گلچینی از ریاض الصالحین

۲۴۴- باب في مسائل من الدعاء
باب در بیان مسایلی از دعا

۸۵۷- عنْ أُسامَةَ بْنِ زيْدٍ رضِيَ اللَّه عَنْهُمَا قَالَ: قَالَ رسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «مَنْ صُنِعَ إَلَيْهِ مَعْرُوفٌ، فَقَالَ لِفَاعِلِهِ: جَزَاكَ اللَّهُ خَيْراً، فَقَدْ أَبْلَغَ في الثَّنَاءِ». رواه الترمذي وقَالَ: حَدِيثٌ حسنٌ صَحِيحٌ.

۸۵۷. از اسامه بن زید ـسـ روایت شده است پیامبرصفرمودند: «کسی که از جانب کسی دیگر کار نیکی برایش انجام شود و او به انجام دهنده‌ی آن بگوید: جَزَاك اللَّهُ خَیراً: خداوند جزای خیرت عطا کند، سپاس و تشکر خود را به بهترین وجهی ادا کرده است» [۸۳۶].

۸۵۸- وَعَن جَابرٍ رَضِيَ اللَّه عَنْه قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «لاَ تَدْعُوا عَلَى أَنْفُسِكُم، وَلاَ تَدْعُوا عَلَى أَوْلاَدِكُمْ، وَلاَ تَدْعُوا عَلَى أَمْوَالِكُمْ، لاَ تُوافِقُوا مِنَ اللَّهِ سَاعَةً يُسْأَلُ فِيْهَا عَطَاءً، فيَسْتَجِيْبَ لَكُمْ» رواه مسلم.

۸۵۸. از جابر ـسـ روایت شده است که پیامبرصفرمودند: «به ضرر خود و اولاد و اموالتان دعا نکنید، مبادا آن دعا با ساعتی همراه شود که ساعت اجابت دعا از طرف خداست و دعای بد شما هم در آن ساعت قبول شود» [۸۳۷].

۸۵۹- وَعَنْ أبي هريرة رضي الله عنهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «يُسْتَجَابُ لأَحَدِكُمْ مَا لَمْ يَعْجَلْ: يقُولُ: قَد دَعَوْتُ رَبِّيْ، فَلَمْ يَسْتَجِبْ لِيْ» متفقٌ عليه.

وفي رِوَايَةٍ لِمُسْلِمٍ: «لا يزَالُ يُسْتَجَابُ لِلعَبْدِ مَا لَمْ يَدَعُ بإِثمٍ، أَوْ قَطِيعَةِ رَحِمٍ، مَا لَمْ يَسْتَعْجِلْ» قِيلَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، مَا الاسْتِعْجَالُ؟ قَالَ: «يَقُولُ: قَدْ دَعَوْتُ، وَقَدْ دَعَوْتُ فَلَمْ أَرَ يَسْتَجِيْبُ لِيْ، فَيَسْتَحْسِرُ عِنْدَ ذَلِكَ، وَيَدَعُ الدُّعَاءَ».

۸۵۹. از ابوهریره ـسـ روایت شده است که پیامبرصفرمودند: «دعای هرکدام از شما قبول می‌شود، مادامی که عجله نکند؛ بگوید: به درگاه خدا دعا کردم و از من قبول نشد» [۸۳۸].

در روایتی دیگر از مسلم آمده است: «همیشه از بنده دعا قبول می‌شود مادامی که مضمون دعای او گناه یا قطع رحم نباشد و عجله نکند»، گفته شد: ای رسول خدا! عجله چیست؟ فرمودند: «عجله آن است که بگوید: دعا کردم و دعا کردم و ندیدم که خداوند دعای من را قبول کند، بعد می‌بُرَد و ناامید می‌شود و دعا کردن را ترک می‌کند».

۸۶۰- وَعَنْ أَبي أُمَامَةَ رَضيَ اللَّه عَنْهُ قَالَ: قِيْلَ لِرَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: أَيُّ الدُّعَاءِ أَسْمَعُ؟ قَالَ: «جَوْفَ اللَّيْلِ الآخِرِ، وَدُبُرَ الصَّلَوَاتِ الْمَكْتُوبَاتِ» رواه الترمذي وقالَ: حديثٌ حسنٌ.

