ریاض الصالحین در سخنان پیامبر امین - جلد دوم

۲۴۹- باب ما يقوله عند النوم
باب آن‌چه که هنگام خواب گفته می‌شود

قال الله تعالی:

﴿إِنَّ فِي خَلۡقِ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَٱخۡتِلَٰفِ ٱلَّيۡلِ وَٱلنَّهَارِ لَأٓيَٰتٖ لِّأُوْلِي ٱلۡأَلۡبَٰبِ١٩٠ ٱلَّذِينَ يَذۡكُرُونَ ٱللَّهَ قِيَٰمٗا وَقُعُودٗا وَعَلَىٰ جُنُوبِهِمۡ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلۡقِ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ﴾[آل عمران: ۱۹۰-۱۹۱].

«در آفرینش آسمان‌ها و زمین و گردش شب و روز، نشانه‌هایی برای خردمندان هست؛ کسانی که خدا را ایستاده و افتاده بر پهلوهایشان یاد می‌کنند و در آفرینش آسمان‌ها و زمین می‌اندیشند».

۱۴۵۸- «وعنْ حُذيفةَ وأَبي ذرٍّ بأَنَّ رسُول اللَّهِ صكانَ إِذَا أَوَى إِلَى فِرَاشِهِ قالَ: «باسْمِكَ اللَّهُمَّ أَحْيَا وَأَمُوتُ»» رواه البخاري.

۱۴۵۸. «از حذیفه و ابوذر بروایت شده است که پیامبر ص وقتی به بستر خوابش می‌رفت، می‌فرمود: «باسْمِك اللَّهُمَّ أَحْیا وَأَمُوتُ: ای پروردگار! به نام تو زندگی می‌کنم و می‌میرم»» [۶۴۰].

۱۴۵۹- «وعَنْ عليٍّ سأَنَّ رسُولَ اللَّهِ صقالَ له وَلِفَاطِمةَ ب: «إِذَا أَوَيْتُمَا إِلى فِراشِكُما، أَوْ إِذَا أَخَذْتُمَا مَضَاجِعَكُما فَكَبِّرا ثَلاثاً وَثَلاثِينَ، وَسَبِّحَا ثَلاثاً وثَلاثِينَ، وَاحْمَدَا ثَلاثاً وَثَلاثِين» وفي روايةٍ: «التَّسْبِيحُ أَرَبعاً وَثَلاثِينَ» وفي روايةٍ: «التَّكبيرُ أَربعاً وَثَلاثِينَ»» متفقٌ عليه.

۱۴۵۹. «از حضرت علی سروایت شده است که گفت: پیامبر صبه او و حضرت فاطمه بفرمودند: «وقتی به بستر خوابتان رفتید ـ یا وقتی رختخواب خوابتان را آماده کردید ـ سی و سه بار الله اکبر و سی و سه بار سبحان‌ الله و سی و سه بار الحمدالله بگویید». و در روایتی دیگر آمده است: «سبحان الله سی و چهار بال» و در روایتی دیگر آمده است: «الله اکبر سی و چهار بار»» [۶۴۱].

۱۴۶۰- «وعن أَبي هُريرةَ س، قال: قال رسولُ اللَّهِ ص: «إِذا أَوَى أَحَدُكُم إِلى فِراشِهِ، فَلْيَنْفُض فِراشَهُ بداخِلَةِ إِزَارِهِ فإِنَّهُ لاَ يَدْرِي مَا خَلَفَهُ عَلَيْهِ، ثُمَّ يَقُولُ: بِاسْمِكَ رَبِّي وَضَعْتُ جَنْبي، وَبِكَ أَرْفَعُهُ، إِنْ أَمْسَكْتَ نَفْسِي فَارْحَمْها، وإِنْ أَرْسَلْتَهَا، فَاحْفَظْهَا بِمَا تَحْفَظُ بِه عِبادَكَ الصَّالحِينَ»» متفقٌ عليه.

