ریاض الصالحین در سخنان پیامبر امین - جلد دوم

۲۱۰- باب فضل يوم الجمعَة ووُجوبـها والاغتِسال لـها والتطيّب والتبكير إليها والدعاء يوم الجمعة والصلاة على النبيّ صفيه وبيان ساعة الإجابة واستحباب إكثار ذكر الله بعد الجمعة
باب فضیلت روز جمعه و وجوب نماز آن و غسل و استعمال عطر و زود رفتن به (نماز) جمعه و دعا در جمعه و صلوات بر پیامبر صدر آن و بیان ساعت اجابت دعا و استحباب ذکر زیاد خدا بعد از جمعه

قال الله تعالی:

﴿فَإِذَا قُضِيَتِ ٱلصَّلَوٰةُ فَٱنتَشِرُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَٱبۡتَغُواْ مِن فَضۡلِ ٱللَّهِ وَٱذۡكُرُواْ ٱللَّهَ كَثِيرٗا لَّعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ١٠﴾[الجمعة: ۱۰].

«هنگامی که نماز (جمعه) گزارده شد، در زمین پراکنده گردید و به دنبال رزق و روزی خدا بروید و خداوند را بسیار یاد کنید، تا که رستگار شوید».

۱۱۴۷- «وعَنْ أَبي هُريرةَ س، قالَ: قالَ رسولُ اللَّه ص: «خيْرُ يوْمِ طلعَتْ عَلَيْهِ الشَّمْسُ يَوْمُ الجُمُعَةِ: فِيهِ خُلِقَ آدمُ، وَفيه أُدْخِلَ الجَنَّةَ، وفيه أُخْرِجَ مِنْهَا»» رواه مسلم.

۱۱۴۷. «از ابوهریره سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «بهترین روزی که خورشید بر آن طلوع کرده، روز جمعه است که در آن آدم خلق شد و در آن به بهشت داخل گردید و در آن از بهشت خارج شد»» [۳۲۵].

۱۱۴۸- «وَعَنْهُ قَالَ: قال رَسُولُ اللَّهِ ص: «مَنْ تَوَضَّأَ فأَحْسَنَ الوُضُوءَ ثُمَّ أَتى الجُمُعَةَ، فاسْتَمَعَ وَأَنْصتَ، غُفِرَ لَهُ ما بَيْنَه وَبَيْنَ الجُمُعَةِ وزِيَادة ثَلاثَةِ أَيَّامٍ، وَمَنْ مَسَّ الحَصَى، فَقَدْ لَغَا»» رواه مسلم.

۱۱۴۸. «از ابوهریره سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «کسی که وضو بگیرد و آن را زیبا و کامل بگیرد و بعد به جمعه برود و خطبه‌ها را گوش دهد و ساکت باشد، گناهان (صغیره‌ی) او، تا ده روز آینده، آمرزیده می‌شود و هر کس (در هنگام خطبه و نماز) سنگریزه‌ای بردارد (و با آن بازی کند) کاری بیهوده در پیش گرفته و جمعه اش کامل نیست (خود را با سنگریزه مشغول دارد؛ کنایه از این است که با سنگریزه یا تسبیح یا هر وسیله‌ی دیگری خود را از خطبه و نماز، مشغول و غافل کند و حضور قلب نداشته باشد)»» [۳۲۶].

۱۱۴۹- «وَعَنْهُ عَنِ النَّبِيِّ صقالَ: «الصَّلَواتُ الخَمْسُ والجُمُعةُ إلى الجُمعةِ، وَرَمَضَانُ إلى رمَضَانَ، مُكَفِّرَاتٌ ما بيْنَهُنَّ إذا اجْتُنِبَتِ الكبَائِرُ»» رواه مسلم.

۱۱۴۹. «از ابوهریره سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «نمازهای پنج‌گانه و جمعه تا جمعه‌ی دیگر و رمضان تا رمضان دیگر، پاک‌کننده‌ی گناهان ما بین آنهاست به شرطی که از گناهان کبیره اجتناب شده باشد»» [۳۲۷].

