فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد چهارم

٧۳- باب: الحَرْبُ خَدْعَةٌ
باب [٧۳]: جنگ فریب است

۱۲٩٧- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ س، عَنِ النَّبِيِّ ج، قَالَ: «هَلَكَ كِسْرَى، ثُمَّ لاَ يَكُونُ كِسْرَى بَعْدَهُ، وَقَيْصَرٌ لَيَهْلِكَنَّ ثُمَّ لاَ يَكُونُ قَيْصَرٌ بَعْدَهُ، وَلَتُقْسَمَنَّ كُنُوزُهَا فِي سَبِيلِ اللَّهِ [رواه البخاری: ۳٠۲٧].

۱۲٩٧- از ابوهریرهساز پیامبر خدا جروایت است که فرمودند: «کسری هلاک شد، و بعد از وی کسرای دیگری نیست، و قیصر هلاک می‌شود، و بعد از وی قیصر دیگری نیست، و حتما گنج‌های آن‌ها در جهاد فی سبیل الله تقسیم می‌شود» [۲۱٧].

۱۲٩۸- وَعَنْهُ س، قَالَ: «سَمَّى النَّبِيُّ جالحَرْبَ خَدْعَةً» [رواه البخاری: ۳٠۲٩].

۱۲٩۸- و ازابوهریرهسروایت است که گفت: پیامبر خدا ججنگ را حیله و فریب کاری نامیدند [۲۱۸].

[۲۱٧] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) (کسری): لقب پادشاهان فارس، و (قیصر) لقب پادشاهان روم است. ۲) امام شافعی/در سبب ورود این حدیث می‌گوید:«قریش در زمان جاهلیت غرض تجارت به عراق و شام می‌رفتند، - عراق تحت تصرف فارس، و شام تحت تصرف روم بود – و بعد از مسلمان شدن به این خوف افتادند که بعد از این به عراق و شام سفر کرده نتوانند، زیرا فارس و روم با اسلام و مسلمانان مخالف بودند، پیامبر خدا جبرای آن‌ها اطمینان داده و فرمودند که بعد از این کسری در عراق، و روم در شام نخواهد بود»، و همانطور هم شد، و تا امروز هم عراق تحت تصرف فارس قرار نگرفت، و شام تحت تصرف روم. [۲۱۸] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) طوری که قبلا هم یادآور شدیم، دروغ و فریب در اصل خود با اجماع علماء حرام است، ولی شریعت اسلامی روی مصلحت، دروغ گفتن و فریب را در چند جا روا دانسته است، که از آن جمله دروغ گفتن در امور جنگ است، و حتی در همین حالات اگر کسی بتواند که با کنایه و معاریض مقصد خود را اداء نماید، باید حتی المقدور بکوشد تا از دروغ گفتن و فریب خودداری نماید. ۲) امام نووی/می‌گوید: فریب دادن کفار در جنگ به هر طریقی که ممکن باشد، روا است، مگر آنکه فریب دادن سبب نقض عهد و پیمان، و یا نقض امان دادن گردد، که در این صورت‌ها فریب دادن غیر مسلمانان هم روا نیست.