نماز جمعه در فقه اسلامی

فهرست کتاب

(۱-۴-۵) همبستری

(۱-۴-۵) همبستری

از فرموده‌های پیامبر خدا ج استنباط می‌شود که همبستری همسران با یکدیگر در شب و روز جمعه تا قبل از نماز جمعه مستحب و ممدوح می‌باشد. اوس‌ بن اوسس روایت کرده است: «سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج يَقُولُ مَنْ غَسَّلَ وَاغْتَسَلَ يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَبَكَّرَ وَابْتَكَرَ وَمَشَى وَلَمْ يَرْكَبْ فَدَنَا مِنْ الْإِمَامِ وَاسْتَمَعَ وَلَمْ يَلْغُ كَانَ لَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ عَمَلُ سَنَةٍ أَجْرُ صِيَامِهَا وَقِيَامِهَا.» [۱۶۲] «از پیامبر خدا ج شنیدم که فرمودند: هر کس روز جمعه غسل کند و نیکو غسل نماید [۱۶۳] و در اوّل وقت (به نماز جمعه) برود و زود برود و با پیاده برود و سوار هیچ مَرکبی نشود و به امام نزدیک شود و خوب گوش فرا دهد و کلام لغو (و بی‌فایده) نگوید به ازای هر قدمش اجر عمل یک سال از روزه و قیام (و نماز) برای وی خواهد بود.»

و نیز ابوهریرهس روایت کرده است که پیغمبر ج فرموده‌اند: «مَنْ اغْتَسَلَ يَوْمَ الْجُمُعَةِ غُسْلَ الْجَنَابَةِ ثُمَّ رَاحَ فَكَأَنَّمَا قَرَّبَ بَدَنَةً وَمَنْ رَاحَ فِي السَّاعَةِ الثَّانِيَةِ فَكَأَنَّمَا قَرَّبَ بَقَرَةً وَمَنْ رَاحَ فِي السَّاعَةِ الثَّالِثَةِ فَكَأَنَّمَا قَرَّبَ كَبْشًا أَقْرَنَ وَمَنْ رَاحَ فِي السَّاعَةِ الرَّابِعَةِ فَكَأَنَّمَا قَرَّبَ دَجَاجَةً وَمَنْ رَاحَ فِي السَّاعَةِ الْخَامِسَةِ فَكَأَنَّمَا قَرَّبَ بَيْضَةً فَإِذَا خَرَجَ الْإِمَامُ حَضَرَتْ الْمَلَائِكَةُ يَسْتَمِعُونَ الذِّكْرَ.» [۱۶۴] «هر کس در روز جمعه غسل جنابت نماید و سپس زود (به سوی نماز جمعه) رهسپار شود مانند آن است که شتر ماده‌ای را قربانی کرده است و هرکس در ساعت دوّم رهسپار شود مانند آن است که گاو ماده‌ای را قربانی کرده است و هر کس در ساعت سوّم رهسپار شود مانند آن است که گوسفند نری را قربانی کرده باشد و هر کس در ساعت چهارم رهسپار شود مانند آن است که مرغی را قربانی کرده است و هر کس در ساعت پنجم رهسپار شود مانند آن است که با بخشیدن تخم مرغی به خداوند تقرّب جسته است. و هرگاه امام (از منزلش به سوی مسجد) خارج شد ملائکه حاضر می‌شوند و به پند (و موعظه) گوش فرا می‌دهند.»

این روایات صحیح غسل جنابت که سببش همبستری می‌باشد دارای فضیلت خاص دانسته و عملی مستحب شمرده می‌شود.

