ص ۱۳۲.