الحکیم أ
«الحکيم» اسمی از اسماء الله است که در حدیث پیامبر صوارد گردیده و در قرآن کریم آیات فراوانی وجود دارد که دلالت می‌نمایند که خداوند حکیم است از آن جمله می‌فرماید:
﴿الٓرۚ كِتَٰبٌ أُحۡكِمَتۡ ءَايَٰتُهُۥ ثُمَّ فُصِّلَتۡ مِن لَّدُنۡ حَكِيمٍ خَبِيرٍ ١﴾[هود: ۱].
«الف. لام را (این قرآن) کتاب بزرگواری است که آیه‌های آن (توسط خدا) منظم و محکم گردیده است (و لذا تناقض و خلل و نسخی بدان راه ندارد) و نیز آیات آن از سوی خداوند (جهان) شرح و بیان شده است که هم حکیم است و هم آگاه (و کارهایش از روی کاردانی و فرزانگی انجام می‌پذیرد)».
خداوند خود را بدین صفات وصف می‌نماید که: خداوند عزیز و حکیم، واسع و حکیم، حکیم و علیم، حکیم و خبیر، تواب و حکیم، حکیم و حمید، علی و حکیم است. خداوند می‌فرماید:
﴿أَنَّ ٱللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ٢٠٩﴾[البقرة: ۲۰۹].
«بی‌گمان خدا توانا و حکیم است».
﴿وَكَانَ ٱللَّهُ وَٰسِعًا حَكِيمٗا ١٣٠﴾[النساء: ۱۳۰].
«خداوند دارای فضل و رحمت فراوان (در حق بندگان است و کارهای ایشان را از روی حکمت می‌گرداند چرا که) حکیم است».
﴿وَٱللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٞ ٢٦﴾[النساء: ۲۶].
«و خداوند آگاه (از احوال بندگان است و قوانینی را برایتان وضع می‌نماید که مصلحت و منفعت شما را در بر دارد) و حکیم است (و برابر حکمت، احکام شریعت را صادر می‌نماید)».
﴿وَهُوَ ٱلۡحَكِيمُ ٱلۡخَبِيرُ ١٨﴾[الانعام: ۱۸].
«پروردگار تو حکیم و آگاه است».
﴿وَأَنَّ ٱللَّهَ تَوَّابٌ حَكِيمٌ ١٠﴾[النور: ۱۰].
«و خداوند بس توبه‌پذیر (از بندگان خود) و حکیم است».
﴿تَنزِيلٞ مِّنۡ حَكِيمٍ حَمِيدٖ ٤٢﴾[فضلت: ۴۲].
«قرآن فرو فرستاده‌ی یزدان است که با حکمت و ستوده است».
﴿إِنَّهُۥ عَلِيٌّ حَكِيمٞ ٥١﴾[الشوری: ۵۱].
«خداوند والا و کار به جا است».
حکیم کسی است که در تقدیرات عدالت پیشه است، خداوندی که در تدبیر امور نیکو است و صاحب حکمت متعالی است کسی که هر چیزی را در جایی که مصلحت آن اقتضا می‌کند قرار می‌دهد و این همان مراد خداوند در این کلامش است که:
﴿وَخَلَقَ كُلَّ شَيۡءٖ فَقَدَّرَهُۥ تَقۡدِيرٗا ٢﴾[الفرقان: ۲].
«و همه چیز را آفریده است و آن را دقیقا اندازه‌گیری و کاملا برآورد کرده است».
خداوند از انجام کار عبث و بیهوده، پاک و منزه است و می‌فرماید:
﴿أَفَحَسِبۡتُمۡ أَنَّمَا خَلَقۡنَٰكُمۡ عَبَثٗا﴾[المؤمنون: ۱۵۵].
«آیا گمان برده‌اید که ما شما را بیهوده آفریده‌ایم؟».
﴿وَمَا خَلَقۡنَا ٱلسَّمَآءَ وَٱلۡأَرۡضَ وَمَا بَيۡنَهُمَا بَٰطِلٗا﴾[ص: ۲۷].
«ما آسمان‌ها و زمین و چیزهایی را که در بین آن دو تا است، بیهوده نیافریده‌ایم».
خداوندﻷعلمش فراگیر و گسترده بوده و با علم ازلی و قدیمش به حوادثی که روی داده و می‌دهد مطلع است و از هر چیزی آگاه است و با حسن تقدیر امور و کارها را تدبیر می‌کند و حکمش را نمی‌توان رد کرد. پیامبر اسلام صمظهر حکمت است، آنجا که خداوند می‌فرماید:
﴿لَقَدۡ مَنَّ ٱللَّهُ عَلَى ٱلۡمُؤۡمِنِينَ إِذۡ بَعَثَ فِيهِمۡ رَسُولٗا مِّنۡ أَنفُسِهِمۡ يَتۡلُواْ عَلَيۡهِمۡ ءَايَٰتِهِۦ وَيُزَكِّيهِمۡ وَيُعَلِّمُهُمُ ٱلۡكِتَٰبَ وَٱلۡحِكۡمَةَ﴾[آل عمران: ۱۶۴].
«یقیناً خداوند بر مؤمنان (صدر اسلام) منت نهاد و تفضل کرد بدانگاه که در میانشان پیغمبری از جنس خودشان برانگیخت (پیغمبری که) بر آنان آیات (کتاب خواندنی قرآن و کتاب دیدنی جهان) او را می‌خواند و ایشان را از (عقاید نادرست و اخلاق زشت) پاکیزه می‌داشت و بدیشان کتاب (قرآن و به تبع آن خواندن و نوشتن) و فرزانگی (یعنی اسرار سنت و احکام شریعت) می‌آموخت».
حکمت هدیه‌ای است از جانب خداوندی برای بندگانی که از مقام با عظمت خداوند خوف و ترس به دل دارند. بنده‌ای که هر گاه سکوت کند در تفکر است و چون سخن گوید کلامی خیر و صواب بیان کند. و خداوند از میان بندگان کسانی را برگزیده و بدیشان حکمت عطا می‌کند. خداوند می‌فرماید:
﴿يُؤۡتِي ٱلۡحِكۡمَةَ مَن يَشَآءُۚ وَمَن يُؤۡتَ ٱلۡحِكۡمَةَ فَقَدۡ أُوتِيَ خَيۡرٗا كَثِيرٗا﴾[البقرة: ۲۶۹].
«فرزانگی را به هر کس که بخواهد (و شایسته ببیند) می‌دهد، و به هر کس که فرزانگی داده شود بی‌گمان خیر فراوانی بدو داده شده است».
خداوند نام داود و سلیمان إرا به عنوان بندگانی که بدیشان حکمت عطا شده بیان داشته می‌فرماید:
﴿وَشَدَدۡنَا مُلۡكَهُۥ وَءَاتَيۡنَٰهُ ٱلۡحِكۡمَةَ وَفَصۡلَ ٱلۡخِطَابِ ٢٠﴾[ص: ۲۰].
«و حکومت او را (با در اختیار قرار دادن وسائل مادی و معنوی) استحکام بخشیدیم، و بدو فرزانگی و شناخت (امور) دادیم و قدرت داوری قاطعانه و عادلانه‌اش ارزانی داشتیم».
﴿وَلَقَدۡ ءَاتَيۡنَا لُقۡمَٰنَ ٱلۡحِكۡمَةَ أَنِ ٱشۡكُرۡ لِلَّهِ﴾[لقمان: ۱۲].
«ما به لقمان فرزانگی بخشیدیم (و بدو دستور دادیم) که خدا را سپاسگزاری کن».