ریاض الصالحین در سخنان پیامبر امین - جلد دوم

۲۵۰ – باب فضل الدعاء
باب فضیلت دعا

قال الله تعالی:

﴿وَقَالَ رَبُّكُمُ ٱدۡعُونِيٓ أَسۡتَجِبۡ لَكُمۡ﴾[غافر: ۶۰].

«پروردگار شما فرمود: مرا بخوانید؛ دعایتان را می‌پذیرم».

و قال تعالی:

﴿ٱدۡعُواْ رَبَّكُمۡ تَضَرُّعٗا وَخُفۡيَةًۚ إِنَّهُۥ لَا يُحِبُّ ٱلۡمُعۡتَدِينَ٥٥﴾[الأعراف: ۵۵].

«پروردگار خود را فروتنانه و پنهانی بخوانید؛ او تجاوزکاران را دوست ندارد».

و قال تعالی:

﴿وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌۖ أُجِيبُ دَعۡوَةَ ٱلدَّاعِ إِذَا دَعَانِ﴾[البقرة: ۱۸۶].

«و هنگامی که بندگانم از تو درباره‌ی من پرسیدند، (بگو که) من نزدیکم و دعای دعاکننده را، هنگامی که مرا بخواند، پاسخ می‌گویم».

و قال تعالی:

﴿أَمَّن يُجِيبُ ٱلۡمُضۡطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكۡشِفُ ٱلسُّوٓءَ﴾[النمل: ۶۲]

«(آیا بت‌ها بهترند) یا کسی که به فریاد درمانده می‌رسد و بلا و گرفتاری را برطرف می‌کند، هرگاه که او را به کمک طلبد».

۱۴۶۵- «وَعن النُّعْمانِ بْنِ بشيرٍ ب، عَنِ النَّبيِّ صقَالَ: «الدُّعاءُ هوَ العِبَادةُ»» رواه أبو داود والترمذي وقالا حديث حسن صحيح.

۱۴۶۵. «از نعمان بن بشیر سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «دعا همان عبادت است»» [۶۴۷].

۱۴۶۶- «وعَنْ عَائِشَةَ ل، قَالَتْ: كَان رسُول اللَّهِ صيَسْتَحِبُّ الجوامِعَ مِنَ الدُّعاءِ، ويَدَعُ ما سِوى ذلكَ» رَوَاه أَبو داود بإِسنادٍ جيِّد.

۱۴۶۶. «از حضرت عایشه لروایت شده است که گفت: پیامبر صدعاهای جامع را دوست داشت و غیر آن را ترک می‌فرمود» [۶۴۸].

۱۴۶۷- «وعَنْ أَنَسٍ س، قَالَ: كانَ أَكْثَرُ دُعَاءِ النبيِّ ص: «اللَّهُمَّ آتِنَا في الدُّنْيَا حَسَنَةً، وفي الآخِرةِ حَسنَةً، وَقِنَا عَذابَ النَّارِ»» مُتَّفَقٌ عليهِ.

زاد مُسلِمٌ في رِوايتِهِ قَال: «وكَانَ أَنَسٌ إِذا أَرَاد أَنْ يَدعُوَ بِدعوَةٍ دَعَا بها، وَإِذا أَرَادَ أَن يَدعُو بدُعَاءٍ دَعا بهَا فيه».

۱۴۶۷. «از انس سروایت شده است که گفت: غالب دعای پیامبر صاللهم! آتنا في الدنیا حسنة و في الاخره حسنة، وقنا عذاب النار: خداوندا! در این دنیا و در آخرت به ما نیکویی و (ثواب) خیر عنایت فرما و ما را از آتش دوزخ محفوظ بدار بود» [۶۴۹].

مسلم در روایت خود اضافه کرده است: «انس سهر وقت می‌خواست یک دعا بکند، این دعا را می‌خواند و چون می‌خواست (چند) دعا بخواند، این دعا را در آن می‌گنجانید».

۱۴۶۸- «وعَن ابنِ مسْعُودٍ س، أَنَّ النَّبِيَّ صكَانَ يَقُولُ: «اللَّهُمَّ إِنِي أَسْأَلُكَ الهُدَى، وَالتُّقَى، وَالعفَافَ، والغنَى»» رواهُ مُسْلِمٌ.

۱۴۶۸. «از ابن مسعود سروایت شده است که گفت: پیامبر ص(در دعا) می‌فرمود: «اللَّهُمَّ إِنِي أَسْأَلُك الهُدَى، وَالتُّقَى، وَالعفَافَ، والغنَى: خدایا! من هدایت و پرهیزگاری و پاکدامنی و بی‌نیازی را از تو مسألت می‌نمایم»» [۶۵۰].

۱۴۶۹- «وعَنْ طارِقِ بنِ أَشْيَمَ س، قالَ: كَانَ الرَّجلُ إِذا أَسْلَمَ عَلَّمَهُ النَّبيُّ صالصَّلاةَ، ثُمَّ أَمَرَهُ أَنْ يَدعُوَ بهَؤُلاءِ الكَلِمَاتِ: «اللَّهُمَّ اغفِرْ لي، وَارْحمْني، واهْدِني، وعافِني، وارْزُقني»» رواهُ مسلمٌ.

