قدرت عادت و قدرت ایمان
دیدیم که چگونه ایمان قوی در برابر سرکشی غریزههای انسانی میایستد، و از سرکشی آنها جلوگیری میکند. از پیشروی آنها میکاهد، و کجرویهای آنها را راست میگرداند. و در جهت خیر و صلاح و درستکاری قرار میدهد. اما انسان تنها زیر دست فرمانروای غریزه نیست، و فراتر از غریزههای گوناگون، چیز دیگری هم در او و زندگیاش مؤثر است که قوۀ قاهرۀ خودش را دارد، و فرمانش در مملکت وجود انسان روا است، و آن چیز نامش عادت است.
عادت، ابدا از تمایل انسان به چیزی (هرچیز که باشد) شروع میشود، بعد پاسخ مثبتدادن به آن تمایل، و انجامدادن آن کار، سپس تکرارکردن انجام آن کار، بارها و بارها، روزها و روزها، تا با اعصابش پیوند پیدا کند، و در اعصاب او جریانی ایجاد میکند که وسعت و عمق آن جریان بستگی به توانمندی یا ناتوانی آن عادت دارد، و از آن پس دیگر آن کار را با سادگی و آسانی انجام میدهد. چیزی شبیهکارکردن ماشین که فقط اندکی تفکر و هوشیاری در آن دخالت دارد، و چنین کاری را که عادت انسان شد، دیگر به این سادگیها نمیشود از انجامدادنش خودداری کرد.