المجید أ
«المجید» کسی است که ذاتش شریف بوده، کارهایش زیباست. خصالش نیکو بوده، کرمش وسیع است و مستحق مجد و بزرگواری است. خداوند سبحان خود را به صفت مجید توصیف کرده، می‌فرماید:
﴿وَهُوَ ٱلۡغَفُورُ ٱلۡوَدُودُ ١٤ ذُو ٱلۡعَرۡشِ ٱلۡمَجِيدُ ١٥﴾[البروج: ۱۴-۱۵].
«خدا آمرزگار و دوستدار (بندگان مؤمن) است و او صاحب تخت (حکومت مطلقه بر عالم هستی) و دارای مجد و عظمت است».
همچنان که نفسش را به حمید و مجید وصف کرده، می‌فرماید:
﴿رَحۡمَتُ ٱللَّهِ وَبَرَكَٰتُهُۥ عَلَيۡكُمۡ أَهۡلَ ٱلۡبَيۡتِۚ إِنَّهُۥ حَمِيدٞ مَّجِيدٞ ٧٣﴾[هود: ۷۳].
«ای اهل بیت! (نبوت) رحمت و برکات خدا شامل شما است (پس جای تعجب نیست اگر به شما چیزی عطا کند که به دیگران عطا نفرموده باشد) بی‌گمان خداوند ستوده (در همه‌ی افعال و) بزرگوار (درهمه‌ی احوال) است».
هم‌چنین خداوند، قرآن کریم را (که کلام خداوند است) به مجد توصیف فرموده، در سوره‌ی ق می‌فرماید:
﴿قٓۚ وَٱلۡقُرۡءَانِ ٱلۡمَجِيدِ ١﴾[ق: ۱].
«قاف. سوگند به قرآن مجید».
و در سوره‌ی بروج می‌فرماید:
﴿بَلۡ هُوَ قُرۡءَانٞ مَّجِيدٞ ٢١﴾[البروج: ۲۱].
«بلکه این، قرآن بزرگوار و عالی‌قدر است».
عظمت و مجد قرآن کریم در اعجاز آن است که استادان و مشاهیر علم بلاغت، از انسان‌ها و جنیان عاجز از آوردن کلامی این گونه‌اند هر چند که همدیگر را یاری و پشتیبانی دهند. هم‌چنین مجد و عظمت قرآن در احکام ارزشمند و حقایق عالی و اخبار غیبی و متحقق گشتن چیزی است که خبر داده و نظارت و تصحیح دیگر کتاب‌های آسمانی است. مجد و عظمت قرآن در سعادت و خیر بی‌شماری است که پیروان و پویندگان راهش و تمسک کنندگان بدان و هدایتش به دست می‌آورند. هم‌چنین مجد و عظمت قرآن در این است که در کتابی پنهان (لوح محفوظ) قرار دارد که جز پاکان (یعنی فرشتگان یزدان) بدان دسترسی ندارند و عظمت و مجد قرآن در این است که از جانب خداوند ستوده و بزرگوار نزول یافته است. خداوندی که پروردگار جهانیان بوده و جز او پروردگاری وجود ندارد و بازگشت همه به سوی اوست. هم‌چنین پیامبر به ما امر فرموده‌اند که در نمازهایمان بگوئیم:
«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ، كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى إِبْرَاهِيْمَ وَعَلى آلِ إِبْرَاهِيْمَ، إِنَّكَ حَمِيْدٌ مَجِيْدٌ». «خداوندا! خیر و برکت را بر محمد و آل محمد نازل کن همان‌گونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم خیر و برکت نازل کرده‌ای، خداوندا! سزاوار ستایشی و بزرگواری» [۳۴].