۱۱۵۰- «وَعَنْهُ وعَنِ ابنِ عُمَرَ ش، أَنَّهما سَمِعَا رسولَ اللَّه صيقولُ عَلَى أَعْوَادِ مِنْبَرِهِ: «لَيَنْتَهِيَنَّ أَقْوَامٌ عَنْ وَدْعِهِمُ الجمُعَاتِ، أَوْ لَيَخْتِمَنَّ اللَّه على قُلُوبِهمْ، ثُمَّ ليَكُونُنَّ مِنَ الغَافِلينَ»» رواه مسلم.

۱۱۵۰. «از ابوهریره و ابن عمر سروایت شده است که آن دو از پیامبر صشنیدند که بر پایه‌های منبر خود می‌فرمود: «گروهی که جمعه را ترک می‌کنند، یا از این عادت خود دست می‌کشند، یا این که یقیناً خداوند بر دل‌های آنها مهر می‌زند و آن‌گاه آنان، از جمله‌ی غافلان می‌شوند»» [۳۲۸].

۱۱۵۱- «وَعَن ابنِ عُمَرَ ب، أَنَّ رَسولَ اللَّهِ ص، قالَ: «إِذا جاَءَ أَحَدُكُمُ الجُمُعَةَ، فَليَغْتَسِلْ»» متفقٌ عليه.

۱۱۵۱. «از ابن عمر بروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «هر وقت یکی از شما به جمعه آمد، غسل کند»» [۳۲۹].

۱۱۵۲- «وعن أبي سعيدٍ الخُدْرِيِّ س، أَنَّ رسولَ اللَّهِ صقالَ: «غُسْلُ يَوْمِ الجُمُعَةِ وَاجِبٌ على كلِّ مُحْتَلِمٍ»» متفقٌ عليه.

الـمُراد بالـمُحْتَلِمِ: البَالِغُ. وَالـمُرَادُ بِالوُجُوبِ: وَجُوبُ اختِيَارٍ، كقْولِ الرَّجُلِ لِصَاحِبِهِ حَقُّكَ وَاجِبٌ عليَّ، والله أعلم.

۱۱۵۲. «از ابوسعید خدری سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «غسل روز جمعه، بر هر مسلمان بالغی واجب است»» [۳۳۰].

«و منظور از واجب بودن، وجوب اختیاری است (نه شرعی)، همان‌گونه که مرد به دوستش می‌گوید: حق تو بر من واجب است ـ و خداوند آگاه‌تر است».

۱۱۵۳- «وَعَنْ سَمُرَةَ سقالَ: قالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: «مَنْ تَوَضَّأَ يَوْمَ الجمعة فَبِها ونعمت، ومن اغتسلَ فالغُسْل أفضَل»» رواه أبو داود، والترمذي وقال: حديث حسن.

۱۱۵۳. «از سمره سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «هرکس در روز جمعه وضو بگیرد، این کاری بسیار خوب است و آن که روز جمعه غسل کند، غسل بهتر است و ثواب بیشتری دارد»» [۳۳۱].

۱۱۵۴- «وَعَنْ سَلمَانَ س، قال: قَالَ رَسُولُ اللَّه ص: «لا يَغْتَسِلُ رَجُلٌ يَوْمَ الجُمُعةِ، ويَتَطَهرُ ما استَطَاعَ مِنْ طُهْرٍ، وَيدَّهِنُ مِنْ دُهْنِهِ، أَو يَمَسُّ مِن طِيبِ بَيتِهِ، ثُمَّ يَخْرُجُ فلا يُفرِّق بَيْنَ اثَنيْنِ، ثُمَّ يُصَلِّي مَا كُتِبَ لَهُ، ثُمَّ يُنْصِتُ إذا تكَلَّم الإِمَامُ، إِلاَّ غُفِرَ لهُ ما بَيْنَه وبيْنَ الجُمُعَةِ الأخرَى»» رواه البخاري.

