الگوی هدایت - تحلیل وقایع زندگی و سیرت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم - جلد دوم

درسها و فواید این سریه

۱- رفتار متواضعانه و شفقت‌آمیز پیامبر اکرم جبا یارانش، چنانکه عمامۀ عبدالرحمن سرا با دستان خود بر سرش بست که این برخورد، باعث تقویت روحی آنها می‌شد و انگیزۀ خدمت به دین را در وجود آنان قوی‌تر می‌کرد؛ زیرا محبت و احترام متقابل فرمانده و زیر دستانش، از عوامل مهم موفقیت و رسیدن به هدف است [۷۹۱].

۲- لشکری که عبدالرحمن سآن را فرماندهی آن را بر عهده داشت، کاروان ایمان و عقیده بود و در حالی پا به صحرای گسترده نهاد که حامل شریعت خدا به سوی بندگان خدا بود. و اهداف اصیل جهاد را دنبال می‌کرد. زیرا جهاد آنها به خاطر محمد جو یا به خاطر بر افراشتن پرچم قبیله، وطن و رهبر خود نبود؛ بلکه آنها پرچم خدا را به دوش گرفته بودند و در جهت کسب رضای او می‌جنگیدند. و محمد جاز دیدگاه آنان فقط بنده و پیام‌آور خدا بود