بازدید رسول خدا جاز وضعیت شهدا
بعد از اینکه ابوسفیان و سپاهش میدان جنگ را ترک نمودند، رسول خدا جبه بررسی یارانش پرداخت. بعد از اینکه تعدادی از آنان از جمله: حمزه، مصعب، حنظله، سعد بن ربیع و دیگران را مشاهده نمود، فرمود: من بر این‌ها گواه هستم. کسی در راه خدا زخمی نمی‌شود، مگر اینکه روز قیامت چنان حشر می‌شود که زخمش رنگ خون و بوی آن ، بوی مشک دارد؛ بس هر کدام بیشتر قرآن حفظ دارد، ابتدا او را در قبر بگذارید [۲۸۳].
جابربن عبدالله می‌گوید: «پیامبر اکرم جهر دو نفر از شهدای احد را با هم در یک چادر می‌گذاشت؛ سپس سئوال می‌نمود: کدام یک بیشتر قرآن حفظ کرده است؟ اگر به یکی اشاره می‌شد، آن را در لحد مقدم می‌نمود و می‌فرمود: من روز قیامت بر این‌ها گواه هستم و دستور داد تا با خونشان دفن شوند و علاوه بر آن نه بر آنها نماز خواند و نه آنان را غسل داد» [۲۸۴].
پیامبر اکرم جدستور داد تا شهدای احد در مکان‌هایی که به شهادت رسیده‌اند، دفن شوند و کسانی که نیز به مدینه انتقال داده شده بودند، برگردانیده شوند [۲۸۵].
رسول خدا جوقتی حمزه بن عبدالمطلب را با وضعیت مثله نمودن، مشاهده نمود، چنان گریست که نزدیک بود از حال برود و فرمود: «اگر صفیه غمگین نمی‌شد و این عمل من برای آیندگان سنت قرار نمی‌گرفت، جسد حمزه را رها می‌نمودم تا پرندگان و درندگان از آن استفاده نمایند و چنانچه خداوند مرا بر قریش مسلط بگرداند، ۳۰ نفر از آنان را مثله خواهم نمود».
مسلمانان نیز با مشاهدۀ غم و اندوه پیامبر به خاطر از دست‌دادن عمویش گفتند: اگر برقریش دست یابیم، چنان آنها را مثله خواهیم کرد که هرگز عرب نظیر آن را مشاهده نکرده باشند [۲۸۶].
آن گاه خداوند این آیه را نازل کرد:
﴿وَإِنۡ عَاقَبۡتُمۡ فَعَاقِبُواْ بِمِثۡلِ مَا عُوقِبۡتُم بِهِۦۖ وَلَئِن صَبَرۡتُمۡ لَهُوَ خَيۡرٞ لِّلصَّٰبِرِينَ١٢٦﴾[النحل: ۱۲۶].
«اگر انتقام گرفتید، چنان انتقام بگیرید که با شما معامله شده است و اگر صبر نمایید، برای صابران بهتر است».
در این غزوه نیز مشرکان به اعمال وحشیانه‌ای اقدام نمودند و شکم بسیاری از شهدا را پاره و بینیها، گوش‌ها و آلات تناسلی آنان را قطع کرده بودند [۲۸۷]. با این وجود رسول خدا و یارانش صبر نمودند و تعالیم قرآنی را پذیرفتند و رسول خدا ضمن اینکه صبر و گذشت نمود، کفارۀ سوگند خود را ادا نمود و از مثله‌کردن نهی کرد.
ابن اسحاق با استناد به روایت سمره بن جندب از وی چنین نقل می‌نماید: «رسول خدا جدر تمامی اوقات، ما را به صدقه‌دادن توصیه و از مثله‌نمودن نهی می‌نمود» [۲۸۸].
[۲۸۳] السیرة النبویة، ابن هشام، ج ۳، ص ۱۰۹. [۲۸۴] بخاری، کتاب المغازی، شماره ۳۰۷۹. [۲۸۵] سنن نسائی، به شرح سیوطی و حاشیه سندی، کتاب الجنائز، باب این بدفن الشهید؟ ج ۴، ص ۷۹، شماره ۲۰۰۶ [۲۸۶] السیرة النبویة، ابن هشام، ج ۳، ص ۱۰۶. [۲۸۷] غزوه احد، ابی‌فارس، ص ۱۰۴. [۲۸۸] السیرة النبویة، ابن هشام، ج ۳، ص ۱۰۷.