فصل هفتم حجه الوداع در سال دهم هجری
حج، یکی از ارکان پنج گانۀ اسلام است که براساس آنچه ابن قیم ترجیح می‌دهد، در سال دهم هجرت، فرض گردید [۱۶۵۷]. و می‌توان یکی از وجوه ترجیح این قول را، حج پیامبر در این سال بیان نمود؛ چرا که پیامبر براساس آیۀ ذیل فرضی را به تاخیر نمی‌انداخت.
﴿وَلِلَّهِ عَلَى ٱلنَّاسِ حِجُّ ٱلۡبَيۡتِ مَنِ ٱسۡتَطَاعَ إِلَيۡهِ سَبِيلٗا﴾[آل عمران: ۹۷].
«و حق خداوند بر مردم است که هر کس توانایی دارد، خانۀ کعبه را حج نماید».
این آیه در اواخر سال نهم هجری نازل شد [۱۶۵۸].
پیامبر اکرم جاز مدینه تنها این حج را درسال دهم انجام داد این حج به حج بلاغ، حج اسلام و حجه‌الوداع نام گرفت زیرا پیامبر اکرم جدر این حج با مردم الوداع گفت و این آخرین حج ایشان بود. همچنین آخرین دستورات خدا را به صورت گفتار و عمل ابلاغ نمود؛ چنانکه در روز عرفه همان سال این آیه نازل گردید:
﴿ٱلۡيَوۡمَ أَكۡمَلۡتُ لَكُمۡ دِينَكُمۡ وَأَتۡمَمۡتُ عَلَيۡكُمۡ نِعۡمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ ٱلۡإِسۡلَٰمَ دِينٗا﴾[المائدة: ۳] [۱۶۵۹].
«امروز، دینتان را برای شما کامل و نعمت خود را بر شما مکمل ساختم و اسلام را به عنوان دین شما پسندیدم».
با شنیدن این آیه، بعضی از صحابه به گریه افتادند؛ چرا که این آیه به گونه‌ای از پایان عمر پیامبر خبر می‌داد. عمر نیز به گریه افتاد؛ وقتی از او پرسیدند که چرا گریه می‌کنی؟ گفت: همیشه بعد از این کمال، نقصان خواهد بود [۱۶۶۰]. و تعداد کسانی که در این حج شرکت داشتند، بیش از صد هزار نفر بود [۱۶۶۱].
[۱۶۵۷] زاد المعاد، ج ۳، ص ۵۹۵. [۱۶۵۸] السیرة النبویة فی ضوء المصادر الاصیله، ص ۶۸۰ – زاد المعاد، ج ۳، ص ۵۹۵. [۱۶۵۹] البخاری، کتاب المغازی، شماره ۴۴۰۷. [۱۶۶۰] السیره النبویة، ابوشهبه، ج ۲، ص ۵۷۵. [۱۶۶۱] السیرة النبویة، ندوی ص ۳۸۶.