وفي رِوايَةٍ لَهُ «عَنْ طارقٍ أَنَّهُ سَمِعَ النَّبِيَّ صوَأَتاهُ رَجُلٌ، فَقَالَ: يا رَسُولَ اللَّهِ. كيْفَ أَقُولُ حِينَ أَسْأَلُ رَبِّي؟ قَالَ: «قُلْ: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لي، وَارْحَمْني، وَعَافِني، وَارْزُقني، فَإِنَّ هَؤُلاءِ تَجْمَعُ لَكَ دُنْيَاكَ وَآخِرَتَكَ»».

۱۴۶۹. «از طارق بن اشیم سروایت شده است که گفت: وقتی مردی مسلمان می‌شد، پیامبر صنماز را به او می‌آموخت و سپس به او امر می‌فرمود که با این کلمات دعا کند: «اللَّهُمَّ اغفِرْ لي، وَارْحمْني، واهْدِني، وعافِني، وارْزُقني: خدایا! مرا بیامرز و به من رحم کن و هدایتم فرما و سلامتم بدار و روزیم بده»» [۶۵۱].

در روایتی دیگر از مسلم «از طارق آمده است که او در حالی که مردی به خدمت پیامبر صآمد و گفت: ای رسول خدا! وقتی از خداوندم چیزی بخواهم، چه بگویم؟ شنید که فرمودند: «بگو: اللَّهُمَّ اغفِرْ لي، وَارْحمْني، واهْدِني، وعافِني، وارْزُقني: خدایا! مرا بیامرز و به من رحم کن و مرا سلامت دار و روزی بده، زیرا این دعا (خواسته‌های) دنیا و آخرت تو را در خود گرد می‌آورد»».

۱۴۷۰- «وَعَنْ عَبْدِ اللَّهِ بنِ عمرو بن العاصِ ب، قَالَ: قَال رَسُولُ اللَّـهِ ص: «اللَّهُمَّ مُصَرِّفَ القُلُوبِ صرِّفْ قُلوبَنَا عَلَى طَاعَتِكَ»» رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

۱۴۷۰. «از عبدالله بن عمرو بن عاص بروایت شده است که پیامبر ص(در دعا) می‌فرمود: «اللَّهُمَّ مُصَرِّفَ القُلُوبِ صرِّفْ قُلوبَنَا عَلَى طَاعَتِك: بارخدایا! ای تغییر دهنده‌ی دل‌ها، دل ما را بر طاعت خود تغییر ده و به آن بازگردان»» [۶۵۲].

۱۴۷۱- «وَعَنْ أَبي هُريَرةَ س، عن النَّبِيِّ صقَالَ: «تَعَوَّذُوا بِاللَّهِ مِنْ جَهْدِ الْبَلاءِ، وَدَرَكِ الشَّقَاءِ، وَسُوءِ الْقَضَاءِ، وَشَماتَةِ الأَعْدَاءِ»» متفقٌ عليه.

وفي رِوَايةٍ: قالَ سُفْيَانُ: أَشُكُّ أَنِّي زِدْتُ وَاحِدَةً مِنها.

۱۴۷۱. «از ابوهریره سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «از بلای سخت و افتادن در مهلکه و بدبختی (دنیا و آخرت) و مقدرات و عاقبت بد و شادکامی دشمنان، به خدا پناه ببرید»» [۶۵۳].

در روایتی دیگر آمده است که سفیان گفت: «شک دارم که یکی از این چهار تا را من اضافه کرده باشم».

۱۴۷۲- «وَعَنْهُ قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صيقُولُ: «اللَّهمَّ أَصْلِحْ لي دِيني الَّذي هُوَ عِصْمَةُ أَمْرِي، وأَصْلِحْ لِي دُنْيَايَ التي فِيهَا مَعَاشِي، وَأَصْلِحْ لي آخِرَتي الَّتي فِيها معادي، وَاجْعلِ الحيَاةَ زِيادَةً لي في كُلِّ خَيْرٍ، وَاجْعَلِ الموتَ راحَةً لي مِنْ كُلِّ شَرٍ»» رَوَاهُ مسلِمٌ.

۱۴۷۲. «از ابوهریره سروایت شده است که پیامبر ص(در دعا) می‌فرمود: «اللَّهمَّ أَصْلِحْ لي دِيني الَّذي هُوَ عِصْمَةُ أَمْرِي، وأَصْلِحْ لِي دُنْيَايَ التي فِيهَا مَعَاشِي، وَأَصْلِحْ لي آخِرَتي الَّتي فِيها معادي، وَاجْعلِ الحيَاةَ زِيادَةً لي في كُلِّ خَيْرٍ، وَاجْعَلِ الـموتَ راحَةً لي مِنْ كُلِّ شَرٍ: خداوندا! دینم را که نگهدارنده‌ی من از گناهان و مهالک است و دنیایم را که در آن زندگی من می‌گذرد و آخرتم را که بازگشت من به آن است، اصلاح کن و زندگی مرا موجب زیاد کردن کارهای نیک من گردان و مرگم را وسیله‌ی راحتی و نجات من از هر بدی قرار بده!»» [۶۵۴].

۱۴۷۳- «وَعنْ علي س، قَالَ: قال لي رَسُولُ اللَّهِ ص: «قُلْ: اللَّهُمَّ اهْدِني، وَسدِّدْني»».

وَفي رِوَايةٍ: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ الْهُدى، وَالسَّدَادَ» رواهُ مسلم.

۱۴۷۳. «از حضرت علی سروایت شده است که گفت: پیامبر صبه من فرمودند: «بگو: اللَّهُمَّ اهْدِني، وَسدِّدْني: خدایا! مرا هدایت فرما و محکم و ثابت قدم گردان»».

