۱۵- باب: مَا قِيلَ فِي الْعُمْرَی وَالرُّقْبی
باب [۱۵]: آنچه که در مورد (عُمْرَی) و (رُقْبَی) گفته شده است
۱۱٧۱: عَنْ جَابِرٍ س، قَالَ: «قَضَى النَّبِيُّ جبِالعُمْرَى، أَنَّهَا لِمَنْ وُهِبَتْ لَهُ» [رواه البخاری: ۲۶۲۵].
۱۱٧۱- از جابرسروایت است که گفت: پیامبر خدا جدر مورد(عُمْرَی) چنین قضاوت نمودند که: این بخشش از کسی است که برایش بخشش شده است [۴۳].
[۴۳] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) (عُمْرَی) و (رُقْبَی) هم وزن و هم معنی یکدیگر اند، و معنی این دو کلمه این است که شخص برای دیگری بگوید: این خانه و یا این باغ، و یا این کتابم تا وقتی که زنده هستی، از تو باشد. ۲) (عُمْرَی) بر سه نوع است: نوع اول اینکه بگوید: این خانه را برایت بخشیدم که تا زنده هستی از خودت، و بعد از مرگت از ورثه‌ات باشد، در این صورت به اتفاق علماء، خانه برای همیشه برای آن شخص و ورثه‌اش تعلق می‌گیرد. نوع دوم اینکه بگوید: این خانه را برایت بخشیدم که تا زنده هستی از تو باشد، در این صورت نیز خانه به طور دائم برای همان شخص تعلق می‌گیرد. نوع سوم اینکه بگوید: این خانه را برایت بخشیدم که تا زنده باشی از آن استفاده نمائی، ولی بعد از مردنت برای من و یا برای ورثه‌ام بر گردد، در این صورت علماء دو نظر دارند، بعضی از آن‌ها می‌گویند که: این (عُمْرَی) باطل است، و از همان روز اول (عُمْرَی) به صاحبش برمی‌گردد، و عدۀ دیگری بر این نظر اند، که این (عُمْرَی) جواز دارد و شرطش لغو است، به این معنی که آن خانه برای همیشه برای شخص بخشش گیرنده تعلق می‌گیرد. ۳) همانطوری که (عُمْرَی) در عقارات جواز دارد، در غیر عقارات مانند: کتاب، ساعت، فرش و غیره نیز جواز دارد، و همانطوری که (عُمْرَی) با ارتباط به عمر بخشش گیرنده جواز دارد، با ارتباط به عمر بخشش دهنده نیز جواز دارد، مثلا اگر گفت: این خانه را برایت بخشیدم که تا زنده هستم از آن استفاده نمائی، این (عُمْرَی) صحت پیدا می‌کند، و حکمش مانند آن است که (عُمْرَی) را مرتبط به عمر بخشش گیرنده ساخته باشد.