ریاض الصالحین در سخنان پیامبر امین - جلد دوم

۱۴۲. باب استحباب تشميت العاطس إذا حمدالله تعالی وکراهة تشميته إذا لم يحمدالله تعالی وبيان آداب التشميت والعطاس والتثاؤب
باب استحباب دعا برای عطسه‌کننده، اگر الحمدالله بگوید و کراهت دعا برای او اگر حمد خدای را به جای نیاورد و بیان آداب دعا برای عطسه زننده و آداب عطسه و خمیازه

۸۷۸- «عن أبي هريرة سأن النبي صقال: «إن الله يُحِبُّ العُطاسَ وَيَكْرَهُ التَّثاُؤبَ، فَإذَا عَطَس أحَدكُم وحمد الله تعالى كانَ حقَّا على كل مسلم سمعهُ أن يقول له يرحمك الله وأما التّثاوب فإنما هو من الشيطان، فـإذا تثاءب أحدكم فليردَّهُ ما استطاع، فإن أحدكم إذا تثاءب ضَحِكَ منه الشيطان»» رواه البخاري.

۸۷۸. «از ابوهریره سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «خداوند عطسه را دوست و از خمیازه کراهت دارد، پس اگر یکی از شما عطسه کرد و خدا را شکر کرد (الحمدلله گفت)، بر هر مسلمانی که آن را شنید، حق است که بگوید: یرحمک الله (خداوند بر تو رحم کند) و خمیازه، از جانب شیطان است، پس اگر یکی از شما خمیازه کشید تا حد توان (اگر توانست) آن را برگرداند (و اگر نتوانست دستش را بر دهانش بگذارد)؛ زیرا هنگامی که یکی از شما خمیازه می‌کشد، شیطان بر او می‌خندد»» [۳۶]و [۳۷].

۸۷۹- «وعنه عن النبي ص: «إذا عطس أحدكم فليقل: الحمد لله، وليقل له أخوه أو صاحبه: يرحمك الله، فإذا قال له: يرحمك الله فليقل: يهديكم الله ويصلح بالكم»» رواه البخاري.

۸۷۹. «از ابوهریره سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «هرگاه یکی از شما عطسه کرد، بگوید: الحمدالله! و برادر یا دوستش، به او بگوید: یرحمک الله ( خداوند بر تو رحم کند) و چون (دوست) او به او یرحمک الله گفت، شخص عطسه کننده بگوید: یهدیکم الله و یصلح بالکم (خداوند شما را هدایت و احوالتان را اصلاح کند!»» [۳۸].

۸۸۰- «وعن أبي موسى سقال: سمعت رسول الله صيقولُ «إذا عَطَس أحدُكُم فحمد الله فشمتوه، فإنْ لم يحمد الله فلا تُشمتوه»» رواه مسلم.

۸۸۰. «از ابوموسی سروایت شده است که گفت: از پیامبر صشنیدم که می‌فرمود: «هرگاه یکی از شما عطسه کرد و سپاس و ستایش خداوند را به جای آورد، او را با دعای خیر خود جواب دهید و اگر حمد خدای را به جای نیاورد، برایش دعای خیر نکنید»» [۳۹].

۸۸۱- «وعن أنس سقال: عطس رجلان عند النبي صفشمت أحدهما ولم يشمت الآخر، فقال الذي لم يشمته: عطس فُلانٌ فَشَمَّتهُ وَعطستُ فَلَم تُشَمتني؟ فقال: «هذا حمد الله، وإنَك لم تحمد الله»» متفق عليه.

۸۸۱. «از انس سروایت شده است که گفت: دو نفر نزد پیامبر صعطسه کردند، پیامبر صبرای یکی از آنها دعای خیر نمود و در حق دیگری چنان نکرد، مردی که پیامبر صبرای او دعای خیر نکرده بود، گفت: فلانی عطسه نمود، برای او دعای خیر کردی و وقتی من عطسه کردم، برایم دعا نفرمودی؟! پیامبر صفرمودند: «او حمد خدا را به جای آورد و تو حمد خدای را به جای نیاوردی»» [۴۰].

۸۸۲- «وعن أبي هريرة سقال: كان رسول الله صإذَا عَطَسَ وَضَعَ يَدَهُ أوْ ثَوبَهُ عَلى فيهِ وَخَفَضَ أوْ غَضَّ بَها صَوْتَهُ.شك» الراوي رواه أبو داود،والترمذي وقال حديث حسن صحيح.

