بخش اوّل: مفهوم جمعه
جمعه در لغت بنی عُقَیل، جُمعَه با ضم جیم و سکون میم و در لغت بنی تمیم (قول مشهور و کاربرد در قرآن)، جُمُعَه با ضمِّ جیم و میم و فتحۀ عین خوانده می‌شود. جُمُعَه مصدر است و به معنای اجتماع می‌باشد.
در وجه تسمیۀ جمعه اختلاف نظر وجود دارد ولی همه بر این اتفاق نظر دارند که در زمان جاهلیت العَرُوبَة یعنی؛ روزی آشکار و بزرگ خوانده می‌شده است. با وجود اختلاف در وجه تسمیۀ جمعه، بنا بر روایتی صحیح از ابن سیرین در داستان اجتماع أنصار با سعد بن زراره برای نماز جمعه آمده است. مسلمانان روز عَرُوبَة را روز جمعه نام نهادند و در آن نماز خواندند و ذکر کردند و چون در آن گرد هم آمدند و اجتماع کردند آن‌را جمعه نام نهادند. [۲۹۷] و بدن خاطر ابن حزم با قاطعیت می‌گوید: جمعه اسمی اسلامی است که در جاهلیت نبوده و در جاهلیت عَرُوبَة نامیده می‌شده است. [۲۹۸]
[۲۹۷] عسقلانی، فتح الباری شرح صحیح البخاری، ۳/۳. [۲۹۸] همان و کاندهلوی، أوجز المسالک إلی موطا مالک، ص ۲۰۰.