روزه
قریش پیش از اسلام در روز عاشورا روزه می‌گرفتند و در همین روز غلاف خانه کعبه عوض می‌شد، آن‌حضرت نیز در این روز روزه می‌گرفتند و صحابه کرام نیز به پیروی از ایشان روزه می‌گرفتند. در سال پنجم بعثت، یعنی هشت سال پیش از هجرت، جعفر طیار سخنرانی‌ای که در محضر نجاشی درباره اسلام ایراد کرد، روزه نیز در آن مذکور است و آن روزه غالباً همین روزه روز عاشورا بود. پس از آن، وقتی رسول اکرم به مدینه تشریف آوردند، دیدند که یهود نیز در این روز روزه می‌گیرند. آن‌حضرت علت این روزه را از مردم پرسیدند، آن‌ها گفتند: حضرت موسی در همین روز از دست فرعون نجات یافته است. ایشان فرمودند: ما به این امر مستحق‌تریم چنانکه در مدینه آن‌حضرت ج روز عاشورا روزه می‌گرفتند و اصحاب کرام را دستور دادند تا روزه بگیرند. سپس در سال دوم هجری که روزه رمضان فرض گردید، روزۀ عاشورا مستحب شد و هرکس می‌خواست روزه می‌گرفت و هرکس نمی‌خواست روزه نمی‌گرفت [۱۶۰]. ولی خود آن‌حضرت همواره در این روز روزه می‌گرفتند. در سال یازدهم هجری، صحابه عرض کردند: یا رسول الله! یهود این روز را بسیار گرامی می‌دارد. آن‌حضرت فرمودند: در سال آینده به جای دهم عاشورا روز تاسوعا یعنی نهم را روزه خواهم گرفت، در همان سال وفات کردند [۱۶۱].
یهودیان اینگونه روزه می‌گرفتند که بعد از نماز عشاء چیزی نمی‌خوردند و این را حرام می‌دانستند. با زن همبستر نمی‌شدند. در ابتدای اسلام مسلمانان نیز مأمور بر همین بودند. در تمام احکام اسلام همیشه این اصول ملحوظ قرار می‌گرفتند:
﴿يُرِيدُ ٱللَّهُ بِكُمُ ٱلۡيُسۡرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ ٱلۡعُسۡرَ﴾ [البقرة: ۱۸۵].
«خداوند برای شما قصد آسانی دارد نه قصد مشقت و سختی».
«لَا صَرُورَةَ فِي الْإِسْلَامِ». (ابوداود، احمد)
(در اسلام تجرد و ازدواج‌نکردن نیست) آنگاه این آیه نازل گردید:
﴿أُحِلَّ لَكُمۡ لَيۡلَةَ ٱلصِّيَامِ ٱلرَّفَثُ إِلَىٰ نِسَآئِكُمۡۚ ... وَكُلُواْ وَٱشۡرَبُواْ حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَكُمُ ٱلۡخَيۡطُ ٱلۡأَبۡيَضُ مِنَ ٱلۡخَيۡطِ ٱلۡأَسۡوَدِ مِنَ ٱلۡفَجۡرِۖ﴾ [البقرة: ۱۸۷] [۱۶۲].
«همبسترشدن با زنان برای شما در شبی که روزه دارید حلال است و بخورید و بنوشید تا این که خط سفید از خط سیاه هنگام صبح صادق تشخیص داده شود. (یعنی تا طلوع فجر)».
عرب‌ها به روزه‌گرفتن خو نگرفته بودند. در اوایل، روزه بر آن‌ها دشوار می‌نمود. به همین جهت با نهایت تدریج تکمیل گردید. هنگامی که رسول اکرم ج به مدینه تشریف آوردند، دستور دادند تا سه روز در سال، روزه گرفته شود. سپس فرضیت روزه نازل گردید و اختیار داده شد که هرکس می‌خواهد روزه بگیرد و هرکس می‌خواهد در عوض آن به یک فقیر طعام بدهد. رفته رفته وقتی مردم، به گرفتن روزه عادی شدند، این آیه نازل شد:
﴿فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ ٱلشَّهۡرَ فَلۡيَصُمۡهُ﴾ [البقرة: ۱۸۵] [۱۶۳].
«پس هرکس ماه رمضان را درک کرد باید روزه گیرد».
پس از أن، روزه قطعاً فرض گردید و اجازۀ فدیه‌دادن از میان رفت. البته برای کسانی که بیمار و یا در سفر باشند، این دستور داده شد که در آن موقع روزه نگیرند، بعداً آن را قضا کنند.
رهبانیت، در میان تمام ملت‌ها مخصوصاً در میان مسیحیان ارزش و فضیلت بزرگی داشت. به همین جهت کسانی که بیشتر خداپرست و باتقوا بودند. بیشتر به روزه توجه می‌کردند و سختی‌ها را متحمل می‌شدند. لیکن رسول اکرم ج همواره از این وضع منع می‌کردند. یک بار آن‌حضرت در سفر بودند، شخصی را دیدند که مردم در اطراف او تجمع کرده و او را در سایه قرار دادند. علت را پرسیدند. معلوم شد که در گرمای شدید آن روز روزه گرفته است. آن‌حضرت فرمودند: روزه‌گرفتن در سفر ثوابی ندارد [۱۶۴]. بعضی از مردم خواستند که روزۀ وصال بگیرند، یعنی شب و روز روزه بگیرند و افطار نکنند، آن‌حضرت از این هم منع کردند.
هدف از روزه معمولاً این فهمیده شده بود که خود را در مشقت انداختن ثواب دارد. از این جهت آن‌حضرت ج احکامی اساسی صادر فرمودند. در سفر و در حال بیماری روزه فرض نبود. شب تا طلوع فجر به خوردن و نوشیدن اجازه داده شد و برای خوردن سحری، فضایلی بیان کردند و فرمودند سحری نزدیک به صبح خورده شود تا اثر آن در تمام روز باقی بماند. هدف از روزه، فقط بازداشتن نفس از معاصی و گناهان بود و روزه، وسیلۀ خوبی برای این هدف بود. به همین جهت پیامبر بزرگوار اسلام ج فرمودند:
«هرکس در حال روزه دروغ‌گویی را رها نکند، خداوند هیچ نیازی به تشنه و گرسنه‌ماندن وی در روزه ندارد» [۱۶۵].
[۱۶۰] ابوداود کتاب الصوم. [۱۶۱] صحیح بخاری، صحیح مسلم و ابوداود، کتاب الصلوة. [۱۶۲] ابوداود کتاب الصوم باب بدأ فرض الصیام، و أسباب النزول للسیوطی. [۱۶۳] ابوداود کتاب الصلوة باب کیف الأذان. [۱۶۴] صحیح بخاری، کتاب الصوم. [۱۶۵] صحیح بخاری، کتاب الصوم.