ریاض الصالحین در سخنان پیامبر امین - جلد دوم

۲۱۷- باب وجوب صوم رمضان وبَيان فضل الصّيام وما يتعلق به
باب بیان وجوب روزه‌ی رمضان و بیان فضیلت روزه‌داری و آن‌چه بدان مربوط است

قال الله تعالی:

﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ كُتِبَ عَلَيۡكُمُ ٱلصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِكُمۡ﴾[البقرة: ۱۸۳].

«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بر شما روزه واجب شده است، همان‌گونه که بر کسانی که پیش از شما بوده‌اند، واجب شد».

الی قوله تعالی:

﴿شَهۡرُ رَمَضَانَ ٱلَّذِيٓ أُنزِلَ فِيهِ ٱلۡقُرۡءَانُ هُدٗى لِّلنَّاسِ وَبَيِّنَٰتٖ مِّنَ ٱلۡهُدَىٰ وَٱلۡفُرۡقَانِۚ فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ ٱلشَّهۡرَ فَلۡيَصُمۡهُۖ وَمَن كَانَ مَرِيضًا أَوۡ عَلَىٰ سَفَرٖ فَعِدَّةٞ مِّنۡ أَيَّامٍ أُخَرَ﴾[البقرة: ۱۸۵].

تا آن‌جا که می‌فرماید:

«ماه رمضان است که در آن قرآن برای راهنمایی مردم و به عنوان نشانه‌ها و آیات روشنی از ارشاد و هدایت و فرق میان حق و باطل، نازل شده است، پس هر کس از شما، این ماه را دریافت، باید آن را روزه بگیرد و اگر کسی بیمار یا مسافر باشد، (می‌تواند روزه نگیرد) و چندی از روزهای دیگر (به اندازه‌ی آن روزها) را روزه بگیرد».

و أما الأحادیث فقد تقدَّمت فی الباب الذی قبله.

و اما احادیث (در این موضوع)، بعضی از آنها در باب قبل گذشت (و نیز احادیث زیر):

۱۲۱۵- «وَعنْ أَبي هُريرة س، قال: قال رسُولُ اللَّهِ ص: «قال اللَّه ﻷ: كُلُّ عملِ ابْنِ آدم لهُ إِلاَّ الصِّيام، فَإِنَّهُ لي وأَنَا أَجْزِي بِهِ. والصِّيام جُنَّةٌ فَإِذا كَانَ يوْمُ صوْمِ أَحدِكُمْ فلا يرْفُثْ ولا يَصْخَبْ، فَإِنْ سابَّهُ أَحدٌ أَوْ قاتَلَهُ، فَلْيقُلْ: إِنِّي صَائمٌ. والَّذِي نَفْس محَمَّدٍ بِيدِهِ لَخُلُوفُ فَمِ الصَّائمِ أَطْيبُ عِنْد اللَّهِ مِنْ رِيحِ المِسْكِ.

للصَّائمِ فَرْحَتَانِ يفْرحُهُما: إِذا أَفْطرَ فَرِحَ بفِطْرِهِ، وإذَا لَقي ربَّهُ فرِح بِصوْمِهِ»» متفقٌ عليه.

وهذا لفظ روايةِ الْبُخَارِي. وفي رواية له: «يتْرُكُ طَعامَهُ، وَشَرابَهُ، وشَهْوتَهُ، مِنْ أَجْلي، الصِّيامُ لي وأَنا أَجْزِي بِهِ، والحسنَةُ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا».

وفي رواية لـمسلم: «كُلُّ عَملِ ابنِ آدَمَ يُضَاعفُ الحسَنَةُ بِعشْر أَمْثَالِهَا إِلى سَبْعِمِائة ضِعْفٍ. قال اللَّه تعالى: «إِلاَّ الصَّوْمَ فَإِنَّهُ لِي وأَنا أَجْزي بِهِ: يدعُ شَهْوتَهُ وَطَعامَهُ مِنْ أَجْلي. لِلصَّائم فَرْحتَانِ:فرحة عند فطره، فَرْحةٌ عِنْدَ لقَاء رَبِّهِ. ولَخُلُوفُ فيهِ أَطْيَبُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ ريحِ المِسْكِ».