۱۱۵۴. «از سلمان سروایت شده است که پیامبر ص فرمودند: «هر مردی در روز جمعه غسل کند و تا آن‌جا که می‌تواند، خود را آراسته و پاکیزه کند و مویش را از روغن خود، روغن بزند و از عطری که در خانه دارد، خود را معطر سازد و سپس از خانه خارج شود و (به مسجد بیاید) و بین دو نفر جدایی نیاندازد و آن‌گاه آن‌چه را از نماز بر او فرض شده است، انجام دهد و سپس هنگامی که امام صحبت می‌کند، ساکت شود، تمام گناهان و اشتباهات او (در صورتی که کبیره یا حقوق مردم نباشد) تا جمعه‌ی دیگر آمرزیده می‌شود»» [۳۳۲].

۱۱۵۵- «وعَنْ أَبي هُريرةَ س، أَنَّ رسول اللَّه صقال: «مَن اغْتَسَلَ يَـوْم الجُمُعَةِ غُسْلَ الجنَابَةِ، ثُمَّ رَاحَ في الساعة الأولى، فكَأَنَّمَا قرَّبَ بَدنَةً، ومنْ رَاحَ في السَّاعَةِ الثَّانِيَة، فَكأنَّما قَرَّبَ بَقَرَةً، وَمَنْ رَاحَ في السَاعَةِ الثَالِثةِ، فَكأنَّما قَرَّبَ كَبْشاً أَقرَنَ، ومنْ رَاحَ في السَّاعَةِ الرَّابِعةِ، فَكأنَّما قَرَّبَ دَجَاجَةً، ومنْ رَاحَ في السَّاعَةِ الخامِسةِ فَكأنَّما قَرَّبَ بيْضَةً، فَإِذا خَرَج الإِمامُ، حَضَرَتِ الـملائِكَةُ يَسْتمِعُونَ الذِّكرَ»» متفقٌ عليه.

قوله: «غُسلَ الجَنَابة»، أَي: غُسلاً كغُسْل الجنَابَةِ في الصِّفَةِ.

۱۱۵۵. «از ابوهریره سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «هر کس روز جمعه (مانند غسل جنابت)، غسل کند و در ساعت اول به جمعه برود، مثل این است که یک شتر قربانی کرده باشد و کسی که در ساعت دوم برود، مثل این است که ماده گاوی قربانی کرده باشد و کسی که ساعت سوم برود، مانند آن است که گوسفندی شاخدار (قوچ) قربانی کرده باشد و کسی که در ساعت چهارم برود، مانند این است که مرغی به عنوان صدقه داده باشد و کسی که در ساعت پنجم برود، مثل این است که تخم‌مرغی را صدقه داده باشد و وقتی که امام خارج شد (و برای ایراد خطبه بالای منبر رفت)، ملایکه حاضر می‌شوند و ذکر و نماز خطبه را گوش می‌دهند (و رفتن به جمعه در آن ساعت، ثوابش کم‌تر است)»» [۳۳۳].

۱۱۵۶- «وعَنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صذكر يَوْمَ الجُمُعَةِ، فَقَالَ: «فِيها سَاعَةٌ لا يُوَافِقها عَبْدٌ مُسلِمٌ، وَهُو قَائِمٌ يُصَلِّي يسأَلُ اللَّه شَيْئاً، إِلاَّ أَعْطَاهُ إِيَّاه» وَأَشَارَ بِيدِهِ يُقَلِّلُهَا» متفقٌ عليه.

