فتح همدان
چون فراریان به شهر همدان داخل و متحصن شده بودند مسلمین به تعقیبشان شتافتند و پس از تسلط بر دهات اطراف همدان این شهر را در محاصره گرفتند از آنجا فرمانده پادگان شهر می‌دانست که نمی‌تواند در مقابل مسلمین مقاومت نماید و جز تسلیم به عنوان صلح راهی ندارد با تقاضای امان تسلیم گردید و شهر همدان بدون جنگ به دست مسلمین سقوط کرد.
مسملین فتح نهاوند «فتح الفتوح» نامیدند، زیرا یزدگرد پس از این جنگ دیگر نتوانست لشکری برای مقابله با مسلمین فراهم کند. این فتح راه را برای فتوحات دیگر مسلمین باز و پیشروی آن‌ها را در خاک ایران خیلی آسان نمود. گرچه ایرانیان پس از این بدون مداخله یزدگرد در بعضی نقاط در مقابل مسلمین مقاومت‌هایی می‌کردند. ولی بی‌فایده بود. تسلط مسلمین بر سایر شهرهای مهم ایران تا آنجا آسان گردید که ابوموسی اشعری در همین سال که نهاوند و همدان فتح شد، شهرهای جنوب غربی ایران را که باقی مانده بودند، از قبیل سیروا، دینور، صمیره و کرمانشاه را تسخیر کرد. در سال ۲۲ تا ۲۳ هجری این شهرها به فرمان عمر به وسیله فرماندهان کارآزموده‌اش تسخیر شدند و تحت تسلط دولت اسلام درآمدند:
۱- سجستان [۱۱۰]به وسیله عاصم بن عمرو.
۲- مکران و سیستان به وسیله حکم بن عمرو تغلبی با همراهی شهاب بن مخارف، سهیل بن عدی و عبدالله بن عبدالله بن عتبان.
۳- اصفهان، کاشان و قم به وسیله عبدالله بن عبدالله بن عتبان صحابی رسول الله (از بزرگان انصار بود).
۴- آذربایجان به وسیله بکر بن عبدالله با همکاری شماس بن خرشه انصاری.
۵- ابهر [۱۱۱]و قزوین به وسیله براء بن عازب صحابی رسول الله.
۶- خراسان (نیشابور، هرات، سرخس [۱۱۲]و طخارستان [۱۱۳]) به وسیله احنف بن قیس (صحابی رسول الله و خطیب مشهور عرب).
۷- فسا و داراب به وسیله ساریه بن جبل.
۸- کرمان به وسیله سهیل بن عدی.
۹- اصطخر فارس [۱۱۴]به وسیله عثمان با ابی العاث ثقفی.
۱۰- قومس، گرگان و طبرستان [۱۱۵]به وسیله سوید بن مقرن (برادر نعمان بن مقرن فرمانده شهید جنگ نهاوند).
۱۱- کردستان به وسیله مسیمله بن قیس اشجعی.
۱۲- ری به وسیله نعیم بن مقرن (برادر نعمان بن مقرن)
چنانکه مشاهده می‌شود در زمان خلافت عمر که به حق (دوره فتوحات اسلامی) نام گرفت، تمامی سرزمین عراق و قسمت عمده شهرهای مهم ایران که شمالاً به خراسان و جنوباً به شط العرب، شرقاً به سیستان و مکران و غرباً به آذربایجان و کردستان محدود می‌گردد در قلمرو حکومت عادله اسلام در آمد.
[۱۱۰] سجستان ناحیه‌ای بوده در وسط آسیا که بین ایران و افغانستان تقسیم شده است. [۱۱۱] ابهر بین قزوین و زنجان واقع است. [۱۱۲] سرخس در قدیم شهر بزرگی بوده واقع در مرز ایران و روسیه بین مرو و مشهد. [۱۱۳] طخارستان ناحیه‌ای بوده که بلخ مرکز آن بوده است. [۱۱۴] اصطخر شهر بزرگی بوده در جنوب غربی ایران که پس از تأسیس شدن شیراز اهمیت این شهر کم گردید. [۱۱۵] طبرستان در سمت جنوبی دریاچه قزوین واقع بوده است.