۳۹- شَبابة بن سَوّار فَزاری/ [۸۶۸] [متوفّای ۲۵۴ یا ۲۵۵ه . ق]
حافظ ابن حجر عسقلانی در کتاب «تهذیب التهذیب» [۸۶۹]گوید:
شَبابة بن سَوّار فزاری، آزاده‌ی ابوعمر مدائنی است؛ اصل شبابة بن سَوّار، از خراسان می‌باشد. گفته شده است که نام وی: «مروان» می‌باشد. این را، ابن عدی، حکایت نموده است.
شبابة بن سَوّار فزاری، از این بزرگان عرصه‌ی روایت و درایت، حدیث روایت نموده است:
حریز بن عثمان رحبی؛ اسرائیل؛ شعبة؛ شیبان؛ یونس بن ابی اسحاق؛ ابن ابی ذئب؛ لیث بن سعد؛ عبدالعزیز بن ماجشون؛ ورقاء؛ محمد بن طلحة بن مصرف؛ و دیگران.
و از کسانی که از شَبابة بن سّوار فزاری، به روایت حدیث پرداخته‌اند، می‌توان بدین افراد اشاره کرد:
احمد بن حنبل؛ علی بن مدینی؛ یحیی بن معین؛ اسحاق بن راهویه؛ عبدالله بن محمد مسندی؛ دو پسر ابوشیبة؛ احمد بن حسن خِراش؛ احمد بن ابی سُریج رازی؛ حجّاج بن شاعر؛ حجّاج بن حمزة خشابی؛ حسن بن صبّاح بزّار؛ حسن بن محمد بن صبّاح زعفرانی؛ حسن بن علی خلّال؛ عمرو الناقد؛ محمد بن رافع؛ محمد بن عبدالرحیم بزّاز؛ محمود بن غیلان؛ مطر بن فضل؛ یحیی بن بشر بلخی؛ یحیی بن موسی خت؛ فضل بن سهل اعرج؛ محمد بن حاتم بن میمون؛ محمد بن عبیدالله بن منادی؛ ابومسعود رازی؛ عباس دوری؛ محمد بن عاصم اصبهانی؛ یحیی بن ابی طالب؛ عبدالله بن روح مدائنی و شماری دیگر از مردمان.
جعفر طیالسی از یحیی بن معین نقل می‌کند که گفت: «ثقة»؛ «شَبابة بن سّوار، فردی مؤثق و قابل اعتماد در حدیث بود».
عثمان دارمی گوید: «قلتُ لیحیی: فشابة في شعبة؟ قال: ثقة»؛ «خطاب به یحیی بن معین گفتم: دیدگاه تو در مورد روایات شبابة از شعبه چیست؟ وی در پاسخ گفت: شَبابة بن سّوار، روایت کننده‌ای ثقه و معتبر و مطمئن و درستکار می‌باشد».
ابن سعد گوید: «كان ثقة، صالح الامر في الحدیث وكان مُرجئاً»؛ «شَبابة بن سّوار فَزاری، فردی مؤثق و قابل اعتماد می‌باشد که احادیث وی نیز در شمار احادیث و روایات صحیح و درست قرار دارند؛ و خود وی نیز گرایش به مذهب «مُرجئه» داشت».
ناگفته نماند که شَبابة بن سّوار فَزاری، از آن دسته از محدّثان و راویانی می‌باشد که هر شش پیشوای حدیث (بخاری، مسلم، ترمذی، ابوداود، نسایی و ابن ماجه)، به نقل روایت از وی پرداخته‌اند.
در کتاب «جامع المسانید» [۸۷۰]چنین آمده است: ناچیزترین بندگان خدا (ابوالمؤید محمد بن محمود خوارزمی) گوید: «و مع انّه شیخ احمد ویحیی وشیخ بعض شیوخهما، یروی عن الامام ابی حنفة/في هذه المسانید»؛ «شَبابة بن سّوار فَزاری - با وجود این که استاد احمد بن حنبل و یحیی بن معین و استاد برخی از اساتید آن دو به شمار می‌آید - باز هم در این مسانید، به نقل روایت از امام ابوحنیفه/پرداخته است».
و علامه محمد بن یوسف صالحی دمشقی شافعی در کتاب «عقود الجمان» [۸۷۱]، شَبابة بن سّوار را در شمار روایت کنندگان از امام اعظم ابوحنیفه/ذکر کرده است.
نگارنده گوید:
شَبابة بن سّوار فَزاری/، در موارد ذیل (از کتاب «الجامع الصحیح» بخاری) با یک واسطه، استاد امام محمد بن اسماعیل بخاری/به شمار می‌آید؛ و این موارد عبارتند از:
* در باب «ما یكره من كثرة السؤال» [۸۷۲]
«حَدَّثَنَا الحَسَنُ بْنُ صَبَّاحٍ، حَدَّثَنَا شَبَابَةُ، حَدَّثَنَا وَرْقَاءُ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، سَمِعْتُ أَنَسَ بْنَ مَالِكٍ، يَقُولُ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: "لَنْ يَبْرَحَ النَّاسُ يَتَسَاءَلُونَ حَتَّى يَقُولُوا: هَذَا اللَّهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ، فَمَنْ خَلَقَ اللَّهَ "»(ح ۷۲۹۶)
«حسن صبّاح، از شَبابة بن سّوار فَزاری، از ورقاء، از عبدالله بن عبدالرحمن برای ما روایت کرده که وی گفته است: از انس بن مالکسشنیدم که می‌گفت: رسول خداجفرمود: «مردم به اندازه‌ای به سؤالات خود ادامه می‌دهند تا جایی که می‌گویند: این خدا است که همه چیز را آفریده است؛ پس چه کسی خدا را آفریده است؟ (در این صورت، باید بگوید: به خدا و رسولش ایمان دارم و به خدا پناه ببرد و به جلوتر نرود)».
