(۳-۴-۸) موالات در خطبه
موالات به معنای متابعت، پشت سر هم و پی‌درپی انجام دادن است [۶۴۴] و در دو مبحث جای بحث دارد: اوّل: موالات در اجزای خطبه، دوّم: موالات بین خطبه و نماز. فقها در هر کدام از این مباحث نظراتی مستند به دلایلی دارند.
اوّل: موالات در اجزای خطبه
در این زمینه دو قول مطرح است:
دیدگاه اوّل: مالکیّه و قول صحیح شافعیّه و قول صحیح حنابله بر این باور است که متابعت در اجزای خطبه شرط است و در صورت فاصلۀ زیاد باید از نو خطبه خوانده شود؛ زیرا هدف از خطبه اندرز و متمایل کردن قلب به حق می‌باشد و با وجود فاصله و داخل شدن کلام غیر در خطبه این هدف خدشه‌دار می‌شود. [۶۴۵]
دیدگاه دوّم: قولی از شافعیّه و قولی از حنابله آن‌را شرط نمی‌دانند؛ زیرا هدف از خطبه اندرز و پند می‌باشد که با وجود فاصلۀ کلمات نیز حاصل می‌گردد. [۶۴۶]
قول راجح: به نظر می‌رسد که موالات در اجزای خطبه شرط نیست؛ چرا که هدف خواندن خطبه بوده و در لغت عرب اگر بین خطبه‌ها موالات هم نباشد، عُرفاً می‌گویند خطبه خوانده شده است و لذا کافی می‌باشد و همچنین دلیلی هم برای شرطیّت موالاۀ خطبه وجود ندارد. (واللهُ العلیمُ أعلمُ بالصّواب)
دوّم: موالات بین خطبه و نماز
در این زمینه نیز دو قول مطرح است:
دیدگاه اوّل: مالکیّه، قول جدید امام شافعی و صحیح شافعیّه و نیز صحیح حنابله متابعت بین خطبه و نماز را شرط می‌دانند و با وجود فاصلۀ زیاد باید از نو شروع کرد؛ زیرا خطبه و نماز جمعه مانند جمع نماز می‌مانند که جدا کردن آن‌ها جایز نیست. [۶۴۷]
دیدگاه دوّم: قول قدیم شافعی و قولی از حنابله متابعت را شرط نمی‌دانند. [۶۴۸]
قول راجح: به نظر می‌رسد که موالات بین خطبه و نماز شرط نیست؛ چرا که هدف خواندن خطبه و نماز بوده و در لغت عرب اگر بین خطبه‌ها و نماز موالاتی نباشد، عرفاً می‌گویند خطبه و نماز خوانده شده است و لذا کافی می‌باشد؛ و همچنین دلیلی هم برای شرطیّت موالات بین خطبه و نماز وجود ندارد. (واللهُ العلیمُ أعلمُ بالصّواب)
اگرچه دلیلی در شریعت در وجوب موالات در دو مورد مذکور وجود ندارد ولی وجود فاصله نیز در این موارد در فعل نبیّ ج مشاهده نشده است و این استحباب این امر را اثبات می‌کند و نظم خطبه و نماز را بهتر رعایت می‌کند؛ چرا که وجود فاصله می‌تواند باعث بی‌نظمی و تشویش در برپایی نماز جمعه گردد.
با توجه به نتایج مذکور شرایط برپایی نماز جمعه عبارتند از:
۱- نیّت خطیب.
۲- حضور تعدادی از افراد در خطبۀ نماز جمعه.
۳- خطبه بعد از دخول وقت نماز جمعه باشد.
۴- تقدیم خطبه بر نماز.
۵- آشکارا و جهری خواندن خطبه.
در زمینۀ موارد دیگر می‌توان اشاره کرد:
- خواندن خطبه به صورت ایستاده مستحب می‌باشد.
- خواندن خطبه به هر زبانی جایز می‌باشد.
- موالات در اجزای خطبه و بین خطبه و نماز مستحب است.
[۶۴۴] لسان العرب ، مادة « ولي » ۱۵ / ۴۱۲؛ مختار الصحاح ، ماده « ولي » ص ( ۳۰۶ ) . [۶۴۵] مواهب الجليل ۲ / ۱۶۶، الفواكه الدواني ۱ / ۳۰۷؛ الوجيز ۱ / ۶۲، المجموع ۴ / ۵۰۷، روضة الطالبين ۲ / ۸ ، مغني المحتاج ۱ / ۲۸۸؛ المغني ۳ / ۱۸۱، شرح الزركشي ۲ / ۱۸۰، الفروع ۲ / ۱۱۲، النكت بهامش المحرر ۱ / ۱۴۶، المبدع ۲ / ۱۵۹، الإنصاف ۹ / ۳۸. [۶۴۶] الإنصاف ۹ / ۳۸؛ مغني المحتاج ۱ / ۲۸۸. [۶۴۷] مواهب الجليل ۲ / ۱۶۶، الفواكه الدواني ۱ / ۳۰۷؛ المجموع ۴ / ۵۰۷، روضة الطالبين ۲ / ۸، مغني المحتاج ۱ / ۲۸۸؛ المغني ۳ / ۱۸۱، شرح الزركشي ۲ / ۱۸۰، الفروع ۲ / ۱۱۲، الإنصاف ۲ / ۳۸۹، المبدع ۲ / ۱۵۹، كشاف القناع ۲ / ۳۳ . [۶۴۸] استدلالی برای این دیدگاه مشاهده نگردیده است. نک: المجموع ۴ / ۵۰۷، روضة الطالبين ۲ / ۸، مغني المحتاج ۱ / ۲۸۸؛ الإنصاف ۲ / ۳۸۹.