المتعالیأ

«الـمتعالی» اسمی از اسماء الله است که هم در قرآن کریم و هم در حدیث مصطفی صبیان گردیده است. خداوند می‌فرماید:

﴿عَٰلِمُ ٱلۡغَيۡبِ وَٱلشَّهَٰدَةِ ٱلۡكَبِيرُ ٱلۡمُتَعَالِ ٩﴾[الرعد: ۹].

«خدا آگاه از جهان پنهان (از دید و دانش مردمان) و آگاه از جهان دیدنی (و آشکار در برابر چشم و علم ایشان) است، و بزرگوار و والاست».

المتعالی أمعنایش این است که خداوند صاحب شأن و منزلت کامل است. دارای آن چنان مقام بلندی است که دیدگان او را در نمی‌یابند. خداوندأ تخت فرمانروایی‌اش بالاتر از آسمان‌های بلند است. خداوند ذاتش عظیم و بزرگوار و صفاتش والا و برتر از حوادثی است که از بندگان سر می‌زند. خداوند می‌فرماید:

﴿عَٰلِمُ ٱلۡغَيۡبِ وَٱلشَّهَٰدَةِ ٱلۡكَبِيرُ ٱلۡمُتَعَالِ ٩﴾آیاتی در قرآن کریم آمده که گویای این است که بی‌گمان خداوند بلندمرتبه و بزرگ است و او بر تخت فرمانروایی است که بالاتر از آسمان‌های بلند است و دیدگان او را در نمی‌یابند. خداوند می‌فرماید:

﴿إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلِيّٗا كَبِيرٗا ٣٤﴾[النساء: ۳۴].

«بی‌گمان خداوند بلندمرتبه و بزرگ است».

﴿ٱلرَّحۡمَٰنُ عَلَى ٱلۡعَرۡشِ ٱسۡتَوَىٰ ٥﴾[طه: ۵].

«خداوند مهربانی (قرآن را فرو فرستاده) است که بر تخت سلطنت (مجموعه‌ی جهان هستی) قرار گرفته است (و قدرتش سراسر کائنات را احاطه کرده است)».

﴿لَّا تُدۡرِكُهُ ٱلۡأَبۡصَٰرُ وَهُوَ يُدۡرِكُ ٱلۡأَبۡصَٰرَۖ وَهُوَ ٱللَّطِيفُ ٱلۡخَبِيرُ ١٠٣﴾[الانعام: ۱۰۳].

«چشم‌ها (کنه ذات) او را در نمی‌یابند، و او چشم‌ها را در می‌یابد (و به همه‌ی دقائق و رموز آن‌ها آشنا است) و او دقیق (است و با علم کامل و اراده‌ی شامل خود به همه‌ی ریزه‌کاری‌ها آشنا، و از همه‌ی چیزها) آگاه است».

به درستی خداوند بندگانش را آگاه گردانیده که او از صفات مخلوقات همچون همسرگزینی و یا داشتن فرزند، پاک و منزه است. خدا دارای مقامات والا و کمالات بالا بوده و جز او فرمانروا و فریادرسی وجود ندارد و او صاحب عرش عظیم است. خداوند می‌فرماید:

﴿وَأَنَّهُۥ تَعَٰلَىٰ جَدُّ رَبِّنَا مَا ٱتَّخَذَ صَٰحِبَةٗ وَلَا وَلَدٗا ٣﴾[الجن: ۳].

«جلال و عظمت پروردگار ما والا است، او همسر و فرزندی برنگرفته است».

﴿رَفِيعُ ٱلدَّرَجَٰتِ ذُو ٱلۡعَرۡشِ﴾[غافر: ۱۵].

«خدا دارای مقامات والا و کمالات بالا و تخت فرماندهی است».

خداوند عزوجل در کبریائی و عظمت بلندمرتبه است. شکوه و عظمتش از هر آنچه از اوصاف مخلوقات درک گردد یا فهمیده شود، برتر و والاتر است. تمامی اسم‌های المجید، العلی، العظیم، الکبیر و المتعالی همگی در معانی همدیگر تداخل می‌یابند و می‌توان به صورت عکس همدیگر به کار برد؛ یعنی مثلاً خداوند در مجدش عظیم است و در عظمتش مجید است. علوش عظیم است و عظمتش در علوش است. کبیر بودنش در مجد و علو و عظمتش است. العظیم و المجید و العلی بودنش در کبریائی‌اش نهفته است و خداوند در همه‌ی این‌ها بلندمرتبه و متعالی است. و لذا مصطفی صمی‌فرماید: «بنده‌ی بدی است کسی که خود را در تخیلات فرو برده و خود را بزرگ بپندارد و کبر بورزد و خداوند کبیر متعال را فراموش نماید».

المتعالی کسی است که در بلندمرتبگی ذاتش از تمامی مخلوقات بالاتر و والاتر است و وجودش از تمامی کائنات و جهانیان بی‌نیاز است. مخلوقات را فقط به خاطر بخشندگی وجودش آفریده است و انوار اسم ودود و مهربانی‌اش در جهان ظهور یافته است. خداوند از عبادت بندگانش بی‌نیاز است در حالی که خیر و خوبی‌اش شامل حال تمام مردمان می‌شود.