لحظهاى حساس و سرنوشتساز
رسول خدا جدر حالى به دیدار پروردگارش شتافت که هنوز اسلام در برابر اقیانوس بیکران جاهلیت (با عقاید شرکى، اخلاق حیوانى، رفتارهاى وحشیانه و جوامع فاسد و حکومتهاى ظالم و بیدادگر) همچون جزیرهاى کوچک بود. عربها تازه به اسلام گرویده و در زندگى جاهلى پیشین خود به وحدت و انسجام و کرنش در برابر یک نظام، خوى نگرفته بودند؛ بنابراین، رحلت رسول خدا جدر چنین موقعیتى از حساسترین و سرنوشت سازترین لحظات تاریخ امت اسلامى به شمار مىآمد.
ادیان بزرگ جهان قبل از اسلام که پیروان آنها روزى مناطق و آبادىهاى وسیعى از دنیا را در اختیار داشتند، سرانجام طعمهى انحراف و تحریف و دستخوش توطئههاى داخلى و جنگهاى خارجى شده و نابود گشتند؛ به دلیل این که بعد از رحلت پیشوایان نخستین آن ادیان، جانشینى و توضیح و تفسیر آنها به افراد ضعیفى سپرده شد که از اهداف و اصول اساسى ادیان یاد شده، فهمِ عمیق و شناخت دقیقى نداشتند، یا از اخلاص و دلسوزى نسبت به مذهب بىبهره بودند، یا غیرت و شهامتى که براى حفظ اصالت آن ادیان لازم بود، در وجود آنها یافت نمىشد، یا ثروتاندوزى و جاهطلبى در قلوب آنان ریشه دوانده بود، در نتیجه این ادیان و مذاهب قدرتمند، در نظامها و فلسفههایى که براى نابودى آنها به وجود آمده بودند، ذوب شدند یا این که با آنها طبق مصلحت روز به مصالحه و سازش تن دادند و به خدمت پادشاهان و حکامى که آن مذهب را مىپذیرفتند و حکومتهایى که خود را به آن ادیان منتسب مىکردند و به جاى ترویج و نفعرسانى به مذهب، بیشتر به بهرهبردارى از آن مىپرداختند، درآمدند. ادیان برهمایى، بودایى و زردشتى در مدت کوتاهى پس از فقدان نخستین مؤسّسان خود به چنین سرنوشتى دچار شدند. مذهب یهود نیز در فاصلهى زمانى کوتاهى دستخوش تحریف شد و مسیحیت نیز پس از حضرت مسیح÷با همین فرجام مواجه گشت.