اختلاف بر قرائت قرآن کریم:
در این زمینه سه قول مطرح است:
دیدگاه اوّل: وجه مشهور شافعیّه و قول اکثر و صحیح حنابله بر این است که در هر دو خطبه رکن است. [۷۴۵]
این افراد دو خطبه را جداگانه و دارای ارکان مستقل خود میدانند و هر فرضی در هر خطبه در دیگری نیز فرض میباشد و از طرف دیگر دو خطبه را به منزلۀ دو رکعت نماز میدانند پس باید قرائت قرآن کریم در هر خطبه تکرار شود. [۷۴۶]
اثبات گردید که خطبۀ جمعه به منزلۀ دو رکعت نمیباشد.
دیدگاه دوّم: وجهی از شافعیّه و برخی از حنابله آن را فقط در خطبۀ اوّل رکن میدانند. [۷۴۷]
این افراد استدلال میکنند که شعبی و عطاء بن ابی رباحب گفتهاند: «كَانَ رَسُولُ اللَّهِ إذَا صَعِدَ الْمِنْبَرَ يَوْمَ الْجُمُعَةِ اسْتَقْبَلَ النَّاسَ بِوَجْهِهِ، فَقَالَ: السَّلَامُ عَلَيْكُمْ، وَيَحْمَدُ اللَّهَ، وَيُثْنِي عَلَيْهِ، وَيَقْرَأُ سُورَةً، ثُمَّ يَجْلِسُ، ثُمَّ يَقُومُ فَيَخْطُبُ، ثُمَّ يَنْزِلُ وَكَانَ أَبُو بَكْرٍ، وَعُمَرُ يَفْعَلَانِهِ.» [۷۴۸] «پیغمبر ج هرگاه در روز جمعه از منبر بر میخواستند رو به مردم میکردند و میفرمودند: سلام بر شما باد! سپس حمد و ثنای خداوند را میکردند و سپس سورهای را قرائت میکردند و بعد مینشستند و سپس برمیخواستند و خطبه را ایراد میکردند سپس پایین میآمدند. ابوبکر و عمر نیز چنین میکردند.» [۷۴۹]
سند این روایت ضعیف بوده لذا حجّیت ندارد.
دیدگاه سوّم: امام شافعی و وجه صحیح حنابله ابراز میدارند که در یکی از خطبهها بدون تعیین رکن است. [۷۵۰]
دلیلی از این افراد مشاهده نمیشود ولی ظاهراً این افراد بر این باورند که خواندن قرآن کریم شرط است که در هر خطبهای که باشد شرط حاصل میگردد.
البته در بررسی این دیدگاه دلیل و نصّی از شریعت در این زمینه وجود ندارد.
قول راجح: به نظر میرسد که قرائت قرآن در هر یک از خطبه کافی است؛ چرا که دلیلی برای شرطیّت آن در خطبۀ خاصّی وجود ندارد و همینکه خوانده شود کافی بوده و مطابق فعل رسول الله ج انجام گرفته است. (واللهُ العلیمُ أعلمُ بالصّواب)
[۷۴۵] نک: حلية العلماء ۲ / ۲۷۸، نووی، المجموع، ۴ / ۵۲۰، نووی، روضة الطالبين، ۲ / ۲۵؛ ابن قدامة، الكافي، ۱ / ۲۲۱، شرح الزركشي، ۲ / ۱۷۸، ابن مفلح، الفروع، ۲ / ۱۱۰، مرداوی، الإنصاف، ۲ / ۳۸۷ ،ابن مفلح، المبدع في شرح المقنع،۲ / ۱۵۸. [۷۴۶] نک: مغني المحتاج ۱ / ۲۸۶؛ابن قدامه، الكافي ۱ / ۲۲۱؛ المغني ۳ / ۱۷۴ ، ابن مفلح، المبدع في شرح المقنع،۲ / ۱۵۸ [۷۴۷] نک: المجموع ۴ / ۵۲۰ ، نووی، روضة الطالبين، ۲ / ۲۵؛ شرح الزركشي ۲ / ۱۷۸، ابن مفلح، الفروع، ۲ / ۱۱۰ ، مرداوی، الإنصاف، ۲ / ۳۸۸ . [۷۴۸] (ضعیف): احمد بن حنبل، العلل ومعرفة الرجال (ش۲۲۱۶) / ابن ابي شيبه، المصنف (ج۲ص۲۳) از طريق (حماد بن اسامه و هشيم بن بشير) روايت كرده اند: «حدثنا مجالد (بن سعيد) عن الشعبي قال كان رسول الله صلى الله عليه وسلم إذا صعد المنبر يوم الجمعة استقبل الناس بوجهه فقال السلام عليكم ويحمد الله ويثني عليه ويقرأ سورة ثم يجلس ثم يقوم فيخطب ثم ينزل وكان أبو بكر وعمر يفعلانه.» اما اين اسناد «ضعيف» بوده چرا که شعبي تابعي بوده و روايت «مرسل» است. [۷۴۹] نک: المغني ۳ / ۱۷۴ . [۷۵۰] الأم ۱ / ۲۳۱ ، حلية العلماء، ۲ / ۲۷۸ ، نووی، المجموع، ۴ / ۵۲۰ ، نووی، روضة الطالبين، ۲ / ۲۵ ، شربینی، مغني المحتاج، ۱ / ۲۸۶ .