مجید ثروتمندی است که ملک آسمان‌ها و زمین و آنچه میان آن‌هاست از آن اوست، کسی که نیازمند به غیر خود نیست و تمامی مخلوقات محتاج فضل و رحمت او هستند. خداوند کریم از کوچک‌ترین نقصی در ذات و صفات و افعالش پاک و منزه است. خداوند ﻷدارای فضل عظیم و احسان کریمانه بوده به گونه‌ای که فضل و احسانش تمامی موجودات زنده در آسمان‌ها و زمین را در برگرفته و خداوند بلند مرتبه‌ای است که قدر و منزلتش بالاتر از تمامی منزلت‌هاست و اراده‌اش در تمامی کائنات قابل اجرا بوده و واجب است که اجرا گردد و تمامی موجودات در برابرش خاشع و تمامی کلام‌ها در برابرش ترسان و هر آنچه در آسمان‌ها و زمین است به درگاهش سجده می‌برند. مجد عبارت است از عظمت صفات و وسعت آن‌ها، هر صفتی از صفاتش دارای شأن بزرگی است. او عالمی است که علمش کامل است و مهربانی است که مهربانی‌اش همه چیز را در برگرفته، توانا و قدرتمندی است که هیچ‌چیز او را درمانده و ناتوان نمی‌کند، صبور و حلیمی است که در حلمش کامل است و حکیم و فرزانه‌ای است که فرزانگی‌اش تمام و کمال است.
هم‌چنین در بقیه‌ی اسماء و صفات نیز چنین است، اما آنچه از عظمت و بزرگواری‌اش در آیات کونی در جهان و درون آدمیان مشاهده می‌گردد، بالاتر و برتر از آن است که در کتاب‌ها و اوراق بگنجد. تو را کافی است بدانی که در هر مکان رویش مویی از تمامی موجودات زنده آیات گویایی در عظمت و مجد خداوند نهفته است و در هر سرانگشتی از گذرگاه‌های زمین و آفاق آسمان‌ها نشانه‌هایی مشاهده می‌گردد که اگر آن مشاهدات به لغات و الفاظ و کلمات تعبیر شده و در کتاب‌ها و صفحه‌ها نگاشته گردد صفحات زمین و آسمان‌ها در گنجایش آن‌ها محدود و تنگ جلوه می‌کنند، اما آیات مجد و عظمت خداوند در قرآن کریم بسیار است. در آن‌ها مطالبی آمده که قلب‌ها را مطمئن گردانیده و چشمان را روشن می‌نماید. از آنچه در آن مشاهده می‌شود غنی و ثروتمندی مطلق، خداوند است زیرا که غنی و ثروتمندی از عناصر مجد و عظمت محسوب می‌گردند. خداوند می‌فرماید:
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ أَنتُمُ ٱلۡفُقَرَآءُ إِلَى ٱللَّهِۖ وَٱللَّهُ هُوَ ٱلۡغَنِيُّ ٱلۡحَمِيدُ ١٥﴾[فاطر: ۱۵].
«ای مردم! شما (در هر چیزی، محتاج و) نیازمند خدایید و خدا بی‌نیاز (از عبادت شما است) و ستوده است».
﴿وَلِلَّهِ مُلۡكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَمَا بَيۡنَهُمَاۚ يَخۡلُقُ مَا يَشَآءُۚ وَٱللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٞ﴾[المائدة: ۱۷].
«از آن خدا است آنچه در آسمان‌ها و زمین و آنچه میان آن دو است. هر چه بخواهد می‌آفریند، و خدا برهر چیزی توانا است».
هر آنچه که از نعمت‌ها که خداوند به مخلوقات عطا کرده است، به صورت عاریتی و برای مدتی مشخص بدانان عطا کرده و سپس در زمان مقرر آن را از ایشان باز پس می‌گیرد. حال که ثابت شد که یکی از آیات مجد و عظمت خداوند عبارت است از: بی‌نیازی مطلق خداوند از دیگران و در عوض نیاز شدید مخلوقات به فضل و رحمت خداوند، واجب است که بندگان فقط نیازمندی‌ها و احتیاجات خود را از خداوند بطلبند و از کسی جز او طلب برآورده کردن حاجت خود را نخواهند و خواهش‌ها و التماس‌های خود را به درگاه خداوند ببرند و هیچ‌کس جز او را به فریادرسی و کمک نخوانند. یکی دیگر از آیات مجد خداوند کریم وهاب، کرم و بخشش اوست. کسی که اگر تمامی موجودات آسمان‌ها و زمین از ابتدای خلق دنیا تا روز قیامت که خداوند ایشان را آفریده، جمع شده و هر کدام نهایت آرزو و درخواست خود را با خدا مطرح کند، هر آنچه را تمنا کند بدو می‌دهد و حتی چند برابر آنچه طلب کرده‌اند، بدیشان می‌دهد. این امر از ملک خداوندی چیزی نمی‌کاهد. آن چنان که اگر سوزنی را در دریایی فرو کنند آبی از دریا کم نمی‌شود.
از دیگر نشانه‌های مجد خداوند این است که خدا دارای مقامات والا و کمالات بالا و تخت فرماندهی است، تمامی چیزها در برابر علوش خاضع‌اند و تمامی گردنکشان و قدرتمندان در برابر عزت و قدرتش، خوار و ذلیل‌اند و هر صاحب سلطه و شوکتی در برابرسلطه‌ی خداوند تسلیم و خوار است، گلوگاه بندگان همه به دست قدرت خداوندی است. هر آفریده‌ای از بندگان، بنده‌ای ذلیل و خاضع و مسخر است، آن چنان که خداوند می‌فرماید:
﴿وَلِلَّهِۤ يَسۡجُدُۤ مَن فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ طَوۡعٗا وَكَرۡهٗا وَظِلَٰلُهُم بِٱلۡغُدُوِّ وَٱلۡأٓصَالِ۩١٥﴾[الرعد: ۱۵].
«آنچه در آسمان‌ها و زمین است، خواه ناخواه، خدای را سجده می‌برد (و در برابر عظمت او سر تسلیم و تکریم فرود می‌آورد) هم‌چنین سایه‌های آن‌ها (که همچون خود آن‌ها از نظم و نظام دقیق و فرمانبرداری شگفت برخوردارند) بامدادان و شامگاهان در مقابلش به سجده می‌افتند (و پیوسته در برابر اراده‌ی باری تعالی کرنش می‌برند)».
﴿تُسَبِّحُ لَهُ ٱلسَّمَٰوَٰتُ ٱلسَّبۡعُ وَٱلۡأَرۡضُ وَمَن فِيهِنَّۚ وَإِن مِّن شَيۡءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمۡدِهِۦ وَلَٰكِن لَّا تَفۡقَهُونَ تَسۡبِيحَهُمۡۚ إِنَّهُۥ كَانَ حَلِيمًا غَفُورٗا ٤٤﴾[الإسراء: ۴۴].
«آسمان‌های هفتگانه و زمین و کسانی که در آن‌ها هستند همگی، تسبیح خدا می‌گویند و (با تنزیه و تقدیسش، رضای او می‌جویند، اصلاً نه تنها آسمان‌های هفتگانه و زمین) بلکه هیچ موجودی نیست مگر این که (به زبان حال یا قال) حمد و ثنای وی می‌گویند ولی شما تسبیح آن‌ها را نمی‌فهمید. بی‌گمان یزدان بس شکیبا و بخشنده است».
﴿إِن كُلُّ مَن فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ إِلَّآ ءَاتِي ٱلرَّحۡمَٰنِ عَبۡدٗا ٩٣﴾[مریم: ۹۳].
«تمام کسانی که در آسمان‌ها و زمین هستند، بنده‌ی خداوند مهربان می‌باشند».
﴿يَوۡمَئِذٖ يَتَّبِعُونَ ٱلدَّاعِيَ لَا عِوَجَ لَهُۥۖ وَخَشَعَتِ ٱلۡأَصۡوَاتُ لِلرَّحۡمَٰنِ فَلَا تَسۡمَعُ إِلَّا هَمۡسٗا ١٠٨ يَوۡمَئِذٖ لَّا تَنفَعُ ٱلشَّفَٰعَةُ إِلَّا مَنۡ أَذِنَ لَهُ ٱلرَّحۡمَٰنُ وَرَضِيَ لَهُۥ قَوۡلٗا ١٠٩ يَعۡلَمُ مَا بَيۡنَ أَيۡدِيهِمۡ وَمَا خَلۡفَهُمۡ وَلَا يُحِيطُونَ بِهِۦ عِلۡمٗا ١١٠ ۞وَعَنَتِ ٱلۡوُجُوهُ لِلۡحَيِّ ٱلۡقَيُّومِۖ وَقَدۡ خَابَ مَنۡ حَمَلَ ظُلۡمٗا١١١﴾[طه:۱۰۸-۱۱۱].
«و صداها به سبب (جلال و شکوه خداوند) مهربان فروکش می‌کند و جز صدای آهسته (و پنهان در زیر لبان، چیزی) نمی‌شنوی. در آن روز شفاعت (هیچ‌کس) سودی نمی‌بخشد، مگر (شفاعت) کسی که خداوند مهربان به او اجازه دهد و گفتارش را بپسندد. خدا می‌داند آنچه را که (مردمان) در پیش دارند و (در آخرت بدان گرفتار می‌آیند و می‌داند) آنچه را که (در دنیا انجام داده‌اند و) پشت‌سر گذاشته‌اند، ولی آنان از (کار و بار و حکمت) آفریدگار آگاهی ندارند. (در آن روز همه‌ی) چهره‌ها در برابر خداوند باقی و جاویدان، و گرداننده و نگهبان جهان (همچون اسیران) خضوع و خشوع می‌کنند و کرنش می‌برند و کسی که (در آن روز کوله بار) کفر (دنیای خود) را بر دوش کشد ناامید (از لطف خدا و بی‌بهره از نجات و ثواب) می‌گردد».
﴿رَفِيعُ ٱلدَّرَجَٰتِ ذُو ٱلۡعَرۡشِ يُلۡقِي ٱلرُّوحَ مِنۡ أَمۡرِهِۦ عَلَىٰ مَن يَشَآءُ مِنۡ عِبَادِهِۦ لِيُنذِرَ يَوۡمَ ٱلتَّلَاقِ ١٥﴾[غافر: ۱۵].
«خدا دارای مقامات والا و کمالات بالا و تخت فرماندهی است، و او وحی را به فرمان خود برای هر کس از بندگانش که بخواهد نازل می‌کند تا (مردمان را) از روز رویارویی (ایشان با خدا برای حساب و کتاب) بترساند».
﴿ذُو ٱلۡعَرۡشِ ٱلۡمَجِيدُ ١٥ فَعَّالٞ لِّمَا يُرِيدُ ١٦﴾[الروج: ۱۵-۱۶].
«و او صاحب تخت (حکومت مطلقه بر عالم هستی) و دارای مجد و عظمت است. آنچه بخواهد، هر چه زودتر و با قدرت هر چه بیشتر به انجام می‌رساند».
﴿أَلَمۡ تَرَ أَنَّ ٱللَّهَ يَسۡجُدُۤ لَهُۥۤ مَن فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَن فِي ٱلۡأَرۡضِ وَٱلشَّمۡسُ وَٱلۡقَمَرُ وَٱلنُّجُومُ وَٱلۡجِبَالُ وَٱلشَّجَرُ وَٱلدَّوَآبُّ وَكَثِيرٞ مِّنَ ٱلنَّاسِۖ وَكَثِيرٌ حَقَّ عَلَيۡهِ ٱلۡعَذَابُۗ وَمَن يُهِنِ ٱللَّهُ فَمَا لَهُۥ مِن مُّكۡرِمٍۚ إِنَّ ٱللَّهَ يَفۡعَلُ مَا يَشَآءُ۩ ١٨﴾[الحج: ۱۸].
«آیا ندیده‌ای و ندانسته‌ای که تمام کسانی که در آسمان‌ها بوده و همه‌ی کسانی که در زمین هستند، و خورشید و ماه و ستاره‌ها و کوه‌ها و درختان و جانوران بسیاری از مردمان، برای خدا سجده می‌برند (و به تسبیح و تقدیس او مشغول و سرگرم‌اند؟) و بسیاری از مردمان هم (غافل بوده و برای خدا سجده نمی‌برند و) عذاب ایشان حتمی است (و مستحق عقاب‌اند و این‌ها در نزد پروردگارشان بی‌ارزش می‌باشند) و خدا هر که را که بی‌ارزش کند، هیچ‌کس نمی‌تواند او را گرامی دارد. خدا است که هر چیزی را که بخواهد انجام می‌دهد».
این خداوند صاحب مجد و عظمت است که با عظمتش تمامی اشیاء را تسخیر کرده و با قدرتش در هر موجودی تصرف می‌کند و هر گردنکش مستبدی را با بیماری و مرگ نابود و سر به زیر می‌کند. از نشانه‌های مجد خداوند مشاهده‌ی گستردگی سلطنت اوست. توانایی‌اش بر تأیید فرستادگانش با کارهایی که از طاقت آدمیان خارج است و غذارسانی وروزی‌رسانی بدیشان از راهی غیر از راهی که آدمیان بدان آشنایی و عادت دارند، دریا را بر حضرت موسی ÷و قومش شکافت، و از میان سنگ‌ها آب را برای ایشان پدیدار نمود و برایشان ترنجبین و بلدرچین فرستاد و حضرت عیسی ÷از گل چیزی را به شکل پرنده می‌ساخت، سپس در آن می‌دمید و به فرمان خدا پرنده‌ای زنده می‌گردید و کور مادرزاد و مبتلای به بیماری پیسی را شفا می‌داد و مردگان را به فرمان خدا زنده می‌کرد و همسر زکریا ÷ را بعد از آن که پیر و فرتوت و دچار یائسگی شده بود بهبودی بخشیده و به او فرزندی پاک و پاکیزه عطا نمود و به حضرت ابراهیم ÷و همسرش در حالی که هر دو پیر شده بودند، فرزندی که بعدها یکی از انبیاء صالح گشت ارزانی داشت به گونه‌ای که همسرش از مژده‌ای که ملائکه به او دادند به شدت متعجب گشته و گفت:
﴿قَالَتۡ يَٰوَيۡلَتَىٰٓ ءَأَلِدُ وَأَنَا۠ عَجُوزٞ وَهَٰذَا بَعۡلِي شَيۡخًاۖ إِنَّ هَٰذَا لَشَيۡءٌ عَجِيبٞ ٧٢ قَالُوٓاْ أَتَعۡجَبِينَ مِنۡ أَمۡرِ ٱللَّهِۖ رَحۡمَتُ ٱللَّهِ وَبَرَكَٰتُهُۥ عَلَيۡكُمۡ أَهۡلَ ٱلۡبَيۡتِۚ إِنَّهُۥ حَمِيدٞ مَّجِيدٞ٧٣﴾[هود: ۷۲-۷۳].
«ای وای! آیا من که پیرزنی هستم و این هم (ابراهیم) شوهرم که پیرمردی می‌باشد، فرزندی می‌زایم! این چیز شگفتی (و محالی) است. گفتند: آیا از کار خدا تعجب می‌کنی؟ ای اهل بیت (نبوت!) رحمت و برکات خدا شامل شما است. بی‌گمان خداوند ستوده (در همه‌ی افعال و) بزرگوار (در همه‌ی احوال) است».
خداوندی که خالق عنصرها است، چگونه عنصرها امرش را اجرا نمی‌کنند و او که به وجود آورنده‌ی کائنات است، پس چگونه امکان دارد که کائنات در برابرش خضوع و خشوع ننمایند؟
﴿إِنَّمَآ أَمۡرُهُۥٓ إِذَآ أَرَادَ شَيًۡٔا أَن يَقُولَ لَهُۥ كُن فَيَكُونُ ٨٢ فَسُبۡحَٰنَ ٱلَّذِي بِيَدِهِۦ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيۡءٖ وَإِلَيۡهِ تُرۡجَعُونَ ٨٣﴾[یس: ۸۲-۸۳].
«هر گاه خداوند چیزی بخواهد که بشود، کار او تنها این است که خطاب بدان بگوید: بشو، و آن هم می‌شود. پاک است خداوندی که مالکیت و حاکمیت همه چیز در دست او است و شما به سوی او برگردانده می‌شوید».
آیا جز این برای خداوند مجید که هر چه اراده کند انجام می‌شود میسر است؟ خداوندی که قادر بر انجام کارهایی خارج از آن چیزی است که چشمان آدمیان بدان عادت کرده و می‌تواند با معجزات و کرامات تأیید کند و فقط او شایسته است که به فریاد خوانده شود و فقط از او طلب کمک و یاری شود و فقط او معبود و فرمانروا بوده و هیچ‌کس و هیچ‌چیز شریک او نیست.
[۳۴] اللؤلؤ والـمرجان، ج ۱، ص ۲۰۶.