۱۲۱۵. «از ابوهریره سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «خداوند ﻷمی‌فرماید: هر عملی از اعمال انسان برای خود او و به نفع خود اوست، جز روزه که آن برای من است و من پاداش ان را می‌دهم؛ و روزه سپر است، پس وقتی یکی از شما روزه‌دار بود، دشنام و ناسزا نگوید و یا با صدای بلند بر دیگری داد نزند و اگر یکی به او بد گفت و یا با او جنگید، بگوید:م من روزه هستم؛ و سوگند به کسی که روح محمد در دست قدرت اوست، بوی دهن شخص روزه‌دار، نزد خدا از بوی مشک خوش‌تر و باارزش‌تر است؛ و شخص روزه‌دار دو خوشی دارد که به آن دو بسیار شادمانی می‌کند: یکی هنگامی که افطار می‌کند، به افطارش خوشحال می‌شود و دیگری، هنگامی است که با خدای خود ملاقات می‌کند که از روزه‌اش شادمان است»» [۳۹۱].

و این لفظ بخاری است و روایتی دیگر از او آمده است: «(خداوند می‌فرماید: انسان روزه‌دار) خوراک و آشامیدنی و شهوت و آرزویش را به خاطر من ترک می‌کند، و روزه مال من است و من به آن پاداش می‌دهم و هر نیکی، ده برابر پاداش و اجر دارد».

در روایتی دیگر از مسلم آمده است: «هر عمل از اعمال انسان دو چندان و هر نیکی، ده برابر تا هفتصد برابر پاداش داده می‌شود، خداوند می‌فرمناید: جز روزه که آن، مال من است و به آن پاداش می‌دهم، چون که روزه‌دار، آرزوهایش و خوراکش را به خاطر من ترک می‌کند؛ و روزه‌دار دو خوشی دارد: یکی هنگام افطار و دیگری هنگام دیدار پروردگارش و به تأکید نزد خداوند، بوی دهان روزه‌دار از بوی مشک خوش بوتر است».

۱۲۱۶- «وعنهُ أَنَّ رسولَ اللَّهِ صقالَ: «مَنْ أَنْفَقَ زَوْجَين في سَبِيلِ اللَّهِ نُودِيَ مِنْ أَبْواب الجَنَّةِ: يَا عَبْدَ اللَّهِ هذا خَيْرٌ، فَمَنْ كَان مِنْ أَهْلِ الصَلاةِ دُعِي منْ باب الصَّلاةِ، ومَنْ كانَ مِنْ أَهْلِ الجِهَادِ دُعِي مِنْ باب الجِهَادِ، ومَنْ كَانَ مِنْ أَهْل الصِّيامِ دُعِيَ مِنْ باب الرَّيَّانِ ومنْ كَانَ مِنْ أَهْل الصَّدقَة دُعِي مِنْ باب الصَّدقَةِ» قال أبو بكرٍ س: بأَبي أَنت وأُمِّي يا رسولَ اللَّه ما عَلى مَنْ دُعِي مِنْ تِلكَ الأَبْوابِ مِنْ ضَرُورةٍ، فهلْ يُدْعى أَحدٌ مِنْ تلك الأَبْوابِ كلِّها؟ قال: «نَعَم وَأَرْجُو أَنْ تكُونَ مِنهم»» متفقٌ عليه.

۱۲۱۶. «از ابوهریره سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «هرکس در راه خدا دو چیز (دو شتر، دو اسب، یا هر دو چیز دیگر و...) را انفاق و احسان کند، (یا هر دو عمل خیر را بیشتر انجام دهد)، از درهای بهشت خطاب به او ندا می‌شود: ای بنده‌ی خدا! این نیکی توست، (یا این جا برای تو خیر است) پس کسی که اهل نماز است، از در نماز و شخصی که اهل جهاد است، از در جهاد و آن‌که اهل روزه‌داری است، از در (روزه به نام) ریان فراخوانده می‌شود و کسی که اهل احسان و صدقه است، از در احسان و صدقه دعوت می‌شود، حضرت ابوبکر سگفت: ای رسول خدا! پدر و مادرم فدای تو باد! بر آنان که از هر کدام از آن دروازه‌ها دعوت می‌شوند، گزیری نیست و معلوم است که به بهشت می‌روند، اما آیا کسی هست که از تمام درها دعوت گردد؟ پیامبر صفرمودند: «بله، و امیدوارم تو از آنان باشی»» [۳۹۲].

۱۲۱۷- «وعن سهلِ بنِ سعدٍ سعن النَّبِيِّ صقال: «إِنَّ فِي الجَنَّة باباً يُقَالُ لَهُ: الرَّيَّانُ، يدْخُلُ مِنْهُ الصَّائمونَ يومَ القِيامةِ، لا يدخلُ مِنْه أَحدٌ غَيرهُم، يقالُ: أَينَ الصَّائمُونَ؟ فَيقومونَ لا يدخلُ مِنهُ أَحَدٌ غيرهم، فإِذا دَخَلوا أُغلِقَ فَلَم يدخلْ مِنْهُ أَحَدٌ»» متفقٌ عليه.

