۳۴- ابوالاَحوص، سلام بن سُلیم حنفی کوفی/ [۷۹۸] [متوفّای ۱۷۹ ه . ق]
علامه ذهبی در کتاب «تذكرة الحفّاظ» [۷۹۹]گوید:
ابوالاحوص، سلام بن سلیم، حافظ حدیث و یکی از راویان مؤثق و قابل اعتماد به شمار می‌آید؛ وی، از زیاد بن علاقة، سِماک بن حرب، منصور بن معتمر، آدم بن علی، ابواسحاق و کسان دیگر، حدیث روایت نموده است.
و مُسدّد، قتیبه، خلف بن هشام، ابوبکر بن ابی شیبة، برادر ابوبکر بن ابی شیبه: عثمان، هنّاد بن سری؛ و شمار زیادی از دیگر مردمان، از ابوالاحوص سلام بن سلیم، به روایت حدیث پرداخته‌اند.
یحیی بن معین گفته است: «ثقة مُتقن»؛ «ابوالاحوص، فردی ثقه و قابل اعتماد و مطمئن و معتبر می‌باشد».
و احمد عجلی گوید: «صاحب سنّة واتبّاع»؛ «ابوالاحوص، صاحب سنّت و متعهد و پایبند بدان بود».
علامه ذهبی در ادامه گوید: «كان موصوفاً بالعبادة والفضل؛ مات سنة تسع وسبعین ومائة مع مالك وحمّاد»؛ «ابوالاحوص، سلام بن سلیم، متّصف به عبادت و پرستش خدای و مهربانی و نیکوکاری و خوش خدمتی و فضیلت بود؛ وی به سال ۱۷۹ ه . ق همراه مالک بن انس و حمّاد درگذشت و چهره در نقاب خاک کشید».
و حافظ ابن حجر عسقلانی در کتاب «تهذیب التهذیب» [۸۰۰]گوید:
ابوزرعة و نسایی گفته‌اند: «ثقة»؛ «ابوالاحوص، از زمره‌ی راویان مؤثق و قابل اعتماد بود».
و عبدالرحمن بن ابی حاتم، از پدرش نقل می‌کند که گفت: «صدوق»؛ «ابوالاحوص، روایت کننده‌ای صادق و راستگو و مطمئن و امین بود».
و ابن سعد گوید: «كان كثیر الحدیث صالحاً فیه»؛ «ابوالاحوص، بسیار روایت کننده‌ی حدیث بود و در عرصه‌ی حدیث شناسی، درستکار و امین و مطمئن و قابل اعتماد و مُعتمد و مورد اعتبار بود».
ابن حبّان نیز وی را در شمار راویان مؤثق و قابل اعتماد ذکر کرده است؛ و ابن خلفون نیز از ابن نُمیر، مؤثق بودن ابوالاحوص را نقل کرده است.
شایان ذکر است که ابوالاحوص، از آن دسته از راویانی می‌باشد که هر شش پیشوای حدیث (بخاری، مسلم، ترمذی، ابوداود، نسایی و ابن ماجه)، از وی حدیث روایت نموده‌اند.
و علامه محمد بن یوسف صالحی دمشقی شافعی در کتاب «عقود الجمان» [۸۰۱]، ابوالاحوص سلام بن سُلیم را در شمار روایت کنندگان از امام اعظم ابوحنیفه/ذکر کرده است.
و همچنین حافظ ابن بزّاز کردری نیز در کتاب «المناقب» [۸۰۲]، وی را در زمره‌ی راویان شهر کوفه ذکر کرده که به نقل روایت از امام اعظم ابوحنیفه/پرداخته است.
نگارنده‌ی سطور گوید:
ابوالاحوص سلام بن سلیم/، در موارد ذیل (از کتاب «الجامع الصحیح» بخاری) با یک واسطه، استاد امام محمد بن اسماعیل بخاری/به شمار می‌آید؛ و این موارد عبارتند از:
* در باب «الدعاء علی المشركین» [۸۰۳]
«حَدَّثَنَا الحَسَنُ بْنُ الرَّبِيعِ، حَدَّثَنَا أَبُو الأَحْوَصِ، عَنْ عَاصِمٍ، عَنْ أَنَسٍ س: بَعَثَ النَّبِيُّ جسَرِيَّةً يُقَالُ لَهُمْ القُرَّاءُ فَأُصِيبُوا، فَمَا رَأَيْتُ النَّبِيَّ جوَجَدَ عَلَى شَيْءٍ مَا وَجَدَ عَلَيْهِمْ، فَقَنَتَ شَهْرًا فِي صَلاَةِ الفَجْرِ، وَيَقُولُ: «إِنَّ عُصَيَّةَ عَصَوُا اللَّهَ وَرَسُولَهُ»»(ح ۶۳۹۴)
«حسن بن ربیع، از ابوالاحوص (سلام بن سُلیم)، از عاصم، از انس بن مالکسبرای ما روایت کرده که وی گفته است: رسول خدا جسریّه‌ای (گروه کوچکی) - که آنان را «قرّاء» (قاریان) می‌نامیدند - به منطقه‌ای اعزام کرد؛ آن‌ها شهید شدند؛ من پیامبر جرا ندیده بودم که بر چیزی اندوهگین شده باشد چنان‌که بر شهید شدن این قرّاء اندوهگین و ناراحت شده بود؛ و آن حضرت جبه مدّت یک ماه در نماز صبح قنوت خواند و چنین می‌گفت: «همانا قوم «عُصیة»، در برابر خدا و رسول او، عصیان ورزیده‌اند».
