ترجمه فارسی المرتضى، پژوهشى تاريخى و فراگير پيرامون زندگانى على رضی الله عنه

علىسآغازگر بسیارى از علوم و فنون

علىسآغازگر بسیارى از علوم و آثار جاودانى است که تا زبان عرب و دستور زبان آن باقى است فراموش نخواهد شد. در کتاب امالى ابوالقاسم زجاجى از ابوالاسود دوئلى نقل شده که او گفت: علىسرا دیدم که سر به جیب تفکر فرو برده و مى‏اندیشد، گفتم: یا امیرالمؤمنین! در مورد چه موضوعى فکر مى‏کنى؟ فرمود: مى‏بینم مردم در شهر شما زبان عربى را نادرست تلفظ مى‏کنند، بنابراین مى‏خواهم نوشته‏اى درباره‏ى اصول و قواعد زبان عرب تهیه کنم، گفتم: اگر چنین کارى بکنى ما را زنده گردانده‏اى و زبان عرب در میان ما باقى خواهد ماند. بعد از سه روز که به خدمت ایشان رسیدم، نوشته‏اى به من داد که قواعد ابتدایى علم نحو در آن نوشته بود [۴۹۲]. استاد عقّاد مى‏نویسد:

«مى‏توانیم بگوییم حضرت علىسدر ترتیب علم نحو نیز بیشترین سهم را دارد؛ زیرا به اثبات رسیده است که ابوالاسود دوئلى به امام شکایت کرد که مردم [در مناطق تازه فتح شده] زبان‏عربى را صحیح تلفظ نمى‏کنند و غلط‏هایى بر سر زبان‏هاست. حضرت على در پاسخ فرمود: هر چه مى‏گویم بنویس، سپس اصول علم نحو عربى را به او املا کرد و به ابوالاسود گفت: به همین نحو عمل کن. از همان روز این علم به اصطلاح «نحو» معروف شد» [۴۹۳].

همچنین عقّاد مى‏گوید:

«اولین رهنمودها در زمینه‏ى علم توحید، قضا و فقه اسلامى و علم نحو عربى و رسم و کتابت آن از حضرت علىسبوده است» [۴۹۴]. قبلاً بیان شد که تعیین هجرت رسول اکرم جاز مکه به مدینه، براى سرآغاز تقویم اسلامى به تصویب حضرت عمر و پیشنهاد حضرت علىسبود [۴۹۵]. بنابراین تا مسلمانى روى زمین وجود دارد، همین تقویم مورد استفاده قرار خواهد گرفت. انتخاب هجرت نبوى براى سرآغاز تقویم اسلامى مبنى بر حکمت‏ها و مصلحت‏هاى اسلامى و دعوتگرانه و ارج نهادن به ارزش‏هاى انسانى بوده است و این عنوان اذهان دانشمندان و متفکران منصف را به عظمت اسلام جلب مى‏کند و در عین حال فال نیک و مژده‏ى خوشى نیز هست؛ زیرا هجرت نقطه‏ى عطف و سرآغاز عصر جدیدى در تاریخ بشریت و چراغى فرا راه انسان‏هاى آزاده بوده است.

[۴۹۲] سیوطى، تاریخ الخلفاء، ص ۱۸۱. [۴۹۳] عقاد، عبقر،ت، ص ۹۶۹. [۴۹۴] همان منبع، ص ۹۶۷. [۴۹۵] ابن کثیر، البدایة والنهایة، ج ۷، ص ۳۳۲ ـ ۳۳۱.