آثار ترمذی:
بدون اختلاف، ترمذی در روزگار خویش پیشوا و یکی از امامانی بود که در علم حدیث بدو اقتدا میکردند؛ و بدون تردید وی یکی از طلایه داران عرصهی روایت و درایت و یکی از پیشقراولان عرصهی علم و فقاهت و یکی از پیشگامانِ پیشتازِ عرصهی اخلاص و عمل، و یکی از پیشآهنگان عرصهی صداقت و راستی و یکی از سرآمدانِ عرصهی تألیف و نگارش بود.
حاکم نیشابوری دربارهی ترمذی میگوید: «محمد بن اسماعیل بخاری درگذشت و در خراسان از لحاظ علم و حفظ و زهد، کسی همچون ابوعیسی، محمد بن عیسی ترمذی برجای نماند.»
و از وی کتابهای زیادی نیز به یادگار مانده است که مهمترین آنها عبارتند از:
1- «الجامع الصحیح» یا «جامع ترمذی»: یکی از منابع اساسی سنّت نبوی و مراجع مهم فقه اسلامی، در میان علماء و صاحب نظران اسلامی است؛ و از مشهورترین کتابهای وی محسوب میشود.
خود در مورد سنن ترمذی گفته است: «در این کتاب جز احادیثی را که بعضی از فقیهان به آن عمل کردهاند نیاوردهام.»
و عبدالله بن محمد انصاری در مورد جامع ترمذی میگوید:
«کتاب ترمذی در نزد من بهتر و روشنگرتر از کتابهای بخاری و مسلم است.» به او گفته شد، به چه دلیلی این سخن را میگویی؟ گفت: «چون کسی میتواند از کتاب آنان بهره برد که در علم حدیث، شناختی کافی داشته باشد؛ امّا ترمذی در کتاب خویش به شرح و بیان احادیث پرداخته است، پس فقیهان، محدثان، و دیگر عالمان، توانا خواهند بود که از آن استفاده کنند.» ترمذی میگوید: «پس از آن که کتابم را فراهم دیدم، آن را بر عالمان حجاز، عراق و خراسان عرضه داشتم و آنها آن را پسندیدند.»
و تعداد احادیث سنن ترمذی، بالغ بر پنج هزار حدیث است که به نسبت کتابهای دیگر حدیثی( همچون بخاری و مسلم) احادیث تکراری در آن کمتر دیده میشود.
2- «>الشمائل المحمّدیّة»: این کتاب به «شمائل النبي»، «الشمائل النبویّة» و «الخصائل المحمدیة» نیز اشتهار دارد و بیشتر به «شمائل ترمذی» معروف است؛ و از همین کتاب تاکنون بیش از بیست شرح و تلخیص صورت گرفته است که مشهورترین شارحان آن: «علی بن سلطان محمد قاری» (متوفی 1014 ه .ق) و «محمد عبدالرؤف مناوی» (متوفی 1031 یا 1029 ه .ق) را میتوان نام برد.
و کتاب روایی «الشمائل المحمدیة» در جامعهی اسلامی ـ به ویژه حوزههای علمیه و مدارس دینی ـ جایگاه ویژهای دارد؛ به همین دلیل در دورههای مختلف، علماء و دانشوران به شرح و توضیح و تلخیص آن اقدام نمودهاند.
3- «العلل فی الحدیث».
4- «التاریخ».
5- «الزهد».
6- «الاسماء و الکُنی».
7- «رسالة فی الخلاف و الجدل».