الف: مؤسسات فرهنگی - آموزشی حوزه
ورود فعال روحانیت در صحنۀ سیاسی کشور تا سال ۴۳، تا اندازه‌ای طلاب و فضلای جوان را با سازماندهی آشنا کرد. مهم‌تر آنکه بحث اصلاحات در حوزه، سازماندهی و تربیت نیروی فکری و آماده کردن طرح‌های فرهنگی را برای ورود جدی‌تر در صحنۀ عمل مطرح نمود. یکی از این ضرورت‌ها آشنایی طلاب با زبان‌های انگلیسی و اردو بود تا بتوانند اسلام و تشیع را تبلیغ کنند. [۵۱۹] در همان سال ۴۳ برخی از فضلا اعلام کردند که لازم است در حوزه اصلاحاتی صورت پذیرد. آقای مکارم شیرازی که درس عقایدی در مدرسۀ حجتیه [۵۲۰] داشت، از این درخواست حمایت کرد. [۵۲۱] پس از آن بود که برای نخستین بار، مرحوم شریعتمداری مسأله دارالتبلیغ را مطرح کرد. این آرزویی بود که دست کم سه دهه قبل از آن مطرح شده بود و اکنون در گیرودار مسائل بغرنج سیاسی و اختلافاتی که در حوزه درباره نحوۀمقابله با رژیم وجود داشت، پرداختن به آن، مسأله ساز شد.
[۵۱۹] آقای دوانی سابقۀ این اندیشه را از زمان آقای بروجردی می‌داند، بنگرید: مجلۀ یاد ش ۲۸، (پاییز ۷۱) ص ۴۹ـ۵۰. به اعتقاد ایشان طرح تأسیس مدرسۀ وعظ و خطابه از اواخر زمان آقای بروجردی مطرح شد که به دلایلی مسکوت ماند و بعدها دارالتبلیغ در امتداد آن شکل گرفت. بنگرید: یاد، ش ۲۹ـ۳۰ (زمستان ۷۲ بهار ۷۳) ص ۴۹۱ـ۴۹۳. فکر تأسیس دارالتبلیغ و اصلاح وضع تبلیغی مربوط به سال‌های ۲۳و ۲۴ و در نشریۀ آیین اسلام، به وسیله حاج سراج انصاری به ویژه مرحوم شیخ عباسعلی اسلامی بود. [۵۲۰] این مدرسه توسط آیت الله سید محمد حجت کوه‌کمره‌ای در سال ۱۳۲۶ در قم افتتاح شد. شرح افتتاح آن را بنگرید در: آیین اسلام، س ۴، ش ۷، ص ۱۰. [۵۲۱] بنگرید: مجلۀ یاد، همان، ص ۳۴ـ۳۵.