۳۵- سلام بن ابی مطیع خُزاعی بصری/ [۸۱۸] [متوفّای ۱۶۴ ه . ق]
و حافظ ابن حجر عسقلانی در کتاب «تهذیب التهذیب» [۸۱۹]گوید:
نام سلام بن ابی مطیع، «سعد خُزاعی»، آزاده‌ی ابوسعید بصری می‌باشد که از این افراد، به روایت حدیث پرداخته است:
قتادة؛ غالب قطّان؛ ابوعمران جونی؛ ایوب سختیانی؛ اسماعیل بن عبید؛ عثمان بن عبدالله بن موهب؛ هشام بن عروة؛ شعیب بن حبحاب؛ معمر بن راشد - یکی از معاصران سلام بن ابی مطیع - و دیگران.
و از کسانی که از سلام بن ابی مطیع خُزاعی، به روایت حدیث پرداخته‌اند، می‌توان بدین افراد اشاره کرد:
عبدالرحمن بن مهدی؛ عبدالله بن مبارک؛ یونس بن محمد؛ زهیر بن نعیم بابی؛ وهب بن جریر بن حازم؛ سلیمان بن حرب؛ موسی بن اسماعیل؛ مُسدّد؛ علی بن جعد و دیگر دانش پژوهان و شیفتگان علم و دانش و تشنگان حکمت و فرزانگی.
احمد بن حنبل گوید: «ثقة صاحب سنّة»؛ «سلام بن ابی مطیع، فردی مؤثق و قابل اعتماد و صاحب سنّت و متعهّد و پایبند بدان می‌باشد».
ابوحاتم گوید: «صالح الحدیث»؛ «احادیث و روایات سلام بن ابی مطیع، صحیح و درست می‌باشند».
آجری به نقل از ابوداود گوید: «سمعتُ اباسلمة قال: سمعتُ سلام بن ابی مطیع؛ وكان یقال: هو اعقل اهل البصرة»؛ «از ابوسلمة شنیدم که گفت: از سلام بن ابی مطیع شنیدم؛ و حال آن که در مورد سلام بن ابی مطیع، چنین گفته می‌شد که وی، از خردمندترین و هشیارترین مردمان بصره بود».
و همچنین ابوداود گوید: «سلامٌ ثقة»؛ «سلام بن ابی‌مطیع، روایت‌کننده‌ای ثقه و مورد اعتماد است».
و نسایی گوید: «لیس به بأس»؛ «در احادیث و روایات سلام بن ابی مطیع، نمی‌توان ایراد و نقصی وارد کرد؛ زیرا وی، فردی مؤثق و قابل اعتماد بود».
و بخاری به نقل از محمد بن محبوب گوید: «مات سنة (۱۶۴) وهو مقبل من مكة»؛ «سلام بن ابی مطیع؛ در حالی که از مکه برمی گشت، به سال ۱۶۴ ه . ق درگذشت و به رحمت ایزدی پیوست».
و ترمذی نیز گوید: «مات سنة سبع وستین»؛ «سلام، به سال ۱۶۷ ه . ق درگذشت و چهره در نقاب خاک کشید»؛ و خلیفه و ابن قانع بر این باورند که سلام بن ابی مطیع، به سال ۱۷۳ ه . ق وفات کرد و دار فانی را وداع گفت.
عبدالله بن احمد در کتاب «العلل»، به نقل از پدرش (احمد بن حنبل) گوید: «ثقة صاحب سنّة؛ وكان ابن مهدی یحدّث عنه»؛ «سلام بن ابی مطیع، از زمره‌ی راویان ثقه و قابل اعتماد و صاحب سنّت و متعهّد و پایبند بدان می‌باشد؛ و ابن مهدی نیز، از وی به روایت حدیث می‌پرداخت».
و بزّار در مُسند خویش گفته است: «كان من خیار الناس»؛ «سلام بن ابی مطیع، از زمره‌ی برگزیده‌ترین و بهترین مردمان بود».
علامه محمد بن یوسف صالحی دمشقی شافعی در کتاب «عقود الجمان» [۸۲۰]، سلام بن ابی مطیع را در شمار روایت کنندگان از امام اعظم ابوحنیفه/ذکر کرده است.
و همچنین حافظ ابن بزّاز کردری نیز در کتاب «المناقب» [۸۲۱]، وی را در زمره‌ی راویان شهر بصره ذکر کرده که به نقل روایت از امام اعظم ابوحنیفه/پرداخته است.
