ذوالجلال والإکرام أ
«ذوالجلال والإکرام» معنایش این است که صاحب عظمت و کبریا و جلیل‌القدر است. شأن و منزلتش عظیم و سلطنتش پر از هیبت است، امرش لازم الإجرا بوده و دارای فضل عظیم است و نعمت‌هایش تمامی مردمان را در برگرفته است. خداوند می‌فرماید:
﴿كُلُّ مَنۡ عَلَيۡهَا فَانٖ ٢٦ وَيَبۡقَىٰ وَجۡهُ رَبِّكَ ذُو ٱلۡجَلَٰلِ وَٱلۡإِكۡرَامِ ٢٧﴾[الرحمن: ۲۶-۲۷].
«همه‌ی چیزها و همه‌ی کسانی که بر روی زمین هستند، دستخوش فنا می‌گردند و تنها ذات پروردگار باعظمت و ارجمند تو می‌ماند و بس».
هر آیه‌ای در سوره‌ی رحمان نشان دهنده‌ی قدرت الله و عظمت فضل اوست و در آن از علوم هستی مطالبی بیان گردیده است. مطالبی درباره‌ی خشکی‌ها، دریاها، فضا و اشاراتی در مورد ابتدای آفرینش و سرانجام جهان، ابتدای آن علم و آفرینش و قدرت و نعمت‌هایی که در شمارش نمی‌آید و وسط آن مردن مخلوقات پس از طی عمر، سپس زندگی مجدد و نشر و بقاء؛ زیرا بعد از فنا چیزی جز بقاء نیست و آخرش هم شکر بر نعمت‌ها همراه با سعادت اخروی و عطیه‌ی عظیمی که همیشگی و پیاپی است.
﴿هَلۡ جَزَآءُ ٱلۡإِحۡسَٰنِ إِلَّا ٱلۡإِحۡسَٰنُ ٦٠﴾[الرحمن: ۶۰].
«آیا پاداش نیکی کردن جز نیکی دیدن خواهد بود؟».
پس آیا شما در زمره‌ی شکرگزاران درگاه الهی هستید؟ پروردگارت اسم،
﴿ذُو ٱلۡجَلَٰلِ وَٱلۡإِكۡرَامِ ٢٧﴾[الرحمن: ۲۷].
«پروردگار با عظمت و ارجمند».
را برای خود برگزیده و بدان راضی گشته است و هیچ‌کس از مخلوقات در آن شریک نیست. فقط خداوند عزوجل صاحب جلال و کمال است، هر کرامت و خصلت شرافتمندانه و کردار بزرگ‌منشانه از او صادر می‌شود. خداوند در ذاتش جلال است و هر بزرگ‌منشی و سخاوتی از جانب او بر مردمان جاری می‌گردد و روش‌های سخاوت و بزرگ‌منشی خداوند بربندگانش منحصر و محدود نیست و این کلام خدا بر آن دلالت می‌کند که:
﴿وَلَقَدۡ كَرَّمۡنَا بَنِيٓ ءَادَمَ﴾[الإسراء: ۷۰].
«ما آدمیزادگان را (با اعطاء عقل، اراده، اختیار، نیروی پندار و گفتار و نوشتار، قامت راست و غیره) گرامی داشته‌ایم».
چیزهایی را که خداوند به عنوان تکریم بشر بدو ارزانی داشته بسیارند که مهم‌ترین آن‌ها عقل و قدرت شنیدن و قدرت دیدن و قلب [۴۴]و دیگر نعمت‌های فراوان است. خداوند می‌فرماید:
﴿وَيَبۡقَىٰ وَجۡهُ رَبِّكَ ذُو ٱلۡجَلَٰلِ وَٱلۡإِكۡرَامِ ٢٧﴾[الرحمن: ۲۷].
«و تنها ذات پروردگار با عظمت و ارجمند تو می‌ماند و بس».
یعنی خداوند در صفات جلال و کمال و عظمت، منفرد و یگانه است و او مختص به کرامت و اکرام است. هر جلالی از آن اوست و هر کرامتی از او. پاک و منزه است خدایی که در ذاتش جلال است و اکرامش بر بندگان فیضی است از جانب او و اکرامش نسبت به بندگان با عطیه‌ها و دادن‌ها و نعمت‌های فراوانی است که در شمارش و حصر نیاید. فقط شایسته‌ی اوست که بر بندگان اکرام نماید تا جلالش مورد تعظیم قرار گیرد و فضلش شناخته شود و نعمت‌ها و فضلش مورد تقدیر و سپاس و ستایش قرار گیرد.
خداوند ذوالجلال و الإکرام صاحب بزرگی و فخر و عظمت است؛ زیرا هر شرف و مجد و عزت و قدرتی از آن خدا بوده و به واسطه‌ی او وجود داشته و از او صادر می‌شود و هر کرامت و فضل و نعمت و احسانی از مدد خداوند است. این اسم کریم جامع صفات جلال و جمال خداوندی است. به درستی که خداوند، جلال و جمال عجیبی دارد!.
بنده زمانی صاحب معرفت می‌شود که خداوند ذوالجلال والإکرام را بنشاسد، زیرا که این اسم رغبت و ترس، امید و خوف را در برگرفته است و بعضی از عارفان گفته‌اند: که این «اسم اعظم» است؛ زیرا تمامی حقایق جلالیت و جمال را در خود جمع کرده است.
[۴۴] این‌ها قوای دریافت علم‌اند نگا: نحل/۷۸، اسراء / ۲۶، مؤمنون / ۷۸.