* در باب «الالتفات في الصلاة» [۸۰۴]
«حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو الأَحْوَصِ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَشْعَثُ بْنُ سُلَيْمٍ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ مَسْرُوقٍ، عَنْ عَائِشَةَ، قَالَتْ: سَأَلْتُ رَسُولَ اللَّهِ جعَنِ الِالْتِفَاتِ فِي الصَّلاَةِ؟ فَقَالَ: «هُوَ اخْتِلاَسٌ يَخْتَلِسُهُ الشَّيْطَانُ مِنْ صَلاَةِ العَبْدِ»»(ح ۷۵۱)
«مسدّد، از ابوالاحوص (سلام بن سلیم)، از اشعث بن سلیم، از پدرش، از مسروق برای ما روایت کرده که عایشهلگفته است: از رسول خدا جدرباره‌ی التفات (نگاه کردن به اطراف خود) هنگام نماز، پرسیدم؛ آن حضرت جفرمود: «این، نوعی سرقت شیطان، از نماز بنده است».
* در باب «كلام الامام والناس في خطبة العید؛ واذا سئل الامام عن شیء وهو یخطب» [۸۰۵].
* در باب «من نام عند السحر» [۸۰۶].
* در باب «اذا نام ولم یصلّ، بال الشیطان في أذنه» [۸۰۷].
* در باب «فضل مكة وبنیانها» [۸۰۸].
* در باب «اسم الفرس والحمار» [۸۰۹].
* در باب «الرجز في الحرب ورفع الصوت في حفر الخندق» [۸۱۰].
* در باب «ذكر الملائكة» [۸۱۱].
* در باب «صفة ابلیس وجنوده» [۸۱۲].
* در باب «قوله تعالی: ﴿إِنَّ قُرۡءَانَ ٱلۡفَجۡرِ كَانَ مَشۡهُودٗا٧٨﴾[الإسراء: ۷۸]» [۸۱۳].
* در باب «تفسیر سورة: ﴿إِذَا جَآءَ نَصۡرُ ٱللَّهِ وَٱلۡفَتۡحُ١﴾[النصر: ۱]» [۸۱۴].
* در باب «اذا اصاب قوم غنیمة، فذبح بعضهم غنماً او ابلاً بغیر امر اصحابهم، لم تؤكل» [۸۱۵].
در باب «الحمّی من فیح جهنّم» [۸۱۶].
* در باب «من كان یؤمن بالله والیوم الاخر، فلا یؤذ جاره» [۸۱۷].
[۷۹۸] بیوگرافی «ابوالاحوص، سلام بن سلیم» را در این منابع دنبال کنید: «التاریخ الکبیر»؛ امام بخاری ۲/۲/۱۳۵؛ «رجال صحیح البخاری»، کلاباذی ۱/۳۳۳؛ «کتاب الثقات»، ابن حبان ۶/۴۱۷؛ «الجرح و التعدیل»، رازی ۴/۲۵۹؛ «الکاشف»، حافظ ذهبی ۱/۴۱۳؛ «میزان الاعتدال»، حافظ ذهبی ۲/۱۷۶؛ «تهذیب التهذیب»، ابن حجر عسقلانی ۴/۲۴۸؛«تقریب التهذیب»، ابن حجر عسقلانی ۱/۴۰۵؛ «خلاصة تهذیب الکمال»، خزرجی ص ۱۳۵؛ «شذرات الذهب، ابن عماد ۱/۲۹۲؛ «تهذیب الکمال»، حافظ مزّی ۸/۲۲۴؛ «الجمع بین رجال الصحیحین»، مقدسی ۲/۱۹۷ [۷۹۹] «تذکرة الحفّاظ» ۱/۲۵۰ [۸۰۰] «تهذیب التهذیب» ۴/۲۴۸ [۸۰۱] «عقود الجمان»؛ ص۱۱۵ [۸۰۲] «المناقب»، کردری ۲/۲۲۴ [۸۰۳] «الجامع الصحیح»، امام بخاری ۲/۹۴۶ [۸۰۴] همان ۱/۱۰۴ [۸۰۵] همان ۱/۱۳۴ [۸۰۶] همان ۱/۱۵۲ [۸۰۷] همان ۱/۱۵۳ [۸۰۸] همان ۱/۲۱۵ [۸۰۹] همن ۱/۴۰۰ [۸۱۰] همان ۱/۴۲۵ [۸۱۱] همان ۱/۴۵۶ [۸۱۲] همان ۱/۴۶۵ [۸۱۳] همان ۲/۶۸۶ [۸۱۴] همان ۲/۷۴۲ [۸۱۵] همان ۲/۸۳۱ [۸۱۶] همان ۲/۸۵۲ [۸۱۷] همان ۲/۸۸۹