در روایتی دیگر آمده است: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ الْهُدى، وَالسَّدَادَ: خداوندا! من هدایت و استقامت را از تو مسألت دارم»» [۶۵۵].

۱۴۷۴- «وَعَنْ أَنَسٍ س، قَالَ: كَانَ رسُولُ اللَّهِ ص: يَقُولُ: اللَّهُمَّ إِنِّـي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْعجْزِ والكَسَلِ وَالجُبْنِ وَالهَرَمِ، وَالْبُخْلِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ القبْرِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ المَحْيا وَالمَمَاتِ».

وفي رِوايةٍ: «وَضَلَعِ الدَّيْنِ وَغَلَبَةِ الرِّجَالِ» رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

۱۴۷۴. «از انس سروایت شده است که گفت: پیامبر ص(در دعا) می‌فرمود: «اللَّهُمَّ إِنِّـي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْعجْزِ والكَسَلِ وَالجُبْنِ وَالهَرَمِ، وَالْبُخْلِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ القبْرِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ المَحْيا وَالمَمَاتِ: خدایا! از ناتوانی و تنبلی، ترس، پیری، خست وحسد، عذاب قبر و از فتنه‌ی مرگ و زندگی، به تو پناه می‌برم»».

در روایتی دیگر آمده است: «وَضَلَعِ الدَّيْنِ وَغَلَبَةِ الرِّجَالِ: از تنگنا و فشار و بسیاری قرض و غلبه‌ی مردان به تو پناه می‌برم» [۶۵۶].

۱۴۷۵- «وَعن أَبي بكْرٍ الصِّدِّيقِ س، أَنَّه قَالَ لِرَسولِ اللَّه ص: عَلِّمني دُعَاءً أَدعُو بِهِ في صَلاتي، قَالَ: قُلْ: اللَّهمَّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي ظُلْماً كثِيراً، وَلا يَغْفِر الذُّنوبَ إِلاَّ أَنْتَ، فَاغْفِر لي مغْفِرَةً مِن عِنْدِكَ، وَارحَمْني، إِنَّكَ أَنْتَ الْغَفور الرَّحِيم» متَّفَقٌ عليهِ.

وفي رِوايةٍ: «وَفي بيْتي» وَرُوِي: «ظُلْمـاً كَثِيراً» وروِيَ «كَبِيراً» بِالثاءِ المثلثة وبِالباءِ الموحدة، فَيَنْبغِي أَن يُجْمَعَ بَيْنَهُمَا، فَيُقَالُ: كَثيراً كَبيراً.

۱۴۷۵. «از حضرت ابوبکر صدیق سروایت شده است که او در خدمت پیامبر صعرض کرد: دعایی به من یاد بده که در نمازم بخوانم، فرمودند: «بگو: اللَّهمَّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي ظُلْماً کثِیراً، وَلا یغْفِر الذُّنوبَ إِلاَّ أَنْتَ، فَاغْفِر لي مغْفِرَةً مِن عِنْدِك، وَارحَمْني، إِنَّك أَنْتَ الْغَفور الرَّحِیم: خدایا! من بر نفس خود ظلم کرده و ظلمی زیاد روا داشته‌ام و جز تو کسی گناهان را نمی‌آمرزد، پس مرا با آمرزشی مخصوص از نزد خود بیامرز و بر من رحم کن که تو بسیار آمرزنده و بسیار بخشنده‌ای»» [۶۵۷].

در روایتی دیگر آمده است: «(و در خانه‌ام) (یعنی حضرت ابوبکر فرمود: این دعا را در نمازم و در خانه‌ام بخوانم) و «ظلما کثیرا: ظلمی فراوان» و «ظلما کبیرا: ظلمی بزرگ» هم روایت شده است، پس سزاوار است که بین آنها جمع کرده شود و گفته شود: ظلم فراوان بزرگی».

۱۴۷۶- «وَعَن أَبي موسَى س، عَنِ النَّبِيِّ صأَنَّه كَانَ يَدعُو بهَذا الدُّعَاءِ: «اللَّهمَّ اغْفِر لي خَطِيئَتي وجهْلي، وإِسْرَافي في أَمْري، وما أَنْتَ أَعلَم بِهِ مِنِّي، اللَّهمَّ اغفِرْ لي جِدِّي وَهَزْلي، وَخَطَئي وَعمْدِي، وَكلُّ ذلِكَ عِنْدِي، اللَّهُمَّ اغْفِرْ لي مَا قَدَّمْتُ وَمَا أَخَّرْتُ، وَما أَسْررْتُ وَمَا أَعْلَنْتُ، وَمَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّي، أَنْت المقَدِّمُ، وَأَنْتَ المُؤَخِّرُ، وَأَنْتَ عَلى كلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ»» متفقٌ عليه.

