ترجمه فارسی المرتضى، پژوهشى تاريخى و فراگير پيرامون زندگانى على رضی الله عنه

انتقال مرکز خلافت از مدینه به کوفه [۴۰۶]

حضرت علىسکوفه را ـ در عراق ـ پایتخت و مرکز خلافت خویش قرار داد. کوفه مرکز تمام فعالیت‏هاى نظامى و انتظامى و ادارى ایشان بود. شاید در ذهن خواننده این سؤال مطرح شود که چرا حضرت علىسکوفه را اقامتگاه و پایتخت خلافت جهانى اسلام قرار داد، حال آنکه از زمان هجرت رسول اللّه‏ جتا شهادت حضرت عثمانساین جایگاه به مدینه‏ى منوره (شهر پیامبر) اختصاص داشته است؟

به نظر این جانب، حضرت علىسبه این دلیل به این کار اقدام نمود که نمى‏خواست شهر مدینه، شهر محبوب و پسندیده‏ى او و دارالهجرت و مدفن رسول اللّه‏ج، محل جنگ‏هاى داخلى و تاخت و تازهاى نظامى گردد؛ زیرا ایشان با بروز اختلافات داخلى وقوع جنگ را پیش‏بینى مى‏کرد، بنابر این ادب مسجد نبوى و حرم دوم و آرامگاه رسول اکرم جاقتضا مى‏کرد که مدینه‏ى منوره مرکز هیچ گونه فتنه‏اى قرار نگیرد. به راستى، فردى چون على مى‏بایست در این مورد، حسّاس و غیور مى‏بود، چنان که چند سال بعد از این اقدام، در زمان یزید، واقعه‏ى «حرّه» پیش آمد که احساسات مسلمانان را سخت جریحه‏دار کرد و حرمت شهر پیامبر جو ساکنان آن زیر پا نهاده شد. وقوع این گونه عملیات هنگام جنگ و اختلاف بعید نیست.

اما استاد عقّاد دلیل این کار را مصلحت جغرافیایى و ادارى و فرهنگى مى‏داند، او مى‏نویسد:

«در آن زمان کوفه مناسب‏ترین پایتخت براى امامت جهانى بود؛ زیرا این شهر محل اجتماع اقوام و ملیت‏هاى گوناگون و گذرگاه بازرگانان هند، فارس، یمن، عراق و شام بود و از طرفى دیگر پایتخت فرهنگى هم بود و مرکز دانش‏ها و زبان‏هاى مختلف و علم انساب و فنون شعر و داستان‏نویسى تلقى مى‏شد، به همین سبب این شهر از نظر موقعیت زمانى آن روز مناسب‏ترین مکان براى حکومت یک پیشوا بود» [۴۰۷].

[۴۰۶] این شهر را سعد بن ابى وقاص پس از جنگ قادسیه آباد نمود. فقها، محدثان و دانشمندان زیادی از این شهر برخاسته‏اند. بصره و کوفه مرکز فرهنگ عربى بودند. عبّاسیان قبل از بغداد، همین شهر را دارالخلافه‏ى خود قرار داده بودند. [۴۰۷] عقاد، العبقریات الإسلامیة، ص ۹۵۲.