نگارنده گوید:
سلام بن ابی مطیع خُزاعی بصری/، در موارد ذیل (از کتاب «الجامع الصحیح» بخاری) با یک واسطه، استاد امام محمد بن اسماعیل بخاری/به شمار می‌آید؛ و این موارد عبارتند از:
* در باب «الاستعاذة من فتنة الغنی» [۸۲۲]
«حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ، حَدَّثَنَا سَلَّامُ بْنُ أَبِي مُطِيعٍ، عَنْ هِشَامٍ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ خَالَتِهِ: أَنَّ النَّبِيَّ جكَانَ يَتَعَوَّذُ: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ النَّارِ وَمِنْ عَذَابِ النَّارِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ القَبْرِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ القَبْرِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الغِنَى، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الفَقْرِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ المَسِيحِ الدَّجَّالِ»»(ح ۶۳۷۶)
«موسی بن اسماعیل، از سلام بن ابی مطیع، از هشام، از پدرش، از خاله‌اش (عایشهل) برای ما روایت کرده که وی گفته است: رسول خدا جبا این کلمات به خدا پناه می‌جست: «اللهم انّي اعوذ بك من فتنة النار ومن عذاب النار؛ واعوذ بك من فتنة القبر؛ واعوذ بك من عذاب القبر؛ واعوذ بك من فتنة الغنی، واعوذ بك من فتنة الفقر، واعوذ بك من فتنة المسیح الدجال»؛ «پروردگارا! از فتنه‌ی آتش، عذاب آتش، فتنه‌ی قبر، عذاب قبر، فتنه‌ی ثروت و توانگری، فتنه‌ی فقر و ناداری و از فتنه‌ی دجال به تو پناه می‌برم».
* در باب «اقرءوا القرآن ما ائتلفت قلوبكم» [۸۲۳]
«حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ عَلِيٍّ، حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ مَهْدِيٍّ، حَدَّثَنَا سَلَّامُ بْنُ أَبِي مُطِيعٍ، عَنْ أَبِي عِمْرَانَ الجَوْنِيِّ، عَنْ جُنْدَبٍ، قَالَ النَّبِيُّ ج: «اقْرَءُوا القُرْآنَ مَا ائْتَلَفَتْ عَلَيْهِ قُلُوبُكُمْ، فَإِذَا اخْتَلَفْتُمْ فَقُومُوا عَنْهُ» تَابَعَهُ الحَارِثُ بْنُ عُبَيْدٍ، وَسَعِيدُ بْنُ زَيْدٍ، عَنْ أَبِي عِمْرَانَ، وَلَمْ يَرْفَعْهُ حَمَّادُ بْنُ سَلَمَةَ، وَأَبَانُ، وَقَالَ غُنْدَرٌ: عَنْ شُعْبَةَ، عَنْ أَبِي عِمْرَانَ، سَمِعْتُ جُنْدَبًا، قَوْلَهُ، وَقَالَ ابْنُ عَوْنٍ: عَنْ أَبِي عِمْرَانَ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الصَّامِتِ، عَنْ عُمَرَ قَوْلَهُ وَجُنْدَبٌ أَصَحُّ وَأَكْثَرُ»(ح ۵۰۶۱)
«عمرو بن علی، از عبدالرحمن بن مهدی، از سلام بن ابی مطیع، از ابوعمران جونی، از جندب بن عبداللهسبرای ما روایت کرده که آن حضرت جفرمودند: «تا زمانی که بانشاط هستید و حضور قلب دارید، قرآن تلاوت کنید و هنگامی که نشاط و علاقه ندارید، آن را ترک کنید».
[۸۱۸] بیوگرافی «سلام بن ابی مطیع خُزاعی بصری» را در این منابع دنبال کنید: «التاریخ الکبیر»؛ امام بخاری ۲/۲/۱۳۴؛ «رجال صحیح البخاری»، کلاباذی ۱/۳۳۲؛ «الجرح و التعدیل»، رازی ۴/۲۵۸؛ «سیر اعلام النبلاء»، حافظ ذهبی ۷/۴۲۸؛«الکاشف»، حافظ ذهبی ۱/۴۱۴؛ «میزان الاعتدال»، حافظ ذهبی ۲/۱۸۱؛ «تقریب التهذیب»، ابن حجر عسقلانی ۱/۴۰۶؛ «خلاصة تهذیب الکمال»، خزرجی ص ۱۳۶؛ «شذرات الذهب»، ابن عماد ۱/۲۸۲؛ «تهذیب الکمال»، حافظ مزّی ۸/۲۳۳؛ «الجمع بین رجال الصحیحین»، مقدسی ۱/۱۹۶ [۸۱۹] «تهذیب التهذیب» ۴/۲۵۲ و ۲۵۳ [۸۲۰] «عقود الجمان»؛ ص ۱۱۶ [۸۲۱] «المناقب»، کردری ۲/۲۲۷ [۸۲۲] «الجامع الصحیح»، امام بخاری ۳/۹۴۳ [۸۲۳] همان ۲/۷۵۷