جایگاه و مقام والای امام ابوحنیفه/در فقه
وکیع بن جراح گوید: «ما لقیتُ احداً افقه من ابی حنیفة ولا احسن صلاة منه»؛ [۲۰۳]«من با کسی فقیهتر و دانشورتر از امام ابوحنیفه/ملاقات و دیدار نکردهام؛ و همچنین با کسی که بهتر از امام ابوحنیفه/نماز گزارده باشد، تاکنون دیدار ننمودهام».
امام شافعی/گوید: «من ارادان یعرف الفقه فلیلزم اباحنیفة واصحابه؛ فانّ الناس کلّهم عیال علیه في الفقه»؛ «هر کس میخواهد تا با فقه آشنایی و آگاهی پیدا نماید، بایستی امام ابوحنیفه/و شاگردان و پیروان او را لازم بگیرد؛ زیرا تمامی مردمان، در فقه، از خانوار و تحت تکفّل و ریزهخوار خوان امام ابوحنیفه/هستند».
و همچنین امام شافعی گوید: «ما رأیت احداً افقه من ابی حنیفة»؛ «من کسی را فقیهتر وداناتر و آگاهتر و دانشورتر از امام ابوحنیفه/ندیدهام».
و نیز گوید: «کان ابوحنیفة ممّن وفّق له الفقه»؛ [۲۰۴]«امام ابوحنیفه/از زمرهی کسانی بود که خداوند او را به رشد و بالندگی فقه، توفیق داده بود».
عبدالله بن مبارک گوید: «رأیتُ اعبد الناس ورأیتُ اورع الناس ورأیتُ اعلم الناس ورأیتُ افقه الناس وامّا افقه الناس فابوحنیفة» [۲۰۵]؛ «عابدترین؛ پارساترین، داناترین و فقیهترین مردمان را دیدهام؛ امّا فقیهترین مردم، امام ابوحنیفه/بود».
یزید بن هارون گوید: «اکتب حدیث مالك فانّه کان ینتقی الرجال؛ والفقه صناعة ابی حنیفة وصناعة اصحابه» [۲۰۶]؛ «حدیث مالک بن انس را بنویس؛ زیرا وی، رجال (معتبر و قابل اعتماد را برای نقلِ روایت) انتخاب و گزینش مینمود؛ و فقه، تخصّص و پیشهی امام ابوحنیفه/و شاگردان وی میباشد».
نضر بن شمیل گوید: «کان الناس نیاماً عن الفقه حتّی ایقظهم ابوحنیفة بما فتقه وبینه ولخصه»؛ [۲۰۷]«مردم، نسبت به فقه، در خواب بودند؛ تا این که امام ابوحنیفه/آنها را با توضیح و تشریح و تبیین و تفسیر و تحقیق و بررسی و بازبینی و وارسی و تخلیص و مختصر نمودن خویش، از خواب بیدار کرد».
ابراهیم بن عکرمه مخزومی گوید: «ما رأیتُ احداً اورع ولا افقه من ابی حنیفة»؛ [۲۰۸]«من کسی را پارساتر و پرهیزگارتر و فقیهتر و داناتر و آگاهتر و دانشورتر از امام ابوحنیفه/ندیدهام».
عبدالله بن ابی جعفر رازی گوید: از پدرم شنیدم که میگفت: «ما رأیتُ احداً افقه من ابی حنیفة»؛ [۲۰۹]«من کسی را فقیهتر از امام ابوحنیفه/ندیدهام».
و جریر گوید: «کان الاعمش اذا سئل عن الدقائق ارسلهم الی ابی حنیفة»؛ [۲۱۰]«عادت اعمش بر آن بود که هر گاه در مورد مسائل دقیق و ظریف علمی مورد سؤال قرار میگرفت، سؤالکنندگان را به امام ابوحنیفه/ارجاع میداد و آنها را به سوی ایشان (برای یافتن پاسخ صحیح) گسیل میداشت».
[۲۰۳] «تاریخ بغداد»؛ خطیب بغدادی ۱۳/۳۴۵ [۲۰۴] «تاریخ بغداد»؛ خطیب بغدادی ۱۳/۳۴۶ [۲۰۵] «تاریخ بغداد»؛ خطیب بغدادی ۱۳/۳۴۲ و ۳۴۳ [۲۰۶] «عقود الجمان»، ص ۱۹۴ [۲۰۷] «تاریخ بغداد»؛ خطیب بغدادی ۱۳/۳۴۵ [۲۰۸] همان ۱۳/۳۴۷ [۲۰۹] همان منبع ۱۳/۳۳۹ [۲۱۰] «مناقب ابی حنیفة و صاحبیه»، علامه ذهبی، ص ۱۸