کمال خدای متعال
علاوه بر این ایمان به وجود خدا و یگانگی او، باید ایمان داشته باشیم به این که خدای متعال هر صفت کمالی را که شایستۀ ذات مقدس او باشد دارا است و از هر عیب و نقصی مبرا است:
﴿لَمۡ يَلِدۡ وَلَمۡ يُولَدۡ ٣ وَلَمۡ يَكُن لَّهُۥ كُفُوًا أَحَدُۢ ٤﴾[الإخلاص: ۳-۴].
«(هرگز) نزاد، و زاده نشد. و برای او هیچگاه شبیه و مانندی نبوده است».
﴿لَيۡسَ كَمِثۡلِهِۦ شَيۡءٞۖ وَهُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡبَصِيرُ ١١﴾[الشوری: ۱۱].
«همانند او هیچ چیزی نیست، و اوست شنوای بینا».
دلیل بر کمال خدا این سرای پرنقش و نگار و این جهان سراسر زیبا و تماشایی است و هماهنگی و همبستگی شگفتی که دارد. فطرت نورانی و نهاد روشن انسان نیز همگان را به ایمان و اعتقاد به کمال خدا رهنمون می‌گردد، و تفصیل مطلب را پیام‌های خدای متعال به پیامبرانش عهده دارند.
خدای سبحان دانای «علیم» است، چنانکه هیچ چیز بر او پوشیده نیست:
﴿۞وَعِندَهُۥ مَفَاتِحُ ٱلۡغَيۡبِ لَا يَعۡلَمُهَآ إِلَّا هُوَۚ وَيَعۡلَمُ مَا فِي ٱلۡبَرِّ وَٱلۡبَحۡرِۚ وَمَا تَسۡقُطُ مِن وَرَقَةٍ إِلَّا يَعۡلَمُهَا وَلَا حَبَّةٖ فِي ظُلُمَٰتِ ٱلۡأَرۡضِ وَلَا رَطۡبٖ وَلَا يَابِسٍ إِلَّا فِي كِتَٰبٖ مُّبِينٖ ٥٩﴾[الأنعام: ۵۹].
«در نزد اوست کلیدهای غیب که کسی جز او از آن‌ها اطلاعی ندارد و می‌داند که در هر نقطه از خشکی و دریاچه چیزهایی وجود دارد، و برگی بر زمین نمی‌افتد، مگر آن که او می‌داند، و نیست هیچ دانه‌ای در اعماق تاریک زمین و هیچ تر و خشکی مگر آن که در کتابی روشن است».
خدای سبحان «عزیز» است و آنچه را که اراده کند انجام می‌دهد. هیچ چیز بر او چیره نمی‌گردد، و هیچ چیز اراده او را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد:
﴿قُلِ ٱللَّهُمَّ مَٰلِكَ ٱلۡمُلۡكِ تُؤۡتِي ٱلۡمُلۡكَ مَن تَشَآءُ وَتَنزِعُ ٱلۡمُلۡكَ مِمَّن تَشَآءُ وَتُعِزُّ مَن تَشَآءُ وَتُذِلُّ مَن تَشَآءُۖ بِيَدِكَ ٱلۡخَيۡرُۖ إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٞ ٢٦﴾[آل عمران: ۲۶].
«بگو: خدایا! ای صاحب هر فرمانروایی، فرمانروایی را به هرکه خواهی می‌دهی و از هرکه خواهی فرمانروایی را بازپس گیری و هرکه را خواهی عزت بخشی و هرکه را خواهی خوار گردانی، همه خوبی‌ها به دست تو است که تو بر هرچیزی توانایی».
خدای سبحان «قدیر» است و توانا، و هیچ چیز او را درمانده نمی‌گرداند.
﴿أَمَّن يُجِيبُ ٱلۡمُضۡطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكۡشِفُ ٱلسُّوٓءَ﴾[النمل: ۶۲].
«پاسخگوی بیچارگان به هنگام راز و نیاز است و برطرف‌کننده ناراحتی‌هاست».
﴿مَن يُحۡيِ ٱلۡعِظَٰمَ وَهِيَ رَمِيمٞ ٧٨﴾[یس: ۷۸].
«اوست که استخوان‌های پوسیده و پودرشده را دوباره زنده می‌گرداند».
﴿وَهُوَ ٱلَّذِي يَبۡدَؤُاْ ٱلۡخَلۡقَ ثُمَّ يُعِيدُهُۥ وَهُوَ أَهۡوَنُ عَلَيۡهِۚ﴾[الروم: ۲۷].
