نماز جمعه در فقه اسلامی

فهرست کتاب

(۳-۷-۱۲) گفتن ﴿وَلَذِكۡرُ ٱللَّهِ أَكۡبَرُۗ وَٱللَّهُ يَعۡلَمُ مَا تَصۡنَعُونَ درآخر خطبه

(۳-۷-۱۲) گفتن ﴿وَلَذِكۡرُ ٱللَّهِ أَكۡبَرُۗ وَٱللَّهُ يَعۡلَمُ مَا تَصۡنَعُونَ درآخر خطبه

برخی از خطیبان عادت دارند در پایان خطبۀ اوّل بگویند: «" فاذكروا الله يذكركم، واشكروه على نعمه يزدكم ﴿وَلَذِكۡرُ ٱللَّهِ أَكۡبَرُۗ وَٱللَّهُ يَعۡلَمُ مَا تَصۡنَعُونَ٤٥[العنكبوت: ۴۵] یا «ادْعُوا اللهَ وَأَنْتُمْ مُوقِنُونَ بِالْإِجَابَةِ.» [۱۱۰۱] یا «التَّائِبُ مِنَ الذَّنْبِ كَمَنْ لَا ذَنْبَ لَهُ.» [۱۱۰۲] یا در پایان خطبۀ دوّم می‌گویند: ﴿وَأَقِمِ ٱلصَّلَوٰةَۖ إِنَّ ٱلصَّلَوٰةَ تَنۡهَىٰ عَنِ ٱلۡفَحۡشَآءِ وَٱلۡمُنكَرِۗ وَلَذِكۡرُ ٱللَّهِ أَكۡبَرُۗ وَٱللَّهُ يَعۡلَمُ مَا تَصۡنَعُونَ٤٥[العنكبوت: ۴۵].

برخی از فقها آن‌را بدعت دانسته‌اند؛ چراکه مداومت بر خواندن آن چنین به شرکت‌کنندگانِ جمعه القا می‌کند که این دلیلی در شرع دارد که در واقع هیچ سندی بر آن وجود ندارد. و حتّی حدیث عائشهل "من أحدث في أمرنا هذا ما ليس فيه فهو رد" آن‌را از بدعت‌ها دانسته است. [۱۱۰۳]

البته خواندن آن در برخی مواقع ایرادی بر آن نیست ولی در صورت استمرار و تکرار آن در هر خطبه‌ای به خاطر اینکه شبهه بوجود می‌آورد و تصوّر سنّت بودن را به مردم می‌دهد بهتر آن است در مواردی ترک گردد؛ چرا که عبادات توقیفی هستند و هیچ دلیلی بر خواندن آن در هر جمعه‌ای وجود ندارد. (واللهُ العلیمُ أعلمُ بالصّواب)

[۱۱۰۱] هیچ روایتی مبنی بر اینکه رسول الله ج این سخن را در خطبه‌ی جمعه می‌خوانده نیافتم. [۱۱۰۲] هیچ روایتی مبنی بر اینکه رسول الله ج این سخن را در خطبه‌ی جمعه می‌خوانده نیافتم. [۱۱۰۳] (صحيح): بخاري (ش۲۶۹۷) / مسلم (ش۴۵۹۰) / ابوداود (ش۴۶۰۸) از طريق (عبد الله بن جعفر المخرمي وإبراهيم بن سعد) روايت کرده‌اند: «عن سعد بن إبراهيم عن القاسم بن محمد عن عائشة رضي الله عنها قالت: قال رسول الله صلى الله عليه و سلم من أحدث في أمرنا هذا ما ليس فيه فهو رد.» نک: دردير، الشرح الصغير، بهامش البلغة ۱ / ۱۸۲، السنن والمبتدعات ص ( ۷۷ ) ، رسالة إلى الخطباء ص ( ۲۳ ).