[۱۶۲] (صحيح): احمد، المسند (ش۱۶۱۷۳و۱۶۹۶۲) / ابوداود (ش۳۴۵) / بيهقي، السنن الکبري (ش۶۰۸۹) وشعب الایمان (ش۲۷۲۸) ومعرفة السنن والآثار (ش۶۵۹۱) / ابن ابي شيبه، المصنف (ج۲ص۳) / ابن ماجه (ش۱۰۸۷) / طبرانی، المعجم الکبير (ج۱ص۲۱۵) / مروزي، الجمعة وفضلها (ش۵۰) / تمام رازي، الفوائد (ج۲ص۲۰۲) / ابن ابي عاصم، الآحاد والمثاني (ش۱۵۷۳) / اصفهانی، الترغيب والترهيب (ش۹۲۰) / بغوی، شرح السنة (ج۴ص۲۳۶) / ابونعیم، معرفة الصحابه (ش۹۸۶) / طوسی، المستخرج علی ترمذی (ج۳ص۸) / ضیاء المقدسی، المنتقى من مسموعات مرو (ش۴۲۰) / ابن قانع، معجم الصحابة (ش۳۴) جزء الحسن بن رشیق (ش۷۸) / ابن بشران، الامالی (ش۹۷۴) / جرجانی، الامالی (ش۳۰۷) از طريق (يحيي بن آدم ومحمّد بن حاتم الجرجرائى و أبو بكر بن أبي شيبة) روايت کرده اند: «حدثنا (عبدالله) بن المبارك عن الأوزاعى حدثنى حسان بن عطية حدثنى أبو الأشعث الصنعانى حدثنى أوس بن أوس الثقفى سمعت رسول الله ج يقول: من غسل يوم الجمعة واغتسل ثم بكر وابتكر ومشى ولم يركب ودنا من الإمام فاستمع ولم يلغ كان له بكل خطوة عمل سنة أجر صيامها وقيامها.» وحسان بن عطية هم متابعه شده واحمد، المسند (ش۱۶۱۷۵) / نسايي (ش۱۳۸۴) / طبرانی، المعجم الکبير (ج۱ص۲۱۵) / ابن عساکر، تاريخ دمشق (ج۳۶ص۱۲۰و۲۰۰و۴۳ص۲۹۹) / ابن عساکر، معجم الشیوخ (ج۱ص۴۹۰) / ابونعیم، معرفة الصحابه (ش۹۸۸) / طوسی، الاربعین (ش۱۲) / نسوی، الاربعین (ش۲۷) / ابن سعد، الطبقات الکبری (ج۵ص۳۳۹) / ابن ابی عاصم، الآحاد والمثانی (ش۱۵۷۳) از طريق (عبدالرحمن بن يزيد بن جابر ويحيى بن الحارث الذماري وابوقلابة وسلیمان بن موسی وعثمان بن ابی خالد) روايت کرده اند: «أنه سمع أبا الأشعث حدثه انه سمع اوس بن اوس... .» وابوالاشعث صنعاني هم متابعه شده وابوداود (ش۳۴۶) / طبرانی، المعجم الاوسط (ج۲ص۱۲۲) / طياليسي، المسند (ش۱۲۱۰) / خطیب بغدادی، موضح اوهام الجمع والتفریق (ج۲ص۳۹۷) از طريق (عبادة بن نسى و الحسن البصري ومحمّد بن سعید الازدي) روايت کرده است: «عن أوس بن اوس الثقفى عن النبي ج ... .» و رجال احمد «رجال صحيحين» مي‌باشد جز شراحيل بن شرحبيل ابوالاشعث صنعاني که «رجال مسلم» است واسنادش هم «صحيح» مي‌باشد. وامام حافظ عراقی هم گفته است: «اسنادٌ جیدٌ» وامام حاکم نیشابوری هم گفته است: «حدیثٌ صحیحٌ علی شرط الشیخین» وامام ذهبی هم گفته است: «اسنادٌ صالحٌ» وامام نووی گفته است: «اسناد حسنٌ» وامامان بغوی وترمذی هم گفته است: «حدیثٌ حسنٌ» [بغوی، شرح السنة (ج۴ص۲۳۶) / نووی، خلاصة الأحكام في مهمات السنن وقواعد الإسلام (ش۲۷۱۷) / الزبیدی، اتحاف السادة المتقين بشرح إحياء علوم الدين (ج۳ص۲۳۸) / ذهبی، تذكرة الحفاظ (ج۳ص۱۲۷) / ترمذی (ش۴۹۶) / حاکم، المستدرک (ش۱۰۴۲)] [۱۶۳] محدثین در معنای غسّل و اغتسل سه دیدگاه دارند برخی بر این باورند اولی یعنی سرش را بشورد و دوّمی یعنی بقیه بدنش و بر خی هرد دو را به معنای شستن می‌دانند و دوّمی را تأکیدی بر اولی. وگروهی نیر گفته‌اند این دوغسل کنایه از جماع و همبستری است. [۱۶۴] (صحیح): بخاري (ش۸۸۱) / مسلم (ش۲۰۰۱) / ابوداود (ش۳۵۱) / ترمذي (ش۴۹۹) / نسايي (ش۱۳۸۸) از طريق (عبدالله بن مسلمه و عبدالله بن يوسف و قتيبه بن سعيد و معن بن عيسي) روايت کرده اند: «حدثنا مالك عن سمي بن أبي صالح عن أبي هريرة: أن رسول الله ج قال: من اغتسل يوم الجمعة غسل الجنابة وراح فكأنما قدم بدنة، ومن راح في الساعة الثانية فكأنما قرب بقرة، ومن راح في الساعة الثالثة فكانما قرب كبشا، ومن راح في الساعة الرابعة فكأنما قرب دجاجة، ومن راح في الساعة الخامسة فكأنما قرب بيضة، فإذا خرج الامام حضرت الملائكة يستمعون الذكر.»