«و آفرینش انسان را همانطور که نخستین بار آغاز کرده بود بار دیگر از سر می‌گیرد، و این بازآفرینی برای او ساده‌تر است».
﴿تَبَٰرَكَ ٱلَّذِي بِيَدِهِ ٱلۡمُلۡكُ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٌ ١﴾[الملک: ۱].
«بسی بزرگوار است خدایی که فرمانروایی به دست اوست و او بر هرچیزی تواناست».
خدای سبحان «حکیم» است و هیچ چیز را بیهوده نمی‌آفریند، و هیچ چیز را بی‌حساب و کتاب رها نمی‌کند. و کاری را انجام نمی‌دهد و قانونی را وضع نمی‌کند، مگر از روی حکمت‌هایی که هرکه از آن‌ها باخبر است می‌شناسد و هرکه از آن‌ها بی‌خبر است نمی‌شناسد. این خصوصیت و کمالی است که فرشتگان در ملأ اعلی به آن شهادت داده‌اند:
﴿قَالُواْ سُبۡحَٰنَكَ لَا عِلۡمَ لَنَآ إِلَّا مَا عَلَّمۡتَنَآۖ إِنَّكَ أَنتَ ٱلۡعَلِيمُ ٱلۡحَكِيمُ ٣٢﴾[البقرة: ۳۲].
«گفتند: تو منزه و مبرایی، ما دانشی نداریم جز آنچه تو به ما آموخته‌ای که تو همانا علیم و حکیم هستی».
پیامبران و اولیای خدا و بندگان صاحبدل نیز بر این مطلب شهادت می‌دهند:
﴿ٱلَّذِينَ يَذۡكُرُونَ ٱللَّهَ قِيَٰمٗا وَقُعُودٗا وَعَلَىٰ جُنُوبِهِمۡ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلۡقِ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ رَبَّنَا مَا خَلَقۡتَ هَٰذَا بَٰطِلٗا سُبۡحَٰنَكَ﴾[آل عمران: ۱۹۱].
«آنان که ایستاده و نشسته و به پهلو افتاده یاد خدا می‌کنند و در آفرینش آسمان‌ها و زمین می‌اندیشند که پروردگار ما، این جهان را عاطل و باطل نیافریده‌ای، تو منزه و مبرایی!».
خدای سبحان «رحیم» است، مهربانیش بر خشمش پیشی گرفته، و رحمتش همه چیز و همه کس را فرا گرفته است، چنانکه علم و دانائیش بر همه چیز و همه کس احاطه دارد. قرآن مجید دعای فرشتگان را چنین بازگو کرده است:
﴿رَبَّنَا وَسِعۡتَ كُلَّ شَيۡءٖ رَّحۡمَةٗ وَعِلۡمٗا﴾[غافر: ۷].
«پروردگار ما! تو از روی رحمت و دانش همه چیز و همه کس را در اختیار گرفته‌ای».
و خداوند فرموده است:
﴿عَذَابِيٓ أُصِيبُ بِهِۦ مَنۡ أَشَآءُۖ وَرَحۡمَتِي وَسِعَتۡ كُلَّ شَيۡءٖۚ﴾[الأعراف: ۱۵۶].
«عذابم را به هرکه بخواهم می‌رسانم و رحمتم همه چیز را فرا گیرد».
و سوره‌های قرآن با «بسم الله الرحمن الرحیم» آغاز شده‌اند تا گسترش رحمت خدا را برساند. و امید را در دل بندگان خدا نیرومند سازد، هرچند که در دام گناهان و آلودگی‌ها افتاده باشند:
﴿۞قُلۡ يَٰعِبَادِيَ ٱلَّذِينَ أَسۡرَفُواْ عَلَىٰٓ أَنفُسِهِمۡ لَا تَقۡنَطُواْ مِن رَّحۡمَةِ ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ يَغۡفِرُ ٱلذُّنُوبَ جَمِيعًاۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلۡغَفُورُ ٱلرَّحِيمُ ٥٣﴾[الزمر: ۵۳].
«بگو: ای بندگان من که به زیان خودتان زیاده‌روی کرده‌اید، از رحمت خدا ناامید نشوید که خدا همۀ گناهان را می‌بخشد و می‌آمرزد، و هم خداست که آمرزگار و مهربان است».
