نماز جمعه در فقه اسلامی

(۱-۳-۵) جمعه یوم المزید و روز ملاقات با خداوند در روز قیامت

أنس بن مالکس روایت کرده است: «أن رسول الله ج قال: أَتَانِي جِبْرِيلُ بِمِثْلِ الْمِرْآةِ الْبَيْضَاءِ فِيهَا نُكْتَةٌ سَوْدَاءُ، قُلْتُ: يَا جِبْرِيلُ: مَا هَذِهِ؟ قَالَ: هَذِهِ الْجُمُعَةُ، جَعَلَهَا اللَّهُ عِيدًا لَكَ وَلأُمَّتِكَ، فَأَنْتُمْ قَبْلَ الْيَهُودِ، وَالنَّصَارَى، فِيهَا سَاعَةٌ لا يُوَافِقُهَا عَبْدٌ يَسْأَلُ اللَّهَ فِيهَا خَيْرًا إِلا أَعْطَاهُ إِيَّاهُ، قَالَ: قُلْتُ: مَا هَذِهِ النُّكْتَةُ السَّوْدَاءُ؟، قَالَ: هَذَا يَوْمُ الْقِيَامَةِ، تَقُومُ فِي يَوْمِ الْجُمُعَةِ، وَنَحْنُ نَدْعُوهُ عِنْدَنَا الْمَزِيدَ، قَالَ: قُلْتُ: مَا يَوْمُ الْمَزِيدِ؟ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ جَعَلَ فِي الْجَنَّةِ وَادِيًا أَفْيَحَ، وَجَعَلَ فِيهِ كُثْبَانًا مِنَ الْمِسْكِ الأَبْيَضِ، فَإِذَا كَانَ يَوْمُ الْجُمُعَةِ يَنْزِلُ اللَّهُ فِيهِ، فَوُضِعَتْ فِيهِ مَنَابِرُ مِنْ ذَهَبٍ لِلأَنْبِيَاءِ، وَكَرَاسِيُّ مِنْ دُرٍّ لِلشُّهَدَاءِ، وَيَنْزِلْنَ الْحُورُ الْعِينُ مِنَ الْغُرَفِ فَحَمِدُوا اللَّهَ وَمَجَّدُوهُ، قَالَ: ثُمَّ يَقُولُ اللَّهُ: اكْسُوا عِبَادِي، فَيُكْسَوْنَ، وَيَقُولُ: أَطْعِمُوا عِبَادِي، فَيُطْعَمُونَ، وَيَقُولُ: اسْقُوا عِبَادِي، فَيُسْقَوْنَ، وَيَقُولُ: طَيَّبُوا عِبَادِي فَيُطَيَّبُونَ، ثُمَّ يَقُولُ: مَاذَا تُرِيدُونَ؟ فَيَقُولُونَ: رَبِّنَا رِضْوَانَكَ، قَالَ: يَقُولُ: رَضِيتُ عَنْكُمْ، ثُمَّ يَأْمُرُهُمْ فَيَنْطَلِقُونَ، وَتَصْعَدُ الْحُورُ الْعِينُ الْغُرَفَ، وَهِيَ مِنْ زُمُرُّدَةٍ خَضْرَاءَ، وَمِنْ يَاقُوتَةٍ حَمْرَاءَ» [۳۳].

«جبرئیل به نزد من آمد، در حالی که در دستش چیزی را حمل می‌کرد، که مثل آئینۀ سفید بود و در آن (چیزی) مانند یک لکۀ سیاه دیده می‌شد، گفتم: این چیست در دستت، ای جبرئیل؟ فرمود: این جمعه است که خداوند آن را برای تو و أمّتت عید قرار داده و شماها بر یهودیان و مسیحیان أولی هستید، و در این روز لحظه‌ای وجود دارد که بنده‌ای که در این زمان خیری از خداوند خواسته، با آن موافقت نکرده (و در این زمان دعا نکرده) مگر خداوند به وی خواهد داد، گفتم: این لکۀ سیاهی چیست؟ فرمود: این روز قیامت است که در روز جمعه برپا می‌شود و ما در نزد خود به آن "یوم المزید" می‌گوئیم، گفتم: "یوم المزید" چیست؟ فرمود: خداوند در بهشت دشتی پهناور قرار داده و در (کف) آن ریگ‌هایی از مشک سفید است و وقتی روز جمعه فرا می‌رسد، خداوند بر آن فرود می‌آید و در آن منبرهایی از طلا برای پیامبران و صندلی‌هایی از دُر برای شهداء قرار داده می‌شود و حوری‌ها از اتاق‌هایشان پایین می‌آیند و (بهشتیان) خداوند را سپاس و تمجید می‌کنند، جبرئیل گفت: خداوند می‌فرماید: بندگانم را بپوشانید و آن‌ها پوشیده می‌شوند، و می‌فرماید: بندگانم را طعام دهید، و طعام داده می‌شوند و می‌فرماید: بندگانم را سیراب کنید، سیراب می‌شوند و می‌فرماید: بندگانم را خوشبو کنید و خوشبو می‌شوند سپس می‌فرماید: چه می‌خواهید؟ می‌گویند: ای پرودگار ما! رضایتت (را خواهانیم) فرمود: از شماها راضی شدم سپس به آن‌ها امر می‌فرماید که می‌توانید بروید و حوری‌های درشت چشم (به سوی) اتاق‌ها بالا می‌روند که از زبرجد سبز و یاقوت قرمز می‌باشند.»