۱۴۷۶. «از ابوموسی ساز پیامبر صروایت شده است که پیامبر صمعمولاً این دعا را ‌می‌خواند: «اللَّهمَّ اغْفِر لي خَطِیئَتي وجهْلی، وإِسْرَافي في أَمْري، وما أَنْتَ أَعلَم بِهِ مِنِّي، اللَّهمَّ اغفِرْ لي جِدِّی وَهَزْلي، وَخَطَئی وَعمْدِي، وَکلُّ ذلِك عِنْدِي، اللَّهُمَّ اغْفِرْ لي مَا قَدَّمْتُ وَمَا أَخَّرْتُ، وَما أَسْررْتُ وَمَا أَعْلَنْتُ، وَمَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّي، أَنْت الـمقَدِّمُ، وَأَنْتَ المُؤَخِّرُ، وَأَنْتَ عَلى کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ: خدایا! گناهان مرا و نادانی و زیاده‌رویم در کارها را و آن‌چه را که تو بهتر از من می‌دانی، ببخش، خدایا! کارهای جدی و شوخی و اشتباه و عمد مرا ببخش و تمام آنها در من موجود است و من از آنها بری نیستم، خداوندا! گناهان گذشته و آینده‌من و گناهانی که پنهان و آشکار انجام داده‌ام و زیاده‌روی‌های من و هر آن‌چه را که تو از من بهتر می‌دانی و از من سرزده است، بیامرز که پیش برنده و پس برنده تو هستی و تو بر هر کار و هر چیز توانایی»» [۶۵۸].

۱۴۷۷- «وعنْ عَائِشَةَ ل، أَنَّ النَّبي صكَانَ يقُولُ في دُعَائِهِ: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ ما عمِلْتُ ومِنْ شَرِّ ما لَمْ أَعْمَلْ» رَوَاهُ مُسْلِم.

۱۴۷۷- «از عایشه لاز پیامبر صروایت شده است که پیامبر صدر دعایش می‌فرمود: پروردگارا! از شر و زشتی آنچه که مرتکب شده ام و یا انجامش نداده ام بتو پناه می‌جویم».

۱۴۷۸- «وعَنِ ابنِ عُمَر بقَالَ: كانَ مِنْ دُعاءِ رسُولِ اللَّهِ ص«اللَّهمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ زَوَالِ نِعْمَتِكَ، وَتَحَوُّلِ عَافِيَتِكَ وَفُجاءَةِ نِقْمَتِكَ، وَجميعِ سخَطِكَ»» روَاهُ مُسْلِمٌ.

۱۴۷۸. «از ابن عمر بروایت شده است که گفت: از جمله‌ی دعای پیامبر صاین بود: «اللَّهمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ زَوَالِ نِعْمَتِكَ، وَتَحَوُّلِ عَافِيَتِكَ وَفُجاءَةِ نِقْمَتِكَ، وَجميعِ سخَطِكَ: خدایا! من از زوال نعمت تو (که به من داده‌ای) و تغییر سلامت عطا شده‌ی تو و حمله‌ی ناگهانی خشم و عذاب تو و از همه‌ی خشم و غضب تو، به تو پناه می‌برم»» [۶۵۹].

۱۴۷۹- «وَعَنْ زَيْدِ بنِ أَرْقَم س، قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّه صيقَولُ: «اللهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ العَجْزِ وَالكَسَلِ، والبُخْلِ وَالهَرم، وعَذَاب الْقَبْر، اللَّهُمَّ آتِ نَفْسِي تَقْوَاهَا، وَزَكِّهَا أَنْتَ خَيرُ مَنْ زَكَّاهَا، أَنْتَ ولِيُّهَا وَموْلاَهَا، اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ عِلمٍ لا يَنْفَعُ، ومِنْ قَلْبٍ لاَ يخْشَعُ، وَمِنْ نَفْسٍ لا تَشبَعُ، ومِنْ دَعْوةٍ لا يُسْتجابُ لهَا»» رواهُ مُسْلِمٌ.

۱۴۷۹. «از زید بن ارقم سروایت شده است که پیامبر ص(در دعا) می‌فرمود: «اللهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِك مِنَ العَجْزِ وَالکسَلِ، والبُخْلِ وَالهَرم، وعَذَاب الْقَبْر، اللَّهُمَّ آتِ نَفْسِي تَقْوَاهَا، وَزَکهَا أَنْتَ خَیرُ مَنْ زَکاهَا، أَنْتَ ولِیهَا وَموْلاَهَا، اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِك مِنْ عِلمٍ لا ینْفَعُ، ومِنْ قَلْبٍ لاَ یخْشَعُ، وَمِنْ نَفْسٍ لا تَشبَعُ، ومِنْ دَعْوةٍ لا یسْتجابُ لهَا: بارخدایا! من از ناتوانی و بیماری و خست و پیری و عذاب قبر به تو پناه می‌برم، خدیاا! به نفس من تقوایش را عطا کن و آن را تزکیه و اصلاح فرما که تو بهترین کسی هستی که قادر به اصلاح و تزکیه‌ی آن می‌باشی و تو سرپرست و مالک آن هستی، خداوندا! من از علمی که سودی نمی‌بخشد، از دلی که خشوع نمی‌ورزد، از نفسی که حریص است و سیر نمی‌شود و از دعایی که قبول نمی‌گردد، به تو پناه می‌برم»» [۶۶۰].

۱۴۸۰- «وَعنِ ابنِ عبَّاسٍ ب، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صكَانَ يَقُولُ: «اللَّهُمَّ لَكَ أَسْلَمْتُ، وَبِكَ آمَنْتُ، وعلَيْكَ تَوَكَّلْتُ، وَإِلَيْكَ أَنَبْتُ وَبِكَ خَاصَمْتُ، وإِلَيْكَ حَاكَمْتُ. فاغْفِرْ لي ما قَدَّمْتُ، وما أَخَّرْتُ، وَمَا أَسْررْتُ ومَا أَعلَنْتُ، أَنْتَ المُقَدِّمُ، وَأَنْتَ المُؤَخِّرُ، لا إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ»».