«خدا» در دیدگاه مکتب اسلام از این جهان آفرینش و موجودات جاندار و بی‌جان و حیوان و انسان و غیره برکنار نیست، مانند «خدای ارسطو» که وی نامش را «محرک نخستین» یا «علت نخستین» نهاده است و اوصافی برای او آورده است که همه سلبی و منفی هستند و نشانی از فاعلیت و تأثیر در آن‌ها نیست، و بر کارگردانی و تدبر و ارادۀ امور دلالتی ندارند، این «خدایی» که فلسفه ارسطویی تصورش کرده است، هیچکس را به جز خودش نمی‌شناسد، و از ماجراهایی که در این جهان پهناور می‌گذرد هیچ چیز نمی‌فهمد! خدای ارسطو و فلسفۀ یونانی این جهان را از عدم به وجود نیاورده است، بلکه جهان از دیدگاه فلسفۀ یونان – ازلی است و «پدیده» یا «آفریده» نیست.
خدای ارسطو با این جهان رابطه‌ای ندارد، و توجهی به این جهان ندارد، و کاری هم در آن صورت نمی‌دهد. از آنچه در این جهان می‌گذرد، آنچه در زمین فرو می‌رود یا از آن بیرون می‌آید، آنچه از آسمان فرود می‌آید یا در آسمان بالا می‌رود اطلاعی ندارد! تمام حرفی که ارسطو و پیروانش دربارۀ خدا دارند، این است که خدا نه جوهر است و نه عَرَض و آغاز و پایانی ندارد. نه مرکب است و نه جزئی از یک مرکب. نه درون جهان است و نه بیرون آن. نه چسبیده به این جهان است و نه گسیخته از آن. این اوصاف سلبی نمی‌تواند «خدا» را آنچنان معرفی کند که بتوان به او امید داشت یا از او واهمه کرد این توصیفات منفی نمی‌تواند میان مردم و پروردگارشان آنچنان رابطۀ محکمی برقرار سازد که انگیزه مراقبت و تقوا و راستی و درستی و توکل و خشیت و محبت گردد.
این خدای گوشه‌نشین و برکنار از عالم هستی را که تفکر یونانی به شناختی نایل آمده و از یونان به اذهان و افکار غربی‌ها سرایت کرده است. اسلام قبول ندارد! اسلام خدایی را می‌شناسد که...
﴿خَلَقَ ٱلۡأَرۡضَ وَٱلسَّمَٰوَٰتِ ٱلۡعُلَى ٤ ٱلرَّحۡمَٰنُ عَلَى ٱلۡعَرۡشِ ٱسۡتَوَىٰ ٥ لَهُۥ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِ وَمَا بَيۡنَهُمَا وَمَا تَحۡتَ ٱلثَّرَىٰ ٦ وَإِن تَجۡهَرۡ بِٱلۡقَوۡلِ فَإِنَّهُۥ يَعۡلَمُ ٱلسِّرَّ وَأَخۡفَى ٧ ٱللَّهُ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۖ لَهُ ٱلۡأَسۡمَآءُ ٱلۡحُسۡنَىٰ ٨﴾[طه: ۴-۸].
«آفریده است زمین و آسمان‌های بلند را. خدای رحمان بر عرش تکیه زده است. هرآنچه در آسمان‌ها و هرآنچه در زمین و هرآنچه میان آسمان و زمین است و هرآنچه در اندرون زمین است در اختیار اوست. و اگر با صدای بلند سخن گویی که او راز پنهان و پنهان‌تر از آن را نیز می‌فهمد. الله که خدایی جز او نیست، نیکوترین نام‌ها را دارد».
﴿ٱللَّهُ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلۡحَيُّ ٱلۡقَيُّومُۚ لَا تَأۡخُذُهُۥ سِنَةٞ وَلَا نَوۡمٞۚ لَّهُۥ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۗ مَن ذَا ٱلَّذِي يَشۡفَعُ عِندَهُۥٓ إِلَّا بِإِذۡنِهِۦۚ يَعۡلَمُ مَا بَيۡنَ أَيۡدِيهِمۡ وَمَا خَلۡفَهُمۡۖ وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيۡءٖ مِّنۡ عِلۡمِهِۦٓ إِلَّا بِمَا شَآءَۚ وَسِعَ كُرۡسِيُّهُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَۖ وَلَا ئَُودُهُۥ حِفۡظُهُمَاۚ وَهُوَ ٱلۡعَلِيُّ ٱلۡعَظِيمُ ٢٥٥﴾[البقرة: ۲۵۵].