۸۶۰. از ابوامامه ـسـ روایت شده است که فرمود: به پیامبرصگفته شد: (ای رسول خدا!) چه دعایی بهتر مورد قبول واقع می‌شود؟ فرمودند: «(دعای) نیمه‌ی آخر شب و (دعای) پس از نمازهای فرض» [۸۳۹].

۸۶۱- وَعَنْ عُبَادَةَ بْنِ الصَّامِتِ رضِي اللَّه عنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «مَا عَلَى الأَرْضِ مُسْلِمٌ يَدْعُو اللَّهَ تَعَالَى بِدَعْوَةٍ إِلاَّ آتَاهُ اللَّهُ إِيَّاهَا، أَوْ صَرَف عَنْهُ مِنَ السُّوءِ مِثْلَهَا. مَا لَمْ يَدْعُ بإِثْمٍ، أَوْ قَطِيْعَةِ رَحِمٍ» فَقَالَ رَجُلٌ مِنَ القَوْمِ: إِذاً نُكْثِرُ. قَالَ: «اللَّهُ أَكْثَرُ». رواه الترمذي وقال حَدِيثٌ حَسنٌ صَحِيحٌ: وَرَواهُ الحاكِمُ مِنْ رِوايةِ أَبي سعيِدٍ وَزَاد فِيهِ: «أَوْ يَدَّخِرَ لَهُ مِنَ الأَجْرِ مِثْلَهَا».

۸۶۱. از عباده بن صامت ـسـ روایت شده است که پیامبرصفرمودند: «هر مسلمانی در زمین به درگاه خدا دعایی بکند، قطعاً خداوند خواسته‌ی او را عطا یا به اندازه‌ی آن، بدی را از او دور می‌کند، به شرطی که در دعا، گناه یا قطع رحمی نباشد»، مردی از آن گروه گفت: بنابراین، ما از این پس بیشتر دعا خواهیم کرد، پیامبرصفرمودند: «(قبول و رحم) خداوند بیشتر است»؛ حاکم نیز آن را از ابوسعیدسروایت کرده و اضافه کرده است: «یا خداوند پاداشی مانند آن را برای او ذخیره می‌کند» [۸۴۰].

۸۶۲- وعَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رضي اللَّهُ عنْهُما أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يَقُولُ عِنْدَ الكَرْبِ: «لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ الْعَظِيْمُ الْحَلِيْمُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ رَبُّ العَرْشِ العَظِيْمِ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ رَبُّ السَّمَواتِ، وَرَبُّ الأَرْضِ، ورَبُّ الْعَرْشِ الْكَرِيْمِ» متفقٌ عليه.

۸۶۲. از ابن عباس ـبـ روایت شده است که پیامبرصموقع مشکلات، می‌فرمودند: «لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ الْعَظِيْمُ الْحَلِيْمُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ رَبُّ العَرْشِ العَظِيْمِ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ رَبُّ السَّمَواتِ، وَرَبُّ الأَرْضِ، ورَبُّ الْعَرْشِ الْكَرِيْمِ: هیچ خدایی جز خدای یکتا نیست که بسیار با عظمت و صاحب حلم است، هیچ خدایی جز خدای یکتا نیست که پروردگار عرش عظیم است، هیچ خدایی جز خدای یکتا نیست و پروردگار آسمان‌ها و پروردگار زمین و پروردگار عرش کریم است» [۸۴۱].

[۸۳۶] ترمذی [(۲۰۳۶)] روایت کرده و گفته است: حدیث حسن صحیح است. [۸۳۷] مسلم روایت کرده است؛ [(۹۲۰)]. [۸۳۸] متفق علیه است؛ [خ (۶۳۴۰)، م (۲۷۳۵]. [۸۳۹] ترمذی [(۳۴۹۴)] روایت کرده و گفته است: حدیثی حسن است. [۸۴۰] ترمذی [(۳۶۰۲)] روایت کرده و گفته است: حدیث حسن صحیح است. [۸۴۱] متفق علیه است؛ [خ (۶۳۴۵)، م (۲۷۳۰)].