زادَ بعْضُ الرُّوَاةِ: «ولا حَولَ ولا قوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ» متفَقُ عليهِ.

۱۴۸۰. «از ابن عباس بروایت شده است که گفت: پیامبر ص(در دعا) می‌فرمود: «اللَّهُمَّ لَكَ أَسْلَمْتُ، وَبِكَ آمَنْتُ، وعلَيْكَ تَوَكَّلْتُ، وَإِلَيْكَ أَنَبْتُ وَبِكَ خَاصَمْتُ، وإِلَيْكَ حَاكَمْتُ. فاغْفِرْ لي ما قَدَّمْتُ، وما أَخَّرْتُ، وَمَا أَسْررْتُ ومَا أَعلَنْتُ، أَنْتَ المُقَدِّمُ، وَأَنْتَ المُؤَخِّرُ، لا إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ! برای تو اسلام آوردم و تسلیم امر تو هستم و به تو ایمان آوردم و بر تو توکل و به درگاه تو توبه کردم و به‌سوی تو برگشتم و با نیرویی که تو داده‌ای، جنگ و دفاع کردم و دشمن را شکست دادم، به‌سوی تو شکایت آوردم، پس گناهان گذشته و آینده‌ی من و گناهانی که پنهان و آشکارا انجام داده‌ام، بیامرز که پیش برنده پس برنده تو هستی و خدایی جز تو نیست»».

بعضی از راویان اضافه کرده‌اند: «ولا حَولَ ولا قوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ: و هیچ‌کس را هیچ نیرویی برای انجام هیچ عملی نیست جز به اراده و امر خداوند» [۶۶۱].

۱۴۸۱- «وَعَن عَائِشَةَ ل، أَنَّ النَّبِيَّ صكَانَ يَدعو بهؤُلاءِ الكَلِمَاتِ: «اللَّهُمَّ إِني أَعوذُ بِكَ مِن فِتنةِ النَّارِ، وعَذَابِ النَّارِ، وَمِن شَرِّ الغِنَى وَالفَقْر»».

رَوَاهُ أَبو داوَد، والترمذيُّ وقال: حديث حسن صحيح، وهذا لفظُ أَبي داود.

۱۴۸۱. «از حضرت عایشه لروایت شده است که پیامبر صبا این کلمات دعا می‌کرد: «اللَّهُمَّ إِني أَعوذُ بِك مِن فِتنةِ النَّارِ، وعَذَابِ النَّارِ، وَمِن شَرِّ الغِنَي وَالفَقْر: بارخدایا! من از فتنه‌ی دوزخ و عذاب آتش و از شر ثروتمندی و بی‌نیازی و فقر و نیازمندی به تو پناه می‌برم»» [۶۶۲].

۱۴۸۲- «وعَن زيادِ بْن عِلاقَةَ عن عمِّه، وهو قُطبَةُ بنُ مالِكٍ س، قَال: كَانَ النَّبيُّ صيقُولُ: «اللَّهمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِن منْكَرَاتِ الأَخلاقِ، والأعْمَالِ والأَهْواءِ»» رواهُ الترمذي وقال: حديثُ حَسَنٌ.

۱۴۸۲. «از «زیاد بن علاقه» از عمویش «قطبه بن مالک» سروایت شده است که گفت: پیامبر صمی‌فرمود: «اللَّهمَّ إِنّي أَعُوذُ بِك مِن منْکرَاتِ الأَخلاقِ، والأعْمَالِ والأَهْواءِ: بارخدایا! از زشتی‌های اخلاق و اعمال و آرزوها به تو پناه می‌برم»» [۶۶۳].

۱۴۸۳- «وعَن شكَلِ بنِ حُمَيْدٍ سقَال: قُلْتُ يا رَسولَ اللَّهِ: عَلِّمْني دُعاءً. قَالَ: «قُلْ: اللَّهُمَّ إِني أعوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ سَمْعِي، وَمِن شَرِّ بصَرِي، وَمِن شَرِّ لسَاني، وَمِن شَرِّ قَلبي، وَمِن شَرِّ منِيِّي»» رواهُ أبو داودَ، والترمذيُّ وقالَ: حديثٌ حسنٌ.

۱۴۸۳. «از شکل بن حمید سروایت شده است که گفت: گفتم: ای رسول خدا! یک دعا به من یاد بده، فرمودند: «بگو: اللَّهُمَّ إِني أعوذُ بِك مِنْ شَرِّ سَمْعِی، وَمِن شَرِّ بصَرِی، وَمِن شَرِّ لسَاني، وَمِن شَرِّ قَلبي، وَمِن شَرِّ منِیی: بار خدایا! من از شر گوش و چشم و زبان و قلب و شهوتم، به تو پناه می‌برم»» [۶۶۴].

۱۴۸۴- «وَعَن أَنسٍ س، أَنَّ النَّبِيَّ صكَانَ يَقُولُ: «اللَّهمَّ إِنِّي أَعُوُذُ بِكَ مِنَ الْبرَصِ، وَالجُنُونِ، والجُذَامِ، وسّيءِ الأَسْقامِ»» رَوَاهُ أَبو داود بإِسنادٍ صحيحٍ.

