نماز جمعه در فقه اسلامی

فهرست کتاب

۴- تعداد نماز جمعه

۴- تعداد نماز جمعه

در اینکه شریعت مجوِّز کثرت نماز جمعه را در یک شهر یا روستا صادر می‌کند دو دیدگاه مشاهده می‌شود:

دیدگاه اوّل: جمهور فقها از جمله مالکیّه، شافعیّه، حنابله و جمهور حنفیّه و بسیاری از فقها با وجود اختلافی در تفاصیل بر این باورند که از جمله شرایط صحّت نماز جمعه آن است که در یک روستا و یا یک شهر بیش از یک جمعه برپا نشود مگر بنا بر ضرورت.

دیدگاه دوّم: ابن حزم ظاهری و عطاء بن ابی رباح و برخی از حنفیّه بر این باورند که تعدّد نماز جمعه بدون نیاز و ضرورت جایز است.

قول راجح: در دقّت در عملکرد پیامبر خدا ج و صحابۀ کرامش به تبعیّت از ایشانج مشاهده می‌شود که فقط یک نماز جمعه در یک روستا یا شهر برپا شده است و از طرف دیگر از مقاصد اصلی نماز جمعه گردهمایی هفتگی می‌باشد تا مسلمانان با وحدت و یکپارچگی کنار هم جمع شوند. و از مقاصد اصلی شریعت یکی شدن و دوری از تفرقه است. با این وصف هیچ ممانعتی در شریعت مبنی بر عدم تعدّد مشاهده نمی‌شود پس با این وصف شریعت بوسیلۀ نماز جمعه فراخوانی برای گردهمایی هفتگی با انسجام و اتّحاد مسلمانان صادر کرده و أولویّت در عدم تعدّد است و در صورت ضرورت که بدان اشاره گردید وجود تعدّد نماز جمعه از أولویّتِ بیشتر برخوردار است؛ زیرا در صورت عدم تعدّد برخی از مسلمانان به دلالیل مختلف از جمله: عدم وجود فضای کافی و مناسب برای نشستن، دوری راه و پیدایش مشکلات عبور و مرور به دلیل ترافیک زیاد و ازدحام مردم و ... از انجام آن عاجز می‌شوند و دچار حرج و سختی نامطلوبی می‌گردند که شریعت آن‌را تأیید نمی‌کند. . با همۀ این اوصاف به نظر می‌رسد که أولی آن است که در یک شهر یا یک روستا، یک نماز جمعه برپا شود تا انسجام و اتحاد مسلمانان بیشتر نمایان شود ولی با همۀ این اوصاف تعدّد نماز جمعه در یک منطقه حتّی بدون ضرورت و نیاز دلیلی از شریعت بر منع ندارد و عملکرد پیامبر خداج در این زمینه هیچ معنا و مفهومی بر عدم جواز تعدّد را نمی‌رساند. [۵۴۲] البته نکته‌ای که در خور توجه می‌باشد این است آنانکه تعدّد جمعه را جایز نمی‌دانند بعد از انجام نماز جمعه (در جایی که نماز جمعۀ دیگر برپاشده) نماز ظهر چهار رکعتی می‌خوانند در این زمینه باید اشاره کرد که در این حالت خواندن نماز چهار رکعتی ظهر تأییدیه‌ای از شریعت ندارد؛ چراکه اگر نماز جمعه صحیح بوده دیگر نیازی به خواندن نماز ظهر نیست و اگر نماز جمعه باطل بوده پس چرا خوانده شده و بسیاری از مردم را به عمل باطل مشغول کرده‌اند. با همۀ این اوصاف از آنجایی که تعدّد جمعه جایز می‌باشد، اصلاً نیازی به خواندن نماز ظهر نیست. (واللهُ العلیمُ أعلمُ بالصوابِ)

[۵۴۲] با وجود اختلاف‌نظر فقها برخی از فقها بر این باورند در صورتیکه در مسجدی نماز جمعه برپا شود و جماعتی دیگر بعد از اتمام جمعه حضور یابند، می‌توانند نماز جمعه جدیدی برپا کنند؛ زیرا انجام نماز جمعه‌ی فرض در اولویّت قرار دارد و پیامبر خدا ج انجام نماز جماعت جدید را جایز دانسته‌اند. البته اگرچه این مسئله اختلافیست ولی ادای فرض اولی می‌باشد. نک: سنن دارمی، شماره حدیث ۱۳۶۹. (والله العلیم أعلم بالصواب)