۸۸۲. «از ابوهریره سروایت شده است که گفت: پیامبر صهر وقت عطسه می‌کرد، دست یا لباسش را بر دهانش می‌گذاشت و بدین وسیله صدای عطسه‌ی خود را پنهان می‌کرد ـ پایین می‌آورد ـ راوی (در بین پایین آوردن یا پنهان کردن) شک کرده است» [۴۱]و [۴۲].

۸۸۳- «وعن أبي موسى سقال: «كان الْيَهُودُ يَتَعَاطسُونَ عْندَ رسول الله صيَرْجُونَ أنْ يَقولَ لهْم يَرْحَمُكُم الله، فيقولُ: يَهدْيكمُ الله ويُصلحُ بالكم»» رواه أبو داود، والترمذي وقال حديث حسن صحيح.

۸۸۳. «از ابوموسی سروایت شده است که گفت: یهودی‌ها نزد پیامبر صعطسه می‌کردند، به امید این‌که به آنان بفرماید: یرحمکم الله (خداوند بر شا رحم کند)، اما پیامبر صمی‌فرمود: «یهدیکم الله و یصلح بالکم (خداوند شما را هدایت و احوال شما را اصلاح کند)»» [۴۳].

۸۸۴- «وعن أبي سعيد الخدري سقال: قال رسول الله ص: إذَا تَثاءَبَ أحَدُكُمْ فَلْيُمسكْ بَيده على فيه فإنَّ الشيطان يدْخل» رواه مسلم.

۸۸۴. «از ابوسعید خدری سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «وقتی که یکی از شما خمیازه کشید، دستش را بر دهان خود بگذارد، زیرا شیطان (از آن راه) داخل می‌شود»» [۴۴]و [۴۵].

[۳۶] بخاری روایت کرده است؛ [خ (۲۳۸۹)]. [۳۷] برای فهم بهتر معنای حدیث، ذکر دو مقدمه لازم است؛ اولاً در پزشکی جدید ثابت شده است که عطسه و خمیازه، هر دو عکس‌العمل‌های طبعی بدن هستند و کار عطسه پاکسازی مسیر تنفس از میکروب‌ها و مواد مزاحم و خمیازه برای رفع اختلال در تنفس و جذب اکسیژن موردنیاز بدن است؛ ثانیاً، در اسلام، هرچه به حال انسان سودمند باشد، از خداوند و فرشتگان و هرچه برای انسان زیان‌آور باشد، از شیطان سرچشمه می‌گیرد، زیرا شیطان دشمن انسان است و این‌که در حدیث، خمیازه مورد کراهت خداوند و سبب خنده‌ی شیطان به انسان دانسته شده است، چنان‌که در روایات دیگر این حدیث آمده، خمیازه‌ای است که فرد در هنگام آن، مبالغه و دهان خود را بسیار باز کند و دستش را جلوی دهانش نگیرد و از خود صدا درآورد و باعث چندش دیگران شود که این نشانه‌ی غفلت شخص و سبب ورود میکروب‌ها و مواد آلوده به ریه‌اش می‌شود و در نتیجه مایه‌ی خنده و مسخره و شادی دشمن او (شیطان) است ـ ویراستاران. [۳۸] بخاری روایت کرده است؛ [(۶۲۲۴)]. [۳۹] مسلم روایت کرده است؛ [(۲۹۹۲)]. [۴۰] متفق علیه است؛ [خ (۶۲۲۵)، م (۲۹۹۱)]. [۴۱] ابوداود [(۵۰۲۹)] و ترمذی [(۲۷۴۶)] روایت کرده‌اند و ترمذی گفته است: حدیث حسن صحیح است. [۴۲] این عمل یکی از توصیه‌های اکید بهداشت فردی در جهان جدید است ـ ویراستاران. [۴۳] ابوداود [(۵۰۳۸)] و ترمذی [(۲۷۴۰)] روایت کرده‌اند و ترمذی گفته است: حدیث حسن صحیح است. [۴۴] مسلم روایت کرده است؛ [(۶۲۶۳)]. [۴۵] [به پاورقی ذیل حدیث شماره‌ی: ۸۷۸ رجوع شود].