شوق و ذوق در نماز
وقتی پیامبر اکرم ج در محفل یاران و یا در حجره‌های امهات المؤمنین، مشغول گفتگو بودند، با شنیدن صدای اذان از جای خود برمی‌خاستند [۴۴۴]. اگرچه بخش بزرگی از شب را بیدار و مشغول عبادت بودند، ولی هنگامی که مؤذن برای نماز صبح الله اکبر می‌گفت، از بستر بلند می‌شدند [۴۴۵]. در شب با عشق و علاقه وصف ناپذیری نماز می‌خواندند. حضرت عایشه ل تصویر اشتیاق و ذوق ایشان را نماز شب چنین بیان می‌کند:
«گاهی تمام شب را در قیام سپری می‌کردند و سورۀ بقره، آل عمران و سوره نساء (بزرگترین سوره‌های قرآن) را می‌خواندند. هرگاه آیه خوف و خشیت را می‌خواندند، دعا می‌کردند و به الله پناه می‌بردند و اگر آیه رحمت و بشارت را تلاوت می‌کردند، برای حصول آن دعا می‌کردند [۴۴۶]. با صدای بلند قرائت می‌خواندند، به‌طوری که آواز ایشان تا دور می‌رفت و مردم بر بسترهای خود آواز ایشان را می‌شنیدند [۴۴۷]. گاهی از شدت عشق و علاقه در یک آیه محو می‌شدند».
حضرت ابوذر س می‌گوید: یک بار آن‌حضرت در نماز این آیه را تلاوت کردند:
﴿إِن تُعَذِّبۡهُمۡ فَإِنَّهُمۡ عِبَادُكَۖ وَإِن تَغۡفِرۡ لَهُمۡ فَإِنَّكَ أَنتَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ ١١٨﴾ [المائدة: ۱۱۸].
«اگر تو آنان را عذاب دهی آنان بندگان تو هستند و اگر مورد آمرزش قرار دهی، پس همانا تو غالب و با حکمت هستی».
چنان متأثر شدند که تا صبح همین آیه را تکرار و تلاوت می‌کردند [۴۴۸].
زین بن خالد، یکی از صحابه می‌گوید: یک بار قصد کردم که شبی آن‌حضرت را در حالی که مشغول نماز می‌شوند، مشاهده کنم (غالباً این واقعه متعلق به یک سفر است) وقت نماز فرا رسید و ایشان برای نماز ایستادند. نخست، دو رکعت سبک و مختصر ادا کردند. سپس، دو رکعت طولانی خواندند. سپس هشت رکعت به صورت دو رکعت، دو رکعت مختصر و در پایان، نماز وتر را خواندند [۴۴۹].
حضرت خباب س می‌گوید: یک شب آن‌حضرت برای نماز ایستادند و تا صبح مشغول نماز بودند [۴۵۰].
حضرت حذیفه س می‌گوید: یک شب به‌طور اتفاقی سعادت نماز خواندن با آن‌حضرت برایم حاصل شد. ایشان خواندن سورۀ بقره را شروع کردند (این بزرگترین سوره قرآن مجید است)، من فکر کردم، شاید یکصد آیه از آن را می‌خوانند، ولی ایشان به تلاوت آن ادامه دادند و من فکر کردم تمام سوره را در یک رکعت می‌خوانند. چنانکه وقتی سوره به پایان رسید، فکر کردم حالا به رکوع می‌روند، اما فوراً ایشان سوره آل عمران را شروع کردند، آن را ختم کردند و سوره نساء را شروع کردند (این هرسه سوره شامل پنج جزء و قسمتی از جزء ششم هستند)، با نهایت آرامش و با اطمینان تلاوت می‌کردند و بر حسب مضمون هر آیه، در آنجا دعا و یا تسبیح می‌خواندند. سپس به رکوع رفتند و در رکوع همان مقدار که در قیام درنگ کرده بودند، درنگ کردند. آنگاه بعد از رکوع به مقدار آن در قومه ایستادند، سپس به سجده رفتند و همان مقدار هم در سجده درنگ کردند [۴۵۱].
[۴۴۴] صحیح بخاری و مسلم، ابوداود و غیره. [۴۴۵] صحی بخاری / ۸۰۸. [۴۴۶] صحیح بخاری، باب من انتظر الإقامة. [۴۴۷] مسند ابن حنبل ۶ / ۹۶. [۴۴۸] ابن ماجه، باب ما جاء فی صلوة اللیل. [۴۴۹] صحیح مسلم، ابوداود، موطاء. [۴۵۰] نسائی، باب احیاء اللیل. [۴۵۱] صحیح مسلم و نسائی باب صلوة اللیل.