«الله که خدائی جز او نیست، «حی» و «قیوم» (زنده و پاینده) است، نه خواب سبک او را می‌گیرد و نه خواب سنگین. هرآنچه در آسمان‌ها و هرآنچه در زمین است در اختیار اوست، کیست آن که بتواند نزد او واسطگی کند، مگر به اذن او، هرآنچه را که در حال حاضر انسان‌ها با آن روبرو هستند و هرآنچه از این پس با آن روبرو خواهند شد می‌داند، و آنان به چیزی از علم و دانش وی احاطه نیابند، مگر به آنچه خود او بخواهد، «کرسی» او آسمان‌ها و زمین را در بر گرفته است، و او «علی» و «عظیم» (والا و بزرگ) است».
خدا در آئین اسلام، آفریدگار همه چیز است، و روزی‌دهندۀ همه جانداران، و تدبیرکنندۀ همۀ امور با علم و دانش خود بر همه چیز احاطه دارد. و آمار همه چیز را با عدد و رقم حساب کرده است و با رحمتش همه چیز را فرا گرفته،آفریده و استوار گردانیده است. با اندازه‌گیری دقیق سازمان داده است و هدایت فرموده است. می‌شنود و می‌بیند، و راز و درگوشی را می‌داند:
﴿مَا يَكُونُ مِن نَّجۡوَىٰ ثَلَٰثَةٍ إِلَّا هُوَ رَابِعُهُمۡ وَلَا خَمۡسَةٍ إِلَّا هُوَ سَادِسُهُمۡ وَلَآ أَدۡنَىٰ مِن ذَٰلِكَ وَلَآ أَكۡثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمۡ أَيۡنَ مَا كَانُواْۖ ثُمَّ يُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُواْ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِۚ﴾[المجادلة:۷].
«نیست که سه نفر با یکدیگر درِ گوشی صحبت کنند، مگر آن که او چهارمین آن‌ها است، و یا پنج نفر مگر آن که او ششمین آن‌ها باشد. و یا پایین‌تر از آن و یا بیشتر از این، مگر آن که او با آنان است هرجا که باشند، سپس باخبرشان می‌گرداند از کارهایی که کرده‌اند، در روز قیامت».
﴿لَهُ ٱلۡخَلۡقُ وَٱلۡأَمۡرُۗ﴾[الأعراف: ۵۴].
«پدیدآوردن و کارگردانی جهان هردو کار هم اوست».
﴿بِيَدِهِۦ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيۡءٖ﴾[یس: ۸۳].
«زمام و سررشتۀ هرچیز به دست او است».
﴿تُولِجُ ٱلَّيۡلَ فِي ٱلنَّهَارِ وَتُولِجُ ٱلنَّهَارَ فِي ٱلَّيۡلِۖ وَتُخۡرِجُ ٱلۡحَيَّ مِنَ ٱلۡمَيِّتِ وَتُخۡرِجُ ٱلۡمَيِّتَ مِنَ ٱلۡحَيِّۖ وَتَرۡزُقُ مَن تَشَآءُ بِغَيۡرِ حِسَابٖ ٢٧﴾[آل عمران: ۲۷].
«شب را در روز فرو می‌برد، و روز را در شب فرو می‌برد، و زنده را از مرده بیرون می‌آورد، و مرده را از زنده بیرون می‌آورد، و هرکه را بخواهد بدون حساب روزی می‌دهد».
دارایی و فرمانروایی هرآنچه در آسمان‌ها و هرآنچه در زمین است از آنِ اوست. هیچکس جز او دارندۀ کوچک‌ترین ذره‌ای در آسمان‌ها و زمین نیست، و هیچکس در ادارۀ امور آسمان‌ها و زمین با او شریک نیست. خوشید و ماه و ستارگان مسخر فرمان اویند، و زمین و آنچه روی آن است با قدرت او فراهم آمده‌اند، و در مسیر خواست و ارادۀ او و مطابق حکمت و تدبیر او در حرکتند.
﴿ٱللَّهُ ٱلَّذِي يُرۡسِلُ ٱلرِّيَٰحَ فَتُثِيرُ سَحَابٗا فَيَبۡسُطُهُۥ فِي ٱلسَّمَآءِ كَيۡفَ يَشَآءُ وَيَجۡعَلُهُۥ كِسَفٗا فَتَرَى ٱلۡوَدۡقَ يَخۡرُجُ مِنۡ خِلَٰلِهِۦۖ فَإِذَآ أَصَابَ بِهِۦ مَن يَشَآءُ مِنۡ عِبَادِهِۦٓ إِذَا هُمۡ يَسۡتَبۡشِرُونَ ٤٨﴾[الروم: ۴۸].
