افزایش سرسامآور مالیاتها
نتیجهی طبیعی این خوشگذرانیها و عیاشیها چند برابرشدن مالیت و وضع قوانینی بود که جهت حیف و میل اموال کشاورزان، صنعتگران، بازرگانان و پیشهوران، اعمال میشد. این مالیاتها تا مرز به ستوه درآوردن مردم بالا رفته بود، بر شانههای مردم سنگینی میکرد و کمرها را خم کرده بود.
نویسندهی کتاب ایران در عهد ساسانیان میگوید:
«پادشاهان ایران به پذیرفتن هدیه و تحفه از رعیت عادت کرده بودند، این عمل را آیین مینامیدند، آیین چیزی غیر از مالیت رسمی بود، در ایام نوروز و جشن مهرگان به زور از مردم هدیه میگرفتند، معادنِ طلا در ارمنستان، ملک خصوصی پادشاه و هزینههای ویژهی وی بود»[١٥٠].
مؤرخ عرب شامی میگوید:
«ملت شام موظف بود که جزیه، عشر حبوبا،ت مالیت اموال و مالیت سرانه را بپردازد.
ملت روم دارای درآمدهای مهمی از قبیل گمرکات، معادن، مالیت زمینهای کاشت گندم و چراگاهها بود که آنها را به شرکتهایی به نام «عشارین» اجاره میداد، و از دولت هم حق مالیات را بازخرید مینمود، در هر ولایتی چندین شرکت بود؛ هر شرکت دارای کارمندانی از قبیل کاتبان و مأموران جمعآوری مالیت بود که در لباس بزرگان ظاهر میشدند و اغلب بیشتر از آنچه وظیفهشان بود از مردم میگرفتند، بسا اوقات شهروندان را همانند بردهها میفروختند.
یک نفر، سیاست امپراتوری روم را به اختصار اینگونه بیان نموده است:
چوپان خوب پشم گوسفندش را میچیند، نه این که از ریشه بکند؛ امپراتوران روم دو قرن تمام به چیدن (زوایدِ) ساکنانِ قلمرو خویش بسنده میکردند؛ اموال فراوانی از آنان را چاپول میکردند و متقابلاً آنها هواره امپراتوران را از دشمنان خارجی حمایت میکردند»[١٥١].
[١٥٠]- رک: کریستین، آرتو، ایران در عهد ساسانیان، ص ١٦١.
[١٥١]- کر: کردعلی، خطط الشام، ج ٥، ص ٤٧.