[۳۳] (صحیح): ابويعلي، المسند (ش۴۲۲۸) روايت کرده است: «حدثنا شيبان بن فروخ حدثنا الصعق بن حزن حدثنا علي بن الحكم البناني عن أنس بن مالك: أن رسول الله صلى الله عليه و سلم قال: ... .» وعلی بن الحکم البنانی هم متابعه شده وطبرانی، المعجم الاوسط (ج۷ص۲۱۴و۱۵وج۲ص۳۱۴) / ضیاء المقدسی، الاحادیث المختاره (ج۶ص۲۷۲) / عبدالله بن احمد، السنة (ش۴۶۰) / بزار (ش۷۵۲۷) / أمالي أبي بكر النجاد (ش۴۶) / التاسع من فوائد البختري (ش۲۰) / جزء فيه أحاديث أبي حامد أحمد بن بلال الخشاب (ش۱۸) / آجری، الشريعة (ش۶۱۲) / طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن (ج۲۲ص۳۶۸) / ابن مندة، الرد على الجهمية (ص۵۵) / دارمی، الرد على الجهمية (ش۹۱و۱۴۴) / خطیب بغدادی، موضح أوهام الجمع والتفريق (ج۲ص۲۸۷) / ابن ابی شیبة، المصنف (ج۱ص۴۷۷) / مسند الحارث (ش۱۹۵) / ابن ابی الدنیا، صفة الجنة وما أعد الله لأهلها من النعيم (ش۹۱) / ابن بطة، الابانة (ش۲۴) / عقیلی، الضعفاء (ج۱ص۲۹۲) / خطیب بغدادی، تاریخ بغداد (ج۴ص۶۷۱) / ابن ابی یعلی، طبقات الحنابلة (ج۲ص۹) / ابونعیم، أخبار أصبهان (ج۴ص۱۵۲) / هیثمی، بغية الباحث عن زوائد مسند الحارث (ش۱۹۶) از طریق (سالم بن عبدالله ویزید بن خمیر وابوعمران الجونی وعمر بن عبد الله وقتادة بن دعامة وابوصالح) روایت کرده‌اند: «عن أنس بن مالك: أن رسول الله صلى الله عليه و سلم قال: ... .» رجال ابویعلی «رجال صحيح» مي‌باشد واسنادش هم «صحيح» است. وامام حافظ العراقی هم گفته است: «رواته رواة الصحيح؛ اسناده جيدٌ قوىٌ» وامامان البوصیری ومنذری وابن حجر هم گفته‌اند: «اسناده جیدٌ» وامام هیثمی هم گفته است: «رجاله رجال الصحیح» وامام ذهبی هم گفته است: «هذا حديثٌ مشهورٌ وافر الطرق» [البوصیری، إتحاف الخيرة المهرة بزوائد المسانيد العشرة (ج۲ص۲۶۰) / هیثمی، مجمع الزوائد (ج۱۰ص۴۲۱) / ذهبی، العلو (ج۱ص۳۰) / منذری، الترغیب والترهیب (ج۱ص۲۸۱) / الزبیدی، اتحاف السادة المتقين بشرح إحياء علوم الدين (ج۳ص۲۱۳) / ابن حجر، المطالب العالية بزوائد المسانيد الثمانية (ج۱ص۲۳۴)]