۱۲۱۷. «از سهل بن سعد سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «در بهشت دری هست که آن را ریان می‌گویند و در روز قیامت روزه‌داران از آن داخل (بهشت) می‌شوند و هر کسی جز آنها از آن‌جا داخل نخواهد شد؛ گفته می‌شود: روزه‌داران کجا هستند؟ و روزه‌داران قیام می‌کنند و کسی غیر از آنها از آن در وارد نمی‌شود و چون همه داخل شدند، در بسته می‌شود و دیگر کسی از آن‌جا وارد نمی‌گردد»» [۳۹۳].

۱۲۱۸- «وعَنْ أَبي سَعيدٍ الخُدْريِّ سقال: قالَ رسولُ اللَّهِ ص: «مَا مِنْ عبْدٍ يصُومُ يَوماً في سبِيلِ اللَّه إِلاَّ باعَدَ اللَّه بِذلك اليَومِ وجهَهُ عَن النَّارِ سبعينَ خرِيفاً»» متفقٌ عليه.

۱۲۱۸. «از ابوسعید خدری سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «هر بنده‌ای که روزی در راه خدا، روزه بگیرد، خداوند یقیناً صورت او را به خاطر آن روزه، به مدت هفتاد سال از آتش (دوزخ) دور می‌کند»» [۳۹۴].

۱۲۱۹- «وعنْ أَبي هُرَيرةَ س، عن النَّبِيِّ صقالَ: «مَنْ صَامَ رَمَضَانَ إِيمَاناً واحْتِساباً، غُفِرَ لَهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذنْبِهِ»» متفقٌ عليه.

۱۲۱۹. «از ابوهریره سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «هرکس از روی ایمان و اخلاص و انتظار پاداش از خدا، رمضان را روزه بگیرد، گناهان گذشته‌ی او آمرزیده می‌شوند»» [۳۹۵].

۱۲۲۰- «وعنهُ س، أَنَّ رسولَ اللَّهِ صقالَ: «إِذا جَاءَ رَمَضَانُ، فُتِّحَتْ أَبْوَابُ الجنَّةِ، وغُلِّقَت أَبْوَابُ النَّارِ، وصُفِّدتِ الشياطِينُ»» متفقٌ عليه.

۱۲۲۰. «از ابوهریره سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «وقتی رمضان می‌آید، درهای بهشت باز و درهای دوزخ بسته و شیاطین زنجیر می‌شوند»» [۳۹۶].

۱۲۲۱-‌ «وعنهُ أَنَّ رسولَ اللَّهِ صقالَ: «صُومُوا لِرُؤْيَتِهِ، وَأَفْطِرُوا لِرُؤيَتِهِ، فإِن غمي عَليكم، فَأَكْمِلُوا عِدَّةَ شَعْبانَ ثَلاثينَ»» متفقٌ عليه. وهذا لفظ البخاري.

وفي روايةِ مسلم: «فَإِن غُمَّ عَليكم فَصُوموا ثَلاثِينَ يَوْماً».

۱۲۲۱. «از ابوهریره سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «با دیدن آن (هلال ماه رمضان)، روزه بگیرید و با دیدن آن (هلال ماه شوال)، روزه بگشایید و اگر بر شما پوشیده شد و آن را ندیدید، سی روز شعبان را کامل کنید»» [۳۹۷].

در روایتی دیگر از مسلم آمده است: «اگر ابر، جلو ماه را از شما گرفت، سی روز، روزه بگیرید».

[۳۹۱] متفق علیه است؛ [خ (۱۸۹۴)، م (۱۱۵۱)]. [۳۹۲] متفق علیه است؛ [خ (۱۸۹۷)، م (۱۰۲۷)]. [۳۹۳] متفق علیه است؛ [خ (۱۸۹۶)، م (۱۱۵۲)]. [۳۹۴] متفق علیه است؛ [خ (۲۸۴۰)، م (۱۱۵۳)]. [۳۹۵] متفق علیه است؛ [خ (۱۹۰۱)، م (۷۶۰)]. [۳۹۶] متفق علیه است؛ [خ (۱۸۹۸)، م (۱۰۷۹)]. [۳۹۷] متفق علیه است؛ [خ (۱۹۰۰)، م (۱۰۸۱)]. آن‌چه در متن آمده، لفظ روایت بخاری است.