۱۴۸۴. «از انس سروایت شده است که پیامبر ص(در دعا) می‌فرمود: «اللَّهمَّ إِنِّي أَعُوُذُ بِك مِنَ الْبرَصِ، وَالجُنُونِ، والجُذَامِ، وسّیءِ الأَسْقامِ: بار خدایا! من از برص و دیوانگی و جذام و بیماری‌های بد، به تو پناه می‌برم»» [۶۶۵].

۱۴۸۵- «وعَنْ أَبي هُرَيْرَةَ س، قَالَ: كانَ رَسُولُ اللَّهِ صيَقولُ: اللَّهمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الجُوعِ، فإِنَّهُ بِئْسَ الضَّجيعُ، وَأَعُوذُ بِكَ من الخِيانَةِ، فَإِنَّهَا بئْسَتِ البِطانَةُ» رواهُ أبو داودَ بإِسنادٍ صحيحٍ.

۱۴۸۵. «از ابوهریره سروایت شده است که پیامبر ص(در دعا) می‌فرمود: «اللَّهمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الجُوعِ، فإِنَّهُ بِئْسَ الضَّجيعُ، وَأَعُوذُ بِكَ من الخِيانَةِ، فَإِنَّهَا بئْسَتِ البِطانَةُ: بار خدایا! من از گرسنگی به تو پناه می‌برم؛ زیرا که همخواب بدی است و از خیانت به تو پناه می‌برم؛ زیرا که از بدترین خصلت‌های باطنی است»» [۶۶۶].

۱۴۸۶- «وَعن عليٍّ س، أَنَّ مُكَاتَباً جاءهُ، فَقَالَ إِني عجزتُ عَن كتابتي. فَأَعِنِّي. قالَ: أَلا أُعَلِّمُكَ كَلِماتٍ عَلَّمَنيهنَّ رَسُولُ اللَّهِ صلَو كانَ عَلَيْكَ مِثْلُ جبلٍ دَيْناً أَدَّاهُ اللَّهُ عنْكَ؟ قُلْ: «اللَّهمَّ اكْفِني بحلالِكَ عَن حَرَامِكَ، وَاغْنِني بِفَضلِكَ عَمَّن سِوَاكَ»» رواهُ الترمذيُّ وقال: حديثٌ حسنٌ.

۱۴۸۶. «از حضرت علی سروایت شده است که برده‌ای مکاتب [۶۶۷]پیش او آمد و گفت: من از کار کردن و اجرای قرارداد و آزاد کردن خود ناتوانم، به من کمک کن! فرمودند: آیا کلماتی را که پیامبر صبه من یاد داده است، به تو یاد بدهم که اگر به اندازه‌ی کوهی قرض بر ذمه‌ی تو باشد، خداوند آن را از جانب تو ادا می‌کند؟ بگو: «اللَّهمَّ اکفِني بحلالِك عَن حَرَامِك، وَاغْنِني بِفَضلِك عَمَّن سِوَاك: خداوندا! مرا به حلالت از حرامت کفایت فرما و به فضل و رحمتت از غیر خودت بی‌نیاز کن»» [۶۶۸].

۱۴۸۷- «وعَنْ عِمْرانَ بنِ الحُصينِ ب، أَنَّ النَّبِيَّ صعلَّم أَباهُ حُصيْناً كَلِمتَيْنِ يدعُو بهما: «اللَّهُمَّ أَلهِمْني رُشْدِي، وأَعِذني مِن شَرِّ نفسي»» رواهُ الترمذيُّ وقَالَ: حديثٌ حسنٌ.

۱۴۸۷. «از عمران بن حصین بروایت شده است که پیامبر صبه پدرش حصین دو کلمه را یاد داد که با آنها دعا کند: «اللَّهُمَّ أَلهِمْني رُشْدِي، وأَعِذني مِن شَرِّ نفسي: خدایا! عقل و فهم هدایت (دینی) را به من الهام کن و مرا از شر نفسم در پناه خود بگیر»» [۶۶۹].

۱۴۸۸- «وَعَن أَبي الفَضلِ العبَّاسِ بنِ عَبْدِ المُطَّلِبِ س، قال: قُلْتُ يارسول اللَّهِ: عَلِّمْني شَيْئاً أَسْأَلُهُ اللَّه تَعَالى، قَالَ: «سَلُوا اللَّه العافِيةَ». فَمكَثْتُ أَيَّاماً، ثُمَّ جِئتُ فَقُلْتُ: يا رسولَ اللَّه: علِّمْني شَيْئاً أَسْأَلُهُ اللَّه تعالى، قَالَ لي: «يَا عبَّاسُ يا عمَّ رَسولِ اللَّهِ، سَلُوا اللَّه العافيةَ في الدُّنْيا والآخِرةِ»» رَواهُ الترمذيُّ وقَالَ: حديثٌ حسنٌ صَحيحٌ.

۱۴۸۸. «از ابوالفضل عباس بن عبدالمطلب سروایت شده است که گفت: گفتم: ای رسول خدا! چیزی به من یاد بده که آن را از خداوند مسألت کنم، فرمودند: «از خداوند عافیت بخواهید»، من چند روزی مکث کردم و سپس دوباره آمدم و گفتم: ای رسول خدا! چیزی به من یاد بده که آن را از خدای بزرگ بخواهم، به من فرمودند: «ای عباس! ای عموی پیامبر! عافیت در دنیا و آخرت را از خداوند بخواهید»» [۶۷۰].