* در باب «الصلاة علی النفساء وسنّتها» [۸۷۳]
«حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ أَبِي سُرَيْجٍ، قَالَ: أَخْبَرَنَا شَبَابَةُ، قَالَ: أَخْبَرَنَا شُعْبَةُ، عَنْ حُسَيْنٍ المُعَلِّمِ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُرَيْدَةَ، عَنْ سَمُرَةَ بْنِ جُنْدُبٍ: «أَنَّ امْرَأَةً مَاتَتْ فِي بَطْنٍ، فَصَلَّى عَلَيْهَا النَّبِيُّ ج، فَقَامَ وَسَطَهَا»»(ح ۳۳۲)
«احمد بن ابی سُریج، از شَبابة بن سّوار فزاری، از شعبة، از حسین معلّم، از عبدالله بن بریدة، از سمرة بن جندبسبرای ما روایت کرده که وی گفته است: زنی به هنگام زایمان، وفات کرد؛ رسول خدا جبر وی، نماز گزاردند و به هنگام نماز، به میانه‌ی جنازه ایستادند».
* در باب «هل علی من لا یشهد الجمعة غسل من النساء والصبیان وغیرهم» [۸۷۴]
«حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ، حَدَّثَنَا شَبَابَةُ، حَدَّثَنَا وَرْقَاءُ، عَنْ عَمْرِو بْنِ دِينَارٍ، عَنْ مُجَاهِدٍ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ، عَنِ النَّبِيِّ جقَالَ: «ائْذَنُوا لِلنِّسَاءِ بِاللَّيْلِ إِلَى المَسَاجِدِ»»(ح۸۹۹)
«عبدالله بن محمد، از شَبابة بن سّوار فَزاری، از ورقاء، از عمرو بن دینار، از مجاهد از ابن عمرببرای ما روایت کرده که وی گفته است: رسول خدا جفرمودند: «برای زنان اجازه بدهید که در شب، به مسجد بروند».
* در باب «مایجوز من العمل في الصلاة» [۸۷۵].
* در باب «قول الله تعالی: ﴿وَتَزَوَّدُواْ فَإِنَّ خَيۡرَ ٱلزَّادِ ٱلتَّقۡوَىٰۖ﴾[البقرة: ۱۹۷]» [۸۷۶].
* در باب «غزوة الحدیبیة» [۸۷۷].
* در باب «من جرّ ثوبه من الخیلاء» [۸۷۸].
* در باب «ایّ الجوار اقرب» [۸۷۹].
* در باب «عمل صالح قبل القتال» [۸۸۰].
* در باب «صفة ابلیس وجنوده» [۸۸۱].
[۸۶۸] بیوگرافی «شَبابة بن سوّار فَزاری» را در این منابع دنبال کنید: «التاریخ الکبیر»؛ امام بخاری ۲/۲/۲۷۰؛ «رجال صحیح البخاری»، کلاباذی ۱/۳۵۶؛ «الجرح و التعدیل»، رازی ۴/۳۹۲؛ «سیر اعلام النبلاء»، حافظ ذهبی ۹/۵۱۳؛ «میزان الاعتدال»، حافظ ذهبی ۲/۲۶۰؛ «شذرات الذهب»، ابن عماد ۲/۱۵؛ «کتاب الثقات»، ابن حبان ۸/۳۱۲؛ «الکاشف»، حافظ ذهبی ۲/۳؛ «تقریب التهذیب»، ابن حجر عسقلانی ۱/۴۱۰؛ «خلاصة تهذیب الکمال»، خزرجی ص ۱۴۲؛ «تهذیب الکمال»، حافظ مزّی ۸/۲۶۱؛ «الجمع بین رجال الصحیحین»، مقدسی ۲/۲۱۸ [۸۶۹] «تهذیب التهذیب» ۳/۲۶۴ و ۲۶۵ [۸۷۰] «جامع المسانید» ۲/۴۸۱ [۸۷۱] «عقود الجمان»؛ ص۱۱۷ [۸۷۲] «الجامع الصحیح»، امام بخاری ۲/۱۰۸۳ و ۱۰۸۴ [۸۷۳] «الجامع الصحیح»، امام بخاری ۱/۴۷ [۸۷۴] همان ۱/۱۲۳ [۸۷۵] همان ۱/۱۶۱ [۸۷۶] همان ۱/۲۰۶ [۸۷۷] همان ۲/۵۹۹ [۸۷۸] همان ۲/۸۶۱ [۸۷۹] همان ۱/۳۰۰ [۸۸۰] همان ۱/۳۹۴ [۸۸۱] همان ۱/۴۶۴