(۴-۶-۲) آثار بیع در موقع ندای جمعه
با وجود اتفاق نظر فقها در ممنوعیت بیع، حال موقعی که بیع اتفاق بیافتد، سؤالی که پیش می‌آید این است آیا بیع با وجود حرام بودن صحیح خواهد بود؟ یعنی؛ آثار بیع را خواهد داشت و فروشنده مالک ثمن و خریدار مالک مبیع شناخته می‌شوند؟
در این زمینه دو دیدگاه مطرح است:
دیدگاه اوّل: عبدالله بن عباس وقاسم بن محمد ومالکیّه و حنابله وظاهریه معامله در موقع برپایی نماز جمعه را باطل وحرام می‌دانند [۱۲۰۹] و دلیل آن فرمودۀ پیامبر ج است که می‌فرماید: «من عمل عملاً ليس عليه أمرنا فهو رد.» [۱۲۱۰] «هر کس عملی را به غیر از آنچه بدان امر کرده‌ایم را انجام داده، مردود و باطل است.»
خلیل در مختصرش چنین نوشته: «بیع، اجاره، تولیه، شرکت، إقاله و شفعه بعد از أذان دوّم فسخ می‌باشند.»
دیدگاه دوّم: أحناف و شافعیّه آن‌را باطل نمی‌دانند، اگرچه منهیٌ‌عنه باشد؛ زیرا نهی را متوجّه ذات بیع نمی‌دانند و ممنوعیتش فقط بخاطر بودنش در موقع نماز جمعه می‌باشد و فسادی ذات عقد و شروط صحّت آن وجود ندارد. [۱۲۱۱]
قول راجح: ابن کثیر بر این باور بوده که ظاهر آیه عدم صحّت بیع را می‌رساند و ابن تیمیه هم اشاره می‌کند که: طلاق مانند بیع و نکاح مشروع می‌باشد و با این وصف گاهی حلال و گاهی حرام می‌باشد پس مانند بیع و نکاح به صحیح و فاسد تقسیم می‌شود. و نهی در این حالت اقتضای فساد منهیٌ‌عنه می‌کند. با همۀ این دیدگاه‌ها و استدلال‌ها به نظر می‌رسد اگرچه ظاهر آیه بر ممنوعیّت بیع قلم صحّه می‌گذارد و حکم حرام را می‌توان از آن استنباط کرد ولی از آنجائیکه بیع در موقع نماز جمعه خللی به ارکان و شرایط بیع وارد نمی‌کند، به نظر می‌رسد که بیع در این موقع حرام ولی صحیح می‌باشد و آثار شرعی و حقوقی را داراست؛ چرا که قول راجح نزد اصولیین هم بر این بوده که اگر نهی از فعلی متعلّق به ارکان و یا ماهیت شیء نباشد، آن فعل صحیح بوده ولی حرام می‌باشد؛ همچنان‌که کسی هنگام نماز انگشتر طلا به دست کند. و می‌دانیم که عمل حرامی مرتکب شده امّا خللی در صحّت نماز ایجاد نمی‌کند. (و الله العلیم أعلم بالصواب)
[۱۲۰۹] ابن رشد، بدایة المجتهد ۲/۱۳۶؛ ابن حزم، المحلی ۵/۷۹؛ ابن قدامة، الشرح الکبیر ۴/۳۹ [۱۲۱۰] نووی، المجموع ۴/۵۰۰؛ ابن رشد، بدایة المجتهد ۲/۱۳۶؛ ابن حزم، المحلی ۵/۷۹ [۱۲۱۱] (صحيح): بخاري (ش۲۶۹۷) / مسلم (ش۴۵۹۰) / ابوداود (ش۴۶۰۸) از طريق (عبد الله بن جعفر المخرمي وإبراهيم بن سعد) روايت کرده اند: « عن سعد بن إبراهيم عن القاسم بن محمد عن عائشة رضي الله عنها قالت: قال رسول الله صلى الله عليه و سلم من أحدث في أمرنا هذا ما ليس فيه فهو رد.»