نوزایی اروپا و حرکت شتابان آن در صنعت و علوم طبیعی
سده‌های شانزدهم و هفدهم میلادی از مهم‌ترین ادوار تاریخ بشری بود و در بطنِ خود حامل پیامدهای خاصی بود، در این برهه از تاریخ اروپا از خواب طولانی خود بیدار شد و دیوانه‌وار به جبران دوران غفلت و جهالتش پرداخت و به سوی هدف خویش به جای این که دوان دوان حرکت کند، با تمام پر و بالش به پرواز درآمد، توانایی‌های طبیعت را تسخیر و اسرارهستی را برملا کرد، دریاها و قاره‌هایی را کشف کرد که تا آن زمان گمنام بودند، در هر علم و فنی و در هر بعدی از ابعاد زندگی به فتوحات جدیدی دست یافت. در این مدت زمان کوتاه در علوم مختلف افرادی نابغه و مبتکر مانند کپرنیک[٢٣٤] (copernicus)، برونو (Brunoe)، گالیله[٢٣٥] (galiolio)، کپلر[٢٣٦] (Kepler)، نیوتن[٢٣٧] (Newton) و کسانی که نظام قدیم را منسوخ کردند و نظام جدیدی را بنیان گذاردند و جهانی از علم گشودند، پا به عرصه گذاشتند، از جهان‌گردان مکتشف افرادی امثال کلمب[٢٣٨] (columbus)، واسکودوگاما[٢٣٩] (uasscodagama) و ماژلان[٢٤٠] (maglin) ظهور کردند.
در این زمان تاریخ ملت‌ها در حال شکل‌گرفتن و به قالب درآمدن بود، ستاره‌ی بعضی در حال غروب و ستاره‌ی برخی دیگر هم در حال طلوع بود، آنچه تا به حال غروب کرده بود، داشت طلوع می‌نمود و آنچه تا به حال در حال طلوع بود، داشت غروب می‌کرد. یک ساعت در آن تاریخ مساوی با یک روز و بلکه چندین روز بود و یک روز مساوی با یک سال و بلکه چندین سال بود؛ هرکس ساعتی را تلف می‌کرد در واقع زمانی را ضایع کرده بود.
[٢٣٤]- ستاره‌شناس معروف لهستانی به سال ١٤٧٣ م در خانواده‌ای گمنام در شهر تورن به دنیا آمد، در سن ٢٣ سالگی به ایتالیا رفت و در دانشگاه پادوا به فراگیری پزشکی و در دانشگاه بوتونی به آموختن ستاره‌شناسی پرداخت، وی به سال ١٥٠٦ م به میهن خود بازگشت و در شهر فروتنبورگ به امور پزشکی، تدریس ریاضیات و ستاره‌شناسی پرداخت، در سن ٧٠ سالگی کتاب بزرگ خود را به نام درباره‌ی اجرام آسمانی چاپ و پخش کرد، این کتاب انقلابی در جهان دانش پدید آورد، کپرنیک را پدر نجوم جدید به شمار می‌آورند؛ زیرا نخستین بار او پی به گردش زمین و چگونگی آن برد، کپرنیک به سال ١٥٤٣ م چشم از جهان فرو بست. (د. ن.)
[٢٣٥]- ریاضی‌دان و فیزیکدان ایتالیایی، به سال ١٥٦٤ م چشم به جهان گشود، در فلورانس به تحصیل پرداخت و علوم پزشکی و ریاضیات آموخت و سپس به نجوم روی آورد، یکی از نخستین دوربین‌ها را او اختراع کرد و با آن ثابت کرد که کره‌ی ماه دارای کوشه‌های متعدد است و بر مطالعات کپرنیک در مورد حرکت زمین و... اطلاعاتی افزود، پاپ او را به رم خواست و اظهار عقیده‌ی او را در باره‌ی حرکت زمین به دور آفتاب کفر شمرد و مجبورش کرد که به زانو درآید و از آن عقیده توبه کند، گالیله به سال ١٦٤٢ م چشم از جهان فرو بست. (د. ن.)
[٢٣٦]- ستاره‌شناس آلمانی به سال ١٥٧١ م از پدر و مادری فقیر به دنیا آمد، وی دوران کودکی را با تنگدستی گذراند، کپلر به تدریس ریاضیات مشغول شد، آنگاه ازدواج کرد، از فشار تنگدستی از شهری به شهر دیگر می‌رفت، در این میان تمام فکرش متوجه بررسی‌های آسمانی و مطالعه‌ی نوشته‌های دیگران بود، وی به سال ١٦٠٩ م به قوانین حرکت سیارات دست پیدا کرد و در کتاب نجوم نوین آن‌ها را چاپ و پخش کرد، در سال ١٦١٨ م قانون سوم خود را کشف کرد. در پایان زندگی با بدبختی و گمنامی به سال ١٦٣٠ در گوشه‌ای چشم از جهان فرو بست. (د. ن.)
[٢٣٧]- اسحاق نیوتن، فیزیکدان، ریاضی‌ان و فیلسوف انگلیسی به سال ١٦٤٢ م به دنیا آمد، در دانشگاه کمبریج تحصیل کرد. وی در سنین ٢٣ و ٢٤ سالگی قوانین اساسی مکانیک را تنظیم کرد و در مورد اجرام آسمانی آن‌ها را به کار بست. ضمناً قانون اصلی جاذبه را کشف و روش حساب جامعه و فاضله را ابداع کرد و اساس کشفیات مهم عدسی‌ها را پی‌ریزی کرد، نیوتن به سال ١٧٢٧ م چشم از جهان فرو بست. (د. ن.)
[٢٣٨]- کریستف کلمب دریانورد معروف و کاشف امریکا به سال ١٤٥١ م به دنیا آمد، وی با حمایت ملکه ایزابل موفق شد قاره‌ی امریکا را کشف کند. وی چهار بار برای این منظور سفر دریایی کرد، سرانجام وی در حال تنگدستی به سال ١٥٠٦ م درگذشت (د. ن.)
[٢٣٩]- دریانورد پرتغالی به سال ١٤٦٩ م به دنیا آمد، وی از راه دریا (جنوب افریقا) به شبه قاره‌ی هندوستان رسید، این سفر دریایی ثروت هندوستان را در دسترس اروپاییان گذاشت، وی در دومین سفر خود قدرت پرتغالیان را در هند و سواحل افریقا با توسل به زور مستقر ساخت. وی به سال ١٥٢٤ درگذشت. (د. ن.)
[٢٤٠]- دریانورد پرتغالی حدود سال ١٤٨٠ م به دنیا آمد، وی به منظور پیداکردن راه دریایی نزدیک به جزایر ملوک با پنج کشتی از پرتغال در اقیانوس اطلس به راه افتاد، وی در این سفر موفق شد کره‌ی زمین را دور بزند و این نخستین گردش دور دنیا بود، خود ماژلان و ١٦٠ تن از همراهانش در این سفر از بین رفتند. (د. ن.)