البر أ

خداوند می‌فرماید:

﴿إِنَّهُۥ هُوَ ٱلۡبَرُّ ٱلرَّحِيمُ ٢٨﴾[الطور: ۲۸].

«واقعاً او نیکوکار و مهربان است».

معنی «البر» عبارت است از: محسن؛ یعنی کسی که بسیار به بندگانش احسان می کند. خداوند سبحان واسع است، دین و دنیا به بندگانش عطا کرده و بدین وسیله بر ایشان منت نهاده است و احسانش را به سبب گناه و نافرمانی بندگانش قطع نمی‌کند. خداوند در وصف حضرت یحیی ÷می‌فرماید:

﴿وَبَرَّۢا بِوَٰلِدَيۡهِ﴾[مریم: ۱۴].

«و او نسبت به پدر و مادرش نیک رفتار و نیکوکار بود».

و در وصف حضرت عیسی ÷می‌فرماید:

﴿وَبَرَّۢا بِوَٰلِدَتِي﴾[مریم: ۳۲].

«و (مرا سفارش می‌فرماید) به نیکی و نیک‌رفتاری در حق مادرم».

البر و البار هر دو یک معنا دارند؛ یعنی محسن. حال که این را دانستی می‌گوییم که بر خداوند متعال نسبت به بندگانش یعنی احسان خداوند نسبت به بندگانش. همان‌طور که چند لحظه پیش گفتیم شامل هم دنیا و هم دین می‌شود. احسان در دین شامل ایمان و طاعت یا دادن ثواب است و احسان در دنیا شامل چیزهایی است که میان مردمان تقسیم کرده است؛ از جمله تندرستی، قدرت، در امان بودن، مال، جاه، فرزندان و یاران. تعداد نعمت‌های خداوند معلوم نیست و از شمارش خارج است. همان‌گونه که خداوند می‌فرماید:

﴿وَإِن تَعُدُّواْ نِعۡمَةَ ٱللَّهِ لَا تُحۡصُوهَآ﴾[النحل: ۱۸].

«و اگر بخواهید نعمت‌های خدا را برشمارید، نمی‌توانید آن‌ها را سرشماری کنید».

خداوند متعال با دادن بهترین عطایا در حق کسانی که از او چیزی طلب می‌کنند با احسان با ایشان رفتار می‌کند و با فراوانی جزا و ثواب در حق عبادت‌کنندگان بر آنان فضل می‌نهد و احسانش را به سبب عصیان بندگان قطع نمی‌کند. کار قبیح و زشت از خداوند سر نمی‌زند، بلکه همه‌ی کارهایش شیرین و زیباست.

از ابن عمر بنقل شده است که از پیامبر صشنیدم که می‌گوید: «نیکوکاری از بین نمی‌رود و گناهان فراموش نمی‌گردد و خداوند «الدیان» نمی‌میرد. هر آنچه می‌خواهی انجام ده. آن چنان که زندگی می‌کنی می‌میری همان‌گونه که با مردم رفتار نمایی با تو رفتار می‌شود». ای برادرم! بدان که نیکوکاری شاگرد در برابر استاد و راهنمایش باید که بیشتر از نیکوکاری‌اش در حق پدر و مادر باشد؛ زیرا پدر، فرزند را در برابر مصیبت‌ها و آفت‌های دنیا یاری می‌کند در حالی که استاد، شاگردش را از آفات آخرت می‌رهاند. پدر با نعمت‌ها فرزندش را پرورش می‌دهد و استاد با همتش شاگرد را تربیت می‌کند.