ویژگىها و شرایط لازم براى جانشینى پیامبر ج
مسلمانان پس از رحلت رسول اللّه جبا بحران بزرگى مواجه شدند؛ بحرانى که راه گریزى از آن وجود نداشت و باید روزى با آن روبه رو مىشدند؛ زیرا «شیوه و سنت الهى نسبت به امتهاى گذشته نیز این چنین بوده و سنت الهى تغییرپذیر نیست» [۱۵۹]. یگانه راه حل این مشکل و چیره گشتن بر این بحران بزرگ که امت نوپاى اسلامى با آن مواجه بود، انتخاب خلیفه و جانشینى بود که داراى ویژگىهایى باشد که به توفیق خدا بتواند دین را از تحریف و دستبرد، و امّت اسلامى را از انحراف باز دارد. این ویژگىها عبارتند از:
۱- ر طول زندگى، بعد از گرویدن به اسلام، همواره مورد اعتماد رسول اللّه جبوده و شخص رسول جدر حق او گواهى دهد و او را در اقامهى بعضى از ارکان اساسى دین و انجام کارهاى مهم، جانشین و نمایندهى خود قرار داده باشد و در مراحل خطرناک و حساس، که انسان جز فردى را که به او اطمینان و اعتماد کامل داشته باشد به همراهى بر نمىگزیند، او را به همراهى خویش انتخاب کند.
۲- داراى روحیهاى قوى باشد که در برابر طوفانهاى سهمگینى که اصل و روح دین را تهدید مىکنند و این خطر وجود داشته باشد که تلاشها و زحمتهاى صاحب رسالت به باد فنا برود و همچنین در برابر گردبادهاى تندى که قلوب بسیارى از مؤمنان مخلص و با سابقه را به لرزه مىاندازد، این جانشین مانند کوه، استوار و ثابت قدم باشد و نقش جانشینان راستین انبیاى راسخ را در استقامت و پایدارى ایفا کند؛ و تسلّى بخش دلهاى پیروان پیامبر باشد و دین و عقیدهى ناب محمدى را از هرگونه گزند حفظ کند.
۳- در زمان حیات پیامبر با اسلام زیسته و از شناخت دقیق اسلام و درک موقعیت آن برخوردار باشد و در تمام احوال؛ چه در حالت صلح یا جنگ، خوف یا امنیت، تنهایى یا اجتماع، تنگدستى یا رفاه، عمل و شیوهى پیامبر جرا الگو و نمونه قرار دهد.
۴- در غیرت شدید دینى ممتاز باشد و غیرت او نسبت به حفظ اصالت دین و بقاى آن بر شیوهى زمان پیامبر جبیش از غیرت یک فرد غیور بر ناموس و آبروى خود و خانوادهاش باشد و در این راستا چنان استوار باشد که هیچ گونه ترس یا طمع یا تأویل و توجیه یا مخالفت نزدیکترین و محبوبترین دوستان مانع اهداف خدا پسندانهى او قرار نگیرد.
۵- در اجراى خواستهها و آرزوهاى به جا ماندهى پیامبر جبعد از رحلت وى، عزم آهنین و شکستناپذیرى داشته باشد و حاضر نباشد در برابر هیچ قیمتى سرمویى از آرمانهاى به جاماندهى پیامبر منحرف شود و در این زمینه از ملامت و سرزنش نترسد.
۶- از دل بستن به دنیا و مظاهر فریبندهى آن به قدرى گریزان باشد که نظیرش جز در امام و پیشواى او (محمد رسول اللّه ج) یافت نشود و هرگز به ذهنش خطور نکند که براى خود حکومت شخصى و موروثى تأسیس کند و آن را براى ورثه و خاندان خویش توسعه دهد، آن گونه که خانوادههاى سلطنتى در حکومتهاى همجوار جزیرة العرب، مانند روم و فارس به آن عادت داشتهاند.
[۱۵۹] الأحزاب: ۶۲.