«اوست که بادها را از مبدأشان به راه می‌اندازد، بادها قطعه ابری را برمی‌انگیزند و آنگاه خداست که آن قطعه ابر را در آسمان پهن می‌کند، هرآنگونه که خواهد، و آن را به صورت یک توده ابر متراکم و بهم فشرده درمی‌آورد، آنگاه است که می‌بینی دانه‌های درشت باران از لابلای آن بیرون می‌آید».
﴿وَسَخَّرَ لَكُمُ ٱلۡفُلۡكَ لِتَجۡرِيَ فِي ٱلۡبَحۡرِ بِأَمۡرِهِۦۖ﴾[إبراهیم: ۳۲].
«و اوست که کشتی‌ها را مسخر گردانیده است تا به فرمان او در دریا به حرکت درآیند».
﴿وَيُمۡسِكُ ٱلسَّمَآءَ أَن تَقَعَ عَلَى ٱلۡأَرۡضِ إِلَّا بِإِذۡنِهِۦٓۚ﴾[الحج: ۶۵].
«و آسمان را نگاه می‌دارد که بر زمین نیفتد، مگر به اذن او».
﴿هُوَ ٱلَّذِي جَعَلَ لَكُمُ ٱلۡأَرۡضَ ذَلُولٗا فَٱمۡشُواْ فِي مَنَاكِبِهَا وَكُلُواْ مِن رِّزۡقِهِۦۖ﴾[الملك: ۱۵].
«او کسی است که زمین را برای شما رام کرد، بر شانه‌های آن راه بروید و از روزی‌های خداوند بخورید؛ و بازگشت و اجتماع همه به سوی اوست!».
و هم اوست که زمین را رام و آرام گردانیده، تا مردم در نواحی آن به گشت و گذار پردازند و از روزی او بخورند. همۀ کسانی که در آسمان‌ها و زمین‌اند مخلوق اویند. فرشتگان بنا به سرشت و نهادشان لشکریان فرمانبردار اویند:
﴿لَا يَسۡبِقُونَهُۥ بِٱلۡقَوۡلِ وَهُم بِأَمۡرِهِۦ يَعۡمَلُونَ ٢٧﴾[الأنبیاء: ۲۷].
«در سخن‌گفتن از او جلو نمی‌افتند و آنان به فرمان او عمل می‌کنند».
﴿لَّا يَعۡصُونَ ٱللَّهَ مَآ أَمَرَهُمۡ وَيَفۡعَلُونَ مَا يُؤۡمَرُونَ ٦﴾[التحریم: ۶].
«سرپیچی نمی‌کنند، خدا را هرآنچه فرمانشان دهد و آنچه را که فرمان می‌گیرند انجام می‌دهند».
﴿وَلَا يَمۡلِكُونَ مَوۡتٗا وَلَا حَيَوٰةٗ وَلَا نُشُورٗا ٣﴾[الفرقان: ۳].
«(انسان و جنیان، هرچند که به آنان آزادی و اختیار داده شده است، اما نمی‌توانند از مشیت و فرمانروائی او بیرون بروند) مرگ و زندگی و رستاخیز خودشان هم در اختیار آنان نیست».
و هرکسی که امروز از بندگی او سرپیچی کند فردا به بندگی او اعتراف خواهد کرد، نیست هیچیک از موجودات ساکن آسمان‌ها و زمین، مگر آن که بنده‌وار به نزد خدای رحمان می‌آید.
﴿لَّقَدۡ أَحۡصَىٰهُمۡ وَعَدَّهُمۡ عَدّٗا ٩٤﴾[مریم: ۹۴].
«آمار دقیق آن‌ها را گرفته و به شماره آنان را برشمرده است».
﴿وَكُلُّهُمۡ ءَاتِيهِ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ فَرۡدًا ٩٥﴾[مریم: ۹۵].
«و یکایک آنان جداگانه در روز قیامت به نزد او می‌آیند».
خداوند متعال با علم و اراده‌اش نسبت به همۀ بندگان همواره با آنان است:
﴿وَهُوَ مَعَكُمۡ أَيۡنَ مَا كُنتُمۡۚ﴾[الحدید: ۴].
«و او با شماست هرکجا که باشید»
بویژه او با تأیید در مددرسانی خاص خودش همواره با انسان‌های با ایمان است.