۱۴۶۰. «از ابوهریره سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «وقتی یکی از شما به بستر خواب خود رفت، بسترش را بتکاند و با قسمت داخلی شلوار (لباس) خود، آن را پاک کند، زیرا او نمی‌داند پس از ترک بستر چه چیزی در جای او قرار گرفته است و سپس بگوید: بِاسْمِك رَبِّي وَضَعْتُ جَنْبي، وَبِك أَرْفَعُهُ، إِنْ أَمْسَکتَ نَفْسِي فَارْحَمْها، وإِنْ أَرْسَلْتَهَا، فَاحْفَظْهَا بِمَا تَحْفَظُ بِه عِبادَك الصَّالحِینَ: به نام تو ای خدای من! پهلوی خود را بر زمین می‌گذارم و به اراده و قدرت تو آن را بلند می‌کنم، خداوندا! اگر جان مرا نزد خود نگاه خواهی داشت، بر او رحم فرما و اگر آن را رها می‌کنی و زنده‌ام باقی می‌گذاری، با آن‌چه که بندگان صالح خود را به آن حفظ می‌کنی، او را حفظ کن»» [۶۴۲].

۱۴۶۱- «وعنْ عائشةَ ل، أَنَّ رسول اللَّهِ صكان إِذَا أَخَذَ مضْجعَهُ نَفَثَ في يدَيْهِ، وَقَرَأَ بالْمُعَوِّذاتِ ومَسح بِهمَا جَسَدَهُ» متفقٌ عليه.

وفي رواية لـهمـا: «أَنَّ النبيَّ صكَانَ إِذَا أَوى إِلى فِرَاشِهِ كُلَّ لَيْلةٍ جمَع كَفَّيْهِ ثُمَّ نفَثَ فيهما فَقَرأَ فِيهما: قُلْ هُوَ اللَّه أَحَدٌ، وقُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الفلَقِ، وَقُلْ أَعُوذُ بِربِّ النَّاسِ، ثُمَّ مَسَحَ بِهِمَا ما اسْتطاعَ مِن جسَدِهِ، يبْدَأُ بِهما عَلَى رَأْسِهِ وَوجهِهِ، وما أَقبلَ مِنْ جَسَدِهِ، يَفْعَلُ ذلكَ ثَلاَثَ مرَّات» متفقٌ عليه.

قال أَهلُ اللُّغَةِ: «النَّفْثُ» نَفخٌ لَطِيفٌ بِلاَ رِيقٍ.

۱۴۶۱. «از حضرت عایشه لروایت شده است که پیامبر صوقتی که در بسترش دراز می‌کشید، در دست خود می‌دمید و معوذتین ﴿قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلۡفَلَقِ ١﴾و ﴿قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلنَّاسِ ١﴾را قرائت می‌فرمود و با دست‌های خود بدنش را مسح می‌کرد [۶۴۳].

در روایتی دیگر از مسلم و بخاری آمده است: «پیامبر صهرگاه در شب به داخل رختخواب خود می‌رفت، دست‌هایش را نزدیک هم قرار می‌داد و در آنها می‌دمید و ﴿قُلۡ هُوَ ٱللَّهُ أَحَدٌ ١﴾و ﴿قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلۡفَلَقِ ١﴾و ﴿قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلنَّاسِ ١﴾را بر آنها قرائت می‌فرمود و با دست خود هرکجا از بدنش را که می‌توانست، مسح می‌نمود و ابتدا از سر و صورتش شروع می‌کرد».

۱۴۶۲- «وَعنِ البرَاءِ بنِ عازِبٍ ب، قَالَ: قال لي رسُولُ اللَّهِ ص: «إِذَا أَتَيتَ مَضْجَعَكَ فَتَوضَّأْ وضُوءَكَ لِلصَّلاةِ، ثُمَّ اضْطَجِعْ عَلى شِقِّكَ الأَيمَنِ، وقلْ: اللَّهُمَّ أَسْلَمْتُ نفِسي إِلَيكَ، وَوَجَّهْتُ وَجْهِي إِلَيْكَ. وَفَوَّضتُ أَمري إِلَيْكَ، وَأَلَجَأْتُ ظَهرِي إِلَيْكَ، رغبةً ورهْبَةً إِلَيْكَ، لامَلجأَ ولا مَنجي مِنْكَ إِلاَّ إِليكَ، آمنتُ بِكِتَابِكَ الذِي أَنزَلْت، وَبِنَبِيِّكَ الذِي أَرسَلتَ. فإِنْ مِتَّ، مِتَّ على الفِطرةِ، واجْعَلهُنَّ آخِرَ ما تَقُولُ»» مُتَّفقٌ عليهِ.