۱۱۵۶. «از ابوهریره سروایت شده است که گفت: پیامبر صاز روز جمعه یاد کرد و فرمودند: «در روز جمعه ساعتی هست که اگر بنده‌ی مسلمان، به آن برخورد کند و در آن حال، از خداوند چیزی مسألت نماید، خداوند حتماً نیازش را برآورده می‌کند». (این را فرمودند) و سپس با دست خود اشاره به کوتاه نمودن آن وقت فرمودند» [۳۳۴].

۱۱۵۷- «وَعنْ أَبي بُردةَ بنِ أَبي مُوسـَى الأَشعَرِيِّ س، قَالَ: قَالَ عَبْدُ اللَّهِ ابنُ عُمرَ ب: أَسَمِعْت أَبَاكَ يُحَدِّثُ عَن رَسُول اللَّهِ صفي شَأْنِ ساعَةِ الجُمُعَةِ؟ قَالَ: قلتُ: نعمْ، سَمِعتُهُ يقُولُ: سمِعْتُ رسُولَ اللَّه صيَقُولُ: «هي ما بيْنَ أَنْ يَجلِسَ الإِمامُ إِلى أَنْ تُقضَى الصَّلاةُ»» رواه مسلم.

۱۱۵۷. «از ابی برده پسر موسی اشعری سروایت شده است که گفت: عبدالله بن عمرب(به من) گفت: آیا از پدرت شنیده‌ای که از پیامبر صدر مورد ساعت جمعه حدیثی بیان کرده باشد؟ گفتم: بله، از او شنیدم که می‌گفت: از پیامبر صشنیدم که می‌فرمود: «آن ساعت مخصوص، در روز جمعه، در فاصله‌ی نشستن امام (برای ایراد خطبه) تا پایان نماز است»» [۳۳۵].

۱۱۵۸- «وَعَنْ أَوسِ بنِ أَوسٍ سقَالَ: قَالَ رسُولُ اللَّهِ ص: «إِنَّ مِنْ أَفضَلِ أَيَّامِكُمْ يَوْم الجُمُعَةِ، فأَكثروا عليَّ مِنَ الصَّلاةِ فِيهِ، فَإِنَّ صَلاتَكُمْ مَعْروضَةٌ عليَّ»» رواه أبو داود بإِسناد صحيح.

۱۱۵۸. «از اوس بن اوس سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «از برترین و بزرگ‌ترین روزهای شما، روز جمعه است؛ پس در آن روز بر من زیاد درود بفرستید، زیرا صلوات و درودهای شما بر من عرضه می‌شود»» [۳۳۶].

[۳۲۵] مسلم روایت کرده است؛ [(۸۵۴)]. [۳۲۶] مسلم روایت کرده است؛ [(۸۵۷)]. [این حدیث قبلاً هم به شماره‌ی ۱۲۸، آمده است]. [۳۲۷] مسلم روایت کرده است؛ [(۲۳۳)]. [این حدیث قبلاً هم به شماره‌ی ۱۳۰ و با اندکی تفاوت هم به شماره‌ی ۱۰۴۵، آمده است]. [۳۲۸] مسلم روایت کرده است؛ [(۸۶۵)]. [۳۲۹] متفق علیه است؛ [خ (۸۷۷)، م (۸۴۴)]. [۳۳۰] متفق علیه است؛ [خ (۸۷۹)، م (۸۴۶)]. [۳۳۱] ابوداود [(۳۵۴)] و ترمذی [(۴۹۷)] روایت کرده‌اند و ترمذی گفته است: حدیثی حسن است. [۳۳۲] بخاری روایت کرده است؛ [(۸۸۳)]. [این حدیث قبلاً هم به شماره‌ی ۸۲۸، آمده است]. [۳۳۳] متفق علیه است؛ [خ (۸۸۱)، م (۸۵۰)]. [۳۳۴] متفق علیه است؛ [خ (۹۳۵)، م (۸۵۲)]. [۳۳۵] مسلم روایت کرده است؛ [(۸۵۳)]. [۳۳۶] ابوداود [(۱۰۴۷)] به اسناد صحیح روایت کرده است.