﴿إِنَّ ٱللَّهَ مَعَ ٱلَّذِينَ ٱتَّقَواْ وَّٱلَّذِينَ هُم مُّحۡسِنُونَ ١٢٨﴾[النحل: ۱۲۸].
«خدا با کسانی است که تقوا پیش گرفتند و کسانی که نیکوکار و درست‌کردارند».
﴿وَأَنَّ ٱللَّهَ مَعَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ ١٩﴾[الأنفال: ۱۹].
«و خدا با مؤمنان است».
سراسر جهان هستی، پست و بلند، خاموش و سخنور، جاندار و بی‌جان، همگی در برابر فرمان خدا سر بزیرند، و سرسپرده قوانین الهی هستند. گواهان یگانگی و عظمت اویند، و از نشانه‌های علم و حکمت او سخن می‌گویند و همواره زبان‌شان به سپاس و ستایش او گویا است.
﴿تُسَبِّحُ لَهُ ٱلسَّمَٰوَٰتُ ٱلسَّبۡعُ وَٱلۡأَرۡضُ وَمَن فِيهِنَّۚ وَإِن مِّن شَيۡءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمۡدِهِۦ وَلَٰكِن لَّا تَفۡقَهُونَ تَسۡبِيحَهُمۡۚ إِنَّهُۥ كَانَ حَلِيمًا غَفُورٗا ٤٤﴾[الإسراء: ۴۴].
«آسمان‌های هفتگانه و زمین و همۀ کسانی که در آن‌هایند تسبیح خدا می‌گویند، و نیست چیزی مگر آن که به ستایش او مشغول است، ولی شما تسبیح‌گفتن آنان را درنمی‌یابید که خدا بسی پرحوصله و آمرزنده حلیم و غفور است».
تسبیح‌گویی جهان هستی برای خدا و سجده‌آوردن کائنات برای خدا، حقیقتی است بزرگ که بعضی چشم‌ها از دیدن آن نابینایند، و بعضی گوش‌ها از شنیدن آن کر، اما این حقیقت بزرگ برای آن کسانی که با چشم بصیرت می‌نگرند و با گوش دل می‌شنوند، تجلی کرده و درخشیده است. این انسان‌ها سراسر جهان هستی را محرابی می‌بینند، و همه چیز و همه کس را در این محراب در حال سجود و خشوع می‌نگرند که آیات تسبیح و ستایش خدای عزیز و حکیم و رحمان و رحیم را زمزمه می‌کنند.
﴿وَلِلَّهِۤ يَسۡجُدُۤ مَن فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ طَوۡعٗا وَكَرۡهٗا وَظِلَٰلُهُم بِٱلۡغُدُوِّ وَٱلۡأٓصَالِ۩ ١٥﴾[الرعد: ۱۵].
«و برای خدا سجده می‌آورد هرآنچه در آسمان‌هاست و هرآنچه در زمین است، خواه ناخواه و نیز سایه‌هایشان هر صبحگاه و شامگاه».
﴿أَلَمۡ تَرَ أَنَّ ٱللَّهَ يَسۡجُدُۤ لَهُۥۤ مَن فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَن فِي ٱلۡأَرۡضِ وَٱلشَّمۡسُ وَٱلۡقَمَرُ وَٱلنُّجُومُ وَٱلۡجِبَالُ وَٱلشَّجَرُ وَٱلدَّوَآبُّ وَكَثِيرٞ مِّنَ ٱلنَّاسِۖ﴾[الحج: ۱۸].
«آیا نمی‌بینی که خدا برایش سجده می‌برند همۀ ساکنان آسمان‌ها و همۀ ساکنان زمین و خورشید و ماه و ستارگان و کوه‌ها و درختان و جنبندگان و بسیاری از مردمان؟».
﴿سَبَّحَ لِلَّهِ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ وَهُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ ١ لَهُۥ مُلۡكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ يُحۡيِۦ وَيُمِيتُۖ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٌ ٢ هُوَ ٱلۡأَوَّلُ وَٱلۡأٓخِرُ وَٱلظَّٰهِرُ وَٱلۡبَاطِنُۖ وَهُوَ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمٌ ٣﴾[الحدید: ۱-۳].
«تسبیح‌گوی و ستایشگر خدا است، هرآنچه در آسمان‌ها و زمین است و هم او است «عزیز» و «حکیم». از آنِ او است فرمانروایی آسمان‌ها و زمین، زنده می‌کند و می‌میراند، و او بر همه چیز قدیر و توانا است. اوست اول و آخر و ظاهر و باطن، و هم اوست به هرچیز علیم و دانا است».