نماز جمعه در فقه اسلامی

فهرست کتاب

(۳-۷-۱۰) اشارۀ خطیب با دست در موقع خطبه

(۳-۷-۱۰) اشارۀ خطیب با دست در موقع خطبه

خطیب در موقع خطبه برای هماهنگی برخی از جملاتش با دست اشاره‌ها و حرکاتی به منظوری خاص و با تناسبی از کلامش انجام می‌دهد، برخی از فقها چنین عملی را نامشروع دانسته و اشاره با انگشت را مشروع می‌دانند [۱۰۹۳] و حتّی برخی از علما بلند کردن دستان در خطبه را بنابر قصدی بدعت دانسته و بدون منظور ایرادی در آن نمی‌بینند. [۱۰۹۴]

دلیل آن‌ها حدیث عماره بن رؤیبهس بوده که حصین بن عبدالرحمنس روایت کرده است: «سَمِعْتُ عُمَارَةَ بْنَ رُوَيْبَةَ الثَّقَفِيَّ، وَبِشْرُ بْنُ مَرْوَانَ يَخْطُبُ، فَرَفَعَ يَدَيْهِ فِي الدُّعَاءِ، فَقَالَ عُمَارَةُ: قَبَّحَ اللَّهُ هَاتَيْنِ الْيُدَيَّتَيْنِ الْقُصَيَّرَتَيْنِ، لَقَدْ رأَيتُ رَسُولَ اللَّهِ وَمَا يَزِيدُ عَلَى أَنْ يَقُولَ هَكَذَا، وَأَشَارَ هُشَيْمٌ بِالسَّبَابةِ.» [۱۰۹۵] «بشر بن مروان روز جمعه خطبه می‌خواند و دستهایش را هنگام دعا کردن بلند نمود. و عماره گفت: خداوند آن دو دست کوچکت را زشت کند! من رسول الله ج را دیدم که روز جمعه هنگام دعا کردن، فقط با انگشت سبابه اشاره می‌نمود.»

نووی گفته: «این دلالت دارد که سنّت است که در خطبه دست بلند نگردد.» [۱۰۹۶] و همچنین مشروعیّت اشاره با انگشت هم در موقع یاد اللهأ ثابت می‌گردد. ابن قیّم در این زمینه اشاره کرده: «پیامبر ج با انگشت سبابه‌اش در خطبه در موقع یاد الله متعال اشاره می‌کردند.» [۱۰۹۷] (واللهُ العلیمُ أعلمُ بالصّواب)

[۱۰۹۳] روضة الطالبين ۲ / ۳۳ ، كشاف القناع، ۲ / ۳۶ . [۱۰۹۴] ابن النحاس، تنبيه الغافلين ص ( ۲۶۸ ) . [۱۰۹۵] (صحیح): مسلم (ش۲۰۵۳و۲۰۵۴) / ترمذی والّلفظ له(ش۵۱۵) / نسایی (ش۱۴۱۲) از طریق (سفیان الثوری وهشیم بن بشیر وعبدالله بن ادریس) روایت کرده‌اند: «أخبرنا حصين قال سمعت عمارة بن روبية الثقفي وبشر بن مروان يخطب ... .» [۱۰۹۶] بلغة السالك ۱ / ۱۸۱ . [۱۰۹۷] زاد المعاد ۱ / ۴۲۸ .