الواحدأ

«الواحد» اسمی از اسماء الله الحسنی است که در حدیث مصطفی صوارد گردیده است و معنایش این است که خداوند در ذات و صفات و افعالش یگانه و منحصر به فرد است. در ذاتش یگانه است؛ زیرا که بخش بخش و جزء جزء نمی‌شود. در صفاتش منحصر به فرد است؛ زیرا شبیه چیزی نبوده و چیزی شبیه او نیست. در کارهایش یگانه است؛ زیرا شریکی ندارد. خداوند می‌فرماید:

﴿وَهُوَ ٱلۡوَٰحِدُ ٱلۡقَهَّٰرُ ١٦﴾[الرعد: ۱۶].

«و او یکتا و توانا (بر انجام آفرینش و چرخش هستی) است».

﴿وَإِلَٰهُكُمۡ إِلَٰهٞ وَٰحِدٞ﴾[البقرة: ۱۶۳].

«خداوند شما خداوند یکتا و یگانه است».

میان خداوند ﻷو بندگانش از هیچ جهتی مشابهت وجود ندارد. خداوند ابتدا و انتهایی ندارد و الا حادث و به وجود آمده می‌بود و حادث محتاج به وجود آورنده است و خداوند پاک و منزه و بلندمرتبه و کبیر است. واحد کسی است که ذاتش منفرد است. در صفات و کارهایی که انجام می‌دهد، یگانه است و هر آنچه بخواهد انجام می‌دهد و او کارهایش به جا و باریک‌اندیش است. در مملکت‌داری یگانه بوده و هیچ‌کس توان مقابله با او را ندارد. می‌توان با صفات جمال و کمالش هدایت یافته و از آن‌ها مدد و یاری جست. هر آنچه در آسمان‌ها و زمین است همه نشانه‌ای بر وحدانیت خداوند است و نشان‌دهنده‌ی منفرد و یگانه بودن اوست. روح هنگامی که به تفاوت‌های جسمانی موجودات می‌نگرد، مدهوش می‌گردد و یا زمانی که به اختلاف رنگ‌ها، لغات، عقل‌ها و افکار، گوناگونی ذات و اختلاف عقاید و مذاهب، و نعمت‌های داده شده بدیشان و هم‌چنین تفاوت قدرت میان غالب و مغلوب و اختلاف مقامات عارفان و فرق میان مشاهده‌ی واصلان می‌نگرد، متحیر و مدهوش می‌شود. در قرآن کریم آیات فراوانی وجود دارد که بیان می‌دارد واحد اسمی از اسماء الله الحسنی است؛ از جمله می‌فرماید:

﴿ءَأَرۡبَابٞ مُّتَفَرِّقُونَ خَيۡرٌ أَمِ ٱللَّهُ ٱلۡوَٰحِدُ ٱلۡقَهَّارُ ٣٩﴾[یوسف: ۳۹].

«آیا خدایان پراکنده (و گوناگونی که انسان باید پیرو هر یک از آن‌ها شود) بهترین یا خدای یگانه‌ی چیره (بر همه چیز و همه کس؟)».

﴿أَمۡ جَعَلُواْ لِلَّهِ شُرَكَآءَ خَلَقُواْ كَخَلۡقِهِۦ فَتَشَٰبَهَ ٱلۡخَلۡقُ عَلَيۡهِمۡۚ قُلِ ٱللَّهُ خَٰلِقُ كُلِّ شَيۡءٖ وَهُوَ ٱلۡوَٰحِدُ ٱلۡقَهَّٰرُ ١٦﴾[الرعد: ۱۶].

«یا این که (شدت گمراهی آنان را بدانجا کشانده است که) برای خدا انبازهایی قائل می‌شوند که (به گمان ایشان) آن‌ها همچون خدا دست به آفرینش یازیده‌اند (و آفریده‌هایی همچون آفریده‌های خدا دارند) و این است که کار آفرینش بر آنان مشتبه و مختلط گشته است؟ بگو: خدا آفریننده‌ی همه چیز است و او یکتا و توانا است».

﴿يَوۡمَ تُبَدَّلُ ٱلۡأَرۡضُ غَيۡرَ ٱلۡأَرۡضِ وَٱلسَّمَٰوَٰتُۖ وَبَرَزُواْ لِلَّهِ ٱلۡوَٰحِدِ ٱلۡقَهَّارِ ٤٨﴾[ابراهیم: ۴۸].

«(خداوند از کافران و عاصیان انتقام می‌گیرد) در آن روزی که این زمین به زمین دیگری و آسمان‌ها به آسمان‌های دیگری تبدیل می‌شوند و آنان در پیشگاه خداوند یگانه‌ی مسلط حضور به هم می‌رسانند».

گاهی اسم واحد در کنار اسم قهار قرار می‌گیرد تا بندگان دریابند که خداوند، توانا بر مؤاخذه و عقاب بندگان بوده و تنها بدو ایمان آورند. خداوند می‌فرماید:

﴿لَيۡسَ كَمِثۡلِهِۦ شَيۡءٞۖ وَهُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡبَصِيرُ ١١﴾[الشوری: ۱۱].

«هیچ چیزی همانند خدا نیست و او شنوا و بیناست».

﴿وَهُوَ ٱلۡقَاهِرُ فَوۡقَ عِبَادِهِۦۚ وَهُوَ ٱلۡحَكِيمُ ٱلۡخَبِيرُ ١٨﴾[الانعام: ۱۸].

«او بر سر بندگان خود مسلط است و او حکیم (است و کارهایش را از روی حکمت انجام می‌دهد و از احوال و اوضاع) بس آگاه است».

پیامبر صشخصی را در حال دعا کردن مشاهده کرد که آن شخص در دعایش می‌گفت: پروردگارا! از تو می‌طلبم؛ زیرا که تو پروردگار یکتا، یگانه، منفرد و سرور والای برآورنده‌ی امیدها و برطرف کننده‌ی نیازمندی‌ها هستی که نزاده است و زاده نشده است و کسی همتا و همگون او نمی‌باشد. پیامبر فرمودند: «این شخص خداوند را با اسم اعظمش به یاری طلبید که هر گاه خداوند با این اسم به یاری طلبیده شود پاسخ می‌دهد و هر گاه با این اسم از او چیزی خواسته شود آن را ارزانی می‌دارد». می‌گویند: یعنی خداوند قلبی را دوست دارد که تنها محبت خداوند در آن است. به همین خاطر هر کس که بداند خداوند یکتا و یگانه است، او نیز در قلبش فقط محبت خدای یکتا و یگانه را قرار می‌دهد.