۱۴۶۲. «از براء بن عازب بروایت شده است که گفت: پیامبر صبه من فرمودند: «وقتی به رختخواب خود رفتی، چنان که برای نماز وضو می‌گیری، وضو بگیر، سپس بر پهلوی راست بخواب و بگو: اللَّهُمَّ أَسْلَمْتُ نفِسي إِلَیك، وَوَجَّهْتُ وَجْهِی إِلَیك. وَفَوَّضتُ أَمري إِلَیك، وَأَلَجَأْتُ ظَهرِی إِلَیك، رغبةً ورهْبَةً إِلَیك، لامَلجأَ ولا مَنجی مِنْك إِلاَّ إِلیك، آمنتُ بِکتَابِك الذِي أَنزَلْت، وَبِنَبِیك الذِي أَرسَلتَ!: خداوندا! خود را تسلیم تو نمودم و کار خود را به تو واگذاشتم و پشت خود را به تو تکیه زدم و این کار من به خاطر بیم و رجا از توست. درگاه رحمت تو، تنها وسیله‌ی نجات از غضبت می‌باشد، ایمان دارم به کتابی که نازل کردی و به پیامبری که فرستادی، پس اگر تو (آن شب) مُردی، بر فطرت دین اسلام مُرده‌‌ای و آن را آخرین حرف خودت بگردان». (یعنی بعد از خواندن دعا، بخواب و دیگر حرف نزن)» [۶۴۴].

۱۴۶۳- «وَعَنْ أَنَسٍ س، أَنَّ النَّبِيَّ صكَانَ إذا أَوَى إِلى فِرَاشِهِ قَال: «الحمْدُ للَّهِ الَّذي أَطْعَمنَا وسقَانا، وكفَانَا وآوانَا، فكمْ مِمَّنْ لا كافيَ لَهُ ولا مُؤْوِيَ»» رواهُ مسلمٌ.

۱۴۶۳. «از انس سروایت شده است که پیامبر صوقتی به رختخواب تشریف می‌برد، می‌فرمود: «الحمْدُ للَّهِ الَّذي أَطْعَمنَا وسقَانا، وکفَانَا وآوانَا، فکمْ مِمَّنْ لا کافي لَهُ ولا مُؤْوِی: سپاس و ستایش سزاوار خدایی است که به ما طعام داد و نوشاند و ما را از هر جهت کفایت کرد و در جوار رحمت خود قرار داد که چه بسا کسانی که هیچ کفایت‌کننده و پناه دهنده‌ای ندارند»» [۶۴۵].

۱۴۶۴- «وعنْ حُذيْفَةَ س، أَنَّ رسُول اللَّهِ صكَانَ إِذا أَرَاد أَنْ يرْقُدَ، وضَع يَدهُ اليُمنَى تَحْتَ خَدِّهِ، ثُمَّ يقُولُ: «اللَّهمَّ قِني عَذَابكَ يوْمَ تَبْعثُ عِبادَكَ»» رواهُ الترمِذيُّ وقال: حديثٌ حَسنٌ.

وَرَواهُ أَبو داودَ مِنْ رِوايةِ حفْصةَ ل، وَفيهِ أَنَّهُ كَانَ يقُولهُ ثَلاثَ مَرَّاتٍ.

۱۴۶۴. «از حذیفه سروایت شده است که پیامبر صهرگاه که می‌خواست بخوابد، دست راست خود را زیر گونه‌اش می‌گذاشت و می‌فرمود: «اللَّهمَّ قِني عَذَابك یوْمَ تَبْعثُ عِبادَك: خدایا! مرا از عذاب خود حفظ کن، در روزی که بندگان خودت را زنده می‌کنی»» [۶۴۶].

[۶۴۰] بخاری روایت کرده است؛ [(۶۳۱۲)]. [۶۴۱] متفق علیه است؛ [خ (۵۳۶۱)، م (۲۷۲۷)]. [۶۴۲] متفق علیه است؛ [خ (۶۳۲۰)، م (۲۷۱۴)]. [۶۴۳] متفق علیه است؛ [خ (۶۳۱۹)، م (۲۱۹۲)]. [۶۴۴] متفق علیه است؛ [خ (۶۳۱۵)، م (۲۷۱۰)]. [روایت‌های دیگری از این حدیث به شماره‌های ۸۰ و ۸۱۴، گذشت]. [۶۴۵] مسلم روایت کرده است؛ [(۲۷۱۵)]. [۶۴۶] ترمذی [(۳۳۹۵)] روایت کرده و گفته است: حدیثی حسن است و ابوداود [(۵۰۴۵)] از روایت «ام ‌المؤمنین حضرت حفصه» لروایت کرده و در آن آمده است که ایشان این دعا را سه بار می‌فرمود..