۱۴۸۹- «وعنْ شَهْرِ بْنِ حوشَبٍ قَالَ: قُلْتُ لأُمِّ سَلَمَةَ ل، يا أُمَّ الـمؤمِنِين مَا كَانَ أَكْثَرُ دُعَاءِ رسُول اللَّهِ صإِذا كانَ عِنْدكِ؟ قَالَتْ: كانَ أَكْثَرُ دُعائِهِ: «يا مُقلبَ القُلوبِ ثَبِّتْ قلْبي علَى دِينِكَ»» رَواهُ الترمذيُّ، وقال حَديثٌ حسنٌ.

۱۴۸۹. «از شهر بن حوشب سروایت شده است که گفت: به ام سلمه لگفتم: ای ام‌المؤمنین! بیشترین دعای پیامبر صهنگامی که نزد شما بودند، چه بود؟ گفت: بیشتر دعای پیامبر صاین بود: «یا مُقلبَ القُلوبِ ثَبِّتْ قلْبي علَى دِینِك: ای گرداننده و تغییر دهنده‌ی دل‌ها، دل مرا بر دین خود ثابت و محکم فرما»» [۶۷۱].

۱۴۹۰- «وعن أبي الدَّرداءِ س، قَالَ: قَالَ رَسولُ اللَّهِ ص: «كانَ مِن دُعاءِ دَاوُدَ ص: «اللَّهمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ حُبَّكَ، وَحُبَّ من يُحِبُّكَ، وَالعمَل الذي يُبَلِّغُني حُبَّكَ اللَّهُمَّ اجْعل حُبَّكَ أَحَبَّ إِلَيَّ مِن نَفسي، وأَهْلي، ومِن الـماءِ البارد»» روَاهُ الترمذيُّ وَقَالَ: حديثٌ حسنٌ.

۱۴۹۰. «از ابودرداء سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «از جمله‌ی دعای داود ÷این بود: اللَّهمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ حُبَّكَ، وَحُبَّ من يُحِبُّكَ، وَالعمَل الذي يُبَلِّغُني حُبَّكَ اللَّهُمَّ اجْعل حُبَّكَ أَحَبَّ إِلَيَّ مِن نَفسي، وأَهْلي، ومِن الـماءِ البارد: خداوندا! من، دوستی تو را و دوستی کسی را که تو را دوست دارد و عملی را که من را به محبت تو برساند، از تو می‌خواهم، خداوندا! محبت خودت را نزد من از نفس خودم و از و فرزندم و از آب سرد، محبوب‌تر بگردان»» [۶۷۲].

۱۴۹۱- «وعن أَنَسٍ س، قَالَ: قال رسُولُ اللَّهِ ص: «أَلِظُّوا بِياذا الجَلالِ وَالإِكرامِ»» رواه الترمذي وروَاهُ النَّسَائيُّ مِن رِوايةِ ربيعةَ بنِ عامِرٍ الصَّحابيِّ قَالَ الحاكم: حديثٌ صحيحُ الإِسْنَادِ.

«أَلِظُّوا» بكسر الَّلام وتشديد الظاءِ المعجمةِ معْنَاه: الْزَمُوا هذِهِ الدَّعْوَةِ وأَكْثِرُوا مِنها.

۱۴۹۱. «از انس سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «در گفتن: یا ذا الجَلالِ وَالإِکرامِ: ای صاحب جلال و عظمت و اکرام اصرار کنید و آن را زیاد بگویید»» [۶۷۳].

۱۴۹۲- «وعن أَبي أُمامةَ سقَالَ: دَعا رسُولُ اللَّهِ صبِدُعَاءٍ كَثيرٍ، لم نَحْفَظْ مِنْهُ شَيْئاً، قُلْنا يا رَسُولَ اللَّهِ دعوت بِدُعاءٍ كَثِيرٍ لم نَحْفَظ منْهُ شَيْئاً، فقَالَ: «أَلا أَدُلُّكُم على ما يَجْمَعُ ذَلكَ كُلَّهُ؟ تَقُولُ: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُك مِن خَيرِ ما سأَلَكَ مِنْهُ نبيُّكَ مُحَمَّدٌ ص، وأَعُوذُ بِكَ من شَرِّ ما اسْتَعاذَ مِنْهُ نَبيُّكَ مُحمَّدٌ ص، وَأَنْتَ المُسْتَعَانُ، وعليْكَ البلاغُ، ولا حَوْلَ ولا قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ»» رواهُ الترمذيُّ وقَالَ: حديثٌ حَسَنٌ.

۱۴۹۲. «از ابوامامه سروایت شده است که گفت: پیامبر صدعاهای زیادی می‌فرمود که چیزی از آن را حفظ نکردیم، گفتیم: ای رسول خدا! دعای زیادی فرمودی و ما چیزی از آن را حفظ نکردیم، فرمودند: «آیا شما را به دعایی راهنمایی کنم که همه‌ی این دعاها را خود جمع می‌کند، بگویید: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُك مِن خَیرِ ما سأَلَك مِنْهُ نبیك مُحَمَّدٌ ص، وأَعُوذُ بِک من شَرِّ ما اسْتَعاذَ مِنْهُ نَبیك مُحمَّدٌ ص، وَأَنْتَ المُسْتَعَانُ، وعلیك البلاغُ، ولا حَوْلَ ولا قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ: بار خدایا! من از تو نیکی و خیر آن‌چه را که پیامبرت حضرت محمد صاز آن به تو پناه آورد، به تو پناه می‌برم، تو جایگاه یاری و کسی هستی که از او یاری خواسته می‌شود و آن‌چه که ما را به مقصود می‌رساند، تنها بر عهده‌ی تو و از آن توست و هیچ‌کس را هیچ نیرویی برای انجام هیچ عملی نیست جز به اراده و امر خداوند»» [۶۷۴].

۱۴۹۳- «وَعَن ابْنِ مسْعُودٍ س، قَالَ: كَانَ مِن دُعَاء رَسُولِ اللَّه ص: اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ مُوجِباتِ رحْمتِكَ، وَعزَائمَ مغفِرتِكَ، والسَّلامَةَ مِن كُلِّ إِثمٍ، والغَنِيمَةَ مِن كُلِّ بِرٍ، وَالفَوْزَ بالجَنَّةِ، وَالنَّجاةَ مِنَ النَّارِ»» رواهُ الحاكِم أبو عبد الله، وقال: حديثٌ صحيحٌ على شرط مسلِمٍ.

۱۴۹۳. «از ابن مسعود سروایت شده است که گفت: از جمله دعای پیامبر صاین بود: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ مُوجِباتِ رحْمتِكَ، وَعزَائمَ مغفِرتِكَ، والسَّلامَةَ مِن كُلِّ إِثمٍ، والغَنِيمَةَ مِن كُلِّ بِرٍ، وَالفَوْزَ بالجَنَّةِ، وَالنَّجاةَ مِنَ النَّارِ: بار خدایا! من موجبات رحمت تو و اسباب آمرزش تو و سلامت از هر گناه و بهره‌مندی فراوان از هر کار نیک و رسیدن به بهشت و نجات از دوزخ را از تو مسألت می‌کنم»» [۶۷۵].

[۶۴۷] ابوداود [(۱۴۷۹)] و ترمذی [(۲۹۷۳)] روایت کرده‌اند و ترمذی گفته است: حدیث حسن صحیح است. [۶۴۸] ابوداود [(۱۴۸۲)] به اسناد صحیح روایت کرده است. [۶۴۹] متفق علیه است؛ [خ (۶۳۸۹)، م (۲۶۹۰)]. [۶۵۰] مسلم روایت کرده است؛ [(۲۷۲۱)]. [این حدیث قبلاً هم به شماره‌ی ۷۱، آمده است]. [۶۵۱] مسلم روایت کرده است؛ [(۲۶۷۹)]. [۶۵۲] مسلم روایت کرده است؛ [(۲۶۵۴)]. [۶۵۳] متفق علیه است؛ [خ (۶۶۱۶)، م (۲۷۰۷)]. [۶۵۴] مسلم روایت کرده است؛ [(۲۷۲۰)]. [۶۵۵] مسلم روایت کرده است؛ [(۲۷۲۵)]. [۶۵۶] مسلم روایت کرده است؛ [(۲۷۰۶)]. [۶۵۷] متفق علیه است؛ [خ (۸۳۴)، م (۲۷۰۵)]. [۶۵۸] مسلم روایت کرده است؛ [(۲۷۱۶)]. [۶۵۹] مسلم روایت کرده است؛ [(۲۷۳۹)]. [۶۶۰] مسلم روایت کرده است؛ [(۲۷۲۲)]. [۶۶۱] متفق علیه است؛ [خ (۱۱۲۰)، م (۷۶۹)]. [روایتی دیگر از این حدیث به شماره‌ی ۷۵، گذشت]. [۶۶۲] ابوداود [(۱۵۴۳) و ترمذی [(۳۴۸۹)] روایت کرده‌اند و ترمذی گفته است: حدیث حسن صحیح است. آن‌چه در متن آمده، لفظ روایت ابوداود است. [۶۶۳] ترمذی [(۳۵۸۵)] روایت کرده و گفته است: حدیثی حسن است. [۶۶۴] ابوداود [(۱۵۵۱)] و ترمذی [(۳۴۸۷)] روایت کرده‌اند و ترمذی گفته است: حدیثی حسن است. [۶۶۵] ابوداود [(۱۵۵۴)] به اسناد صحیح روایت کرده است. [۶۶۶] ابوداود [(۱۵۴۷)] به اسناد صحیح روایت کرده است. [۶۶۷] [برده‌ای که اربابش موافقت کند که او کار کند و پول آزادی خود را درآورد ـ ویراستاران]. [۶۶۸] ترمذی [(۳۵۵۸)] روایت کرده و گفته است: حدیثی حسن است. [۶۶۹] ترمذی [(۳۴۷۹)] روایت کرده و گفته است: حدیثی حسن است. [۶۷۰] ترمذی [(۳۵۰۹)] روایت کرده و گفته است: حدیث حسن صحیح است. [۶۷۱] ترمذی [(۳۵۱۷) ]وایت کرده و گفته است: حدیثی حسن است. [۶۷۲] ترمذی [(۳۴۸۵)] روایت کرده و گفته است: حدیثی حسن است. [۶۷۳] ترمذی [(۳۵۲۳)] روایت کرده و نسائی هم از روایت «ربیعه بن عامر صحابی» روایت کرده است؛ حاکم [در المستدرک: (۱/۴۹۸-۴۹۹) گفته است: حدیثی صحیح الاسناد است. [۶۷۴] ترمذی [(۳۵۱۶)] روایت کرده و گفته است: حدیثی حسن است. [۶۷۵] ابوعبدالله حاکم [(۱/۵۲۵)] روایت کرده و گفته است: حدیثی صحیح بنا بر شرط مسلم است.