حد فاصل دو عصر
یکی از ادیبان می‌گوید: دو مورد هستند که نمی‌شود دقیقاً برایشان وقتی را درنظر گرفت؛ ١- خواب در زندگی فرد. ٢- انحطاط در زندگی ملت. این دو مورد درک می‌شوند که تحقق و غلبه یابند.
در مورد اکثر امت‌ها این سخن قرین به صواب است، اما انحطاط و فروپاشی در زندگی امت اسلام به مراتب واضح‌تر و نمایان‌تر از امت‌های دیگر بود، اگر خواسته باشیم روی حد فاصل عروج و زوال انگشت بگذاریم، قطعاً روی خطی تاریخی که خلافت راشده را از ملوکیت عربی یا سلطنت مسلمانان جدا می‌کند انگشت خواهیم گذارد.