اسماء الحسنی

بهره‌ی بنده از اسم خداوند صمد

کسی که خداوند او را محل اعتماد و رجوع مردم در کارهای دین و دنیایشان قرار داده است و او نیز در نشر دعوت الهی صادق است، اگر بگویی که همه‌ی اهل الله متفق‌اند بر این که هر صادقی نجات یافته بوده و نجات می‌یابد معلوم است که مشرک نیز صادق است، زیرا که او مشرک است، پس چرا صداقتش به او نفعی نرسانده و نجات نمی‌یابد؟ جواب همان است که محی‌الدین بن عربی می‌گوید: زیرا که صداقت فقط هنگامی سبب نجات و رستگاری است که با حق همراه باشد. غیبت و سخن‌چینی گاهی اوقات از روی صداقت است با این وصف هر دو عامل هلاک آدمی بوده و او را نجات نمی‌دهند. به همین خاطر خداوند می‌فرماید:

﴿لِّيَسۡ‍َٔلَ ٱلصَّٰدِقِينَ عَن صِدۡقِهِمۡ﴾[الاحزاب: ۸].

«هدف این است که خداوند از راستکاری و راستگویی افراد راستکار و راستگو پرسش کند(و پاداش نیک آنان را بدهد)».

یعنی آیا پروردگارشان ایشان را به این صدق امر فرموده است یا آنان را از آن بازداشته است؛ هر حقی صدق است، اما هر صدقی حق نیست. پس معلوم می‌شود که مشرک صادق است دراین که مشرک است اما این کلام او که در اولوهیت خداوند شریکی هست، کذب محض است و شرک باطل است و کفر به خداوند محسوب می‌گردد.

اگر گفته شود: آیا حق تعالی از شریک قرار دادن برای او بیزاری می‌جوید؟ جواب این است که خداوند از آن بیزاری و تبری نمی‌جوید؛ زیرا که اصلاً شریکی برایش وجود ندارد و آن عدم است و در مورد چیزی که اصلا وجود ندارد تبری نمی‌جوید بلکه او از کار کسانی بیزاری می‌جوید که بدون این که او دلیل و برهانی اقامه کرده باشد آنان به جز خداوند فرمانروایان و فریادرسان دروغین برای خویش قرار می‌دهند. و معنی بیزاری خداوند از این عملشان مذموم نشان دادن کارشان و خشمگین شدن از آن نسبت به آنان است و الا اگر به صورت حقیقی از ایشان بیزاری جوید چه کسی است که در برابر او وجود خود را حفظ نماید؟ و اگر گفته شود: صمد به معنی باقی و دائمی، کسی که زوال نمی‌پذیرد، پس حق این است که اگر کسی او را بدین صفت شناخت، باید که نفس خودش را فانی و زوال‌پذیر بداند و خود را همچون کسی بپندارد که به زودی از این دنیا رخت بر می‌بندد و در جهان به دیده‌ی نابودی و فنای آن بنگرد و در مقابل کالاهای بی‌ارزش آن زهد و قناعت پیشه کند، حتی در کسب حلال آن رغبتی نداشته باشد چه برسد به این که به حرام دست درازی نماید، بدین خاطر حکما گفته‌اند: اگر دنیا از جنس طلا باشد فناپذیر است و اگر آخرت از جنس سفال باشد پایدار و ماندگار است. بر شخص عاقل واجب است که از طلای فناپذیر دوری گرفته و در کسب سفال ماندگار بکوشد. پس عاقل چگونه در پی دنیا و کالاهای آن است در حالی که همه رو به سوی فنا دارند. و اگر بنده از اسم صمد این را فهمید که به خدا روزی داده نمی‌شود، خواهد دانست که این خداوند است که طعام و غذا به بندگانش می‌دهد. خداوند می‌فرماید:

﴿وَهُوَ يُطۡعِمُ وَلَا يُطۡعَمُ﴾[الانعام: ۱۴].

«و او روزی می‌دهد (و رزاق همگان او است و همه بدو نیازمندند) و به او روزی داده نمی‌شود (و نیازمند کسی نیست)».

و هر گاه بنده با تمام وجود خواسته و آرزویش را با خداوند در میان نهاد به شرطی که در توکل کردنش به خداوند در همه‌ی حالت‌ها صادق باشد و او را در رزق و روزی‌اش متهم نکند و از هیچ کدام از بندگان خدا طلب کمک و یاری نکند و فقط از خداوند طلب یاری نماید و به خصوص هر گاه بنده بداند که کسی که در هنگام سختی‌ها و مشکلات به او اعتماد می‌کند و به او تکیه می‌‌نماید سرور والای برآورنده‌ی امیدها و برطرف کننده‌ی نیازمندی‌ها است، طوری عمل می‌کند که خواسته‌هایش را همیشه به خداوند بیان می‌کند و رو سوی او کرده و فقط او را مدح و ثنا می‌کند و به درگاهش تضرع و زاری می‌نماید و به خداوند نزدیکی می‌جوید و این میسر نمی‌شود مگر این که بنده، خداوند را مقصود اصلی دانسته و در تمام امیدها و آرزوها فقط از خداوند یاری بطلبد و در هنگامه‌ی سختی و مصیبت فقط از او یاری بجوید، زیرا فقط خداوند یگانه‌ی یکتاست که سرور والای برآورنده‌ی امیدها و برطرف کننده‌ی نیازمندی‌هاست.

عبدالصمد: کسی است که مظهر صمدیت است و در جهت رفع بلایا از مردم می‌کوشد و مردم را در جهت دستیابی به آنچه مورد نیاز و مصلحتشان است، ایشان را یاری می‌رساند و از او درخواست می‌شود تا به درگاه احدیت دعا نماید تا عذاب خداوندی رفع گشته و خداوند ثواب به آنان عطا نماید. او محل نظر خداوند در جهان بوده و در پرورش او عنایت خاصی دارد.

دعا: پروردگارا! تو سرور و والای برآورنده‌ی امیدها و برطرف کننده‌ی نیازمندی‌ها و مقصود همگانی، تو آقای مقتدر چیره و توانایی، همه‌ی آرزوها را برآورده می‌کنی. خدایا! دوستانت را با نور صمدیت مواجه گردانیده‌ای به گونه‌ای که آنان مشتاقانه به سویت می‌شتابند و اسرار وحدانیت خویش را بدانان فهمانده‌ای که فقط بر تو اعتماد و تکیه می‌نمایند و آنان را مظهر نور اسم صمدت قرار داده‌ای. هرآن کس که آنان را ببیند، مجذوب خداوند یکتای یگانه گردد. خداوندا! نور صمدیت خود را بر قلب‌های ما بتابان و ما را با انوار بارگاه با عظمتت بپوشان و قلوبمان را با تمام وجود از آن خود گردان. به درستی که تو بر هر چیزی توانایی.

وصلی الله علی سیدنا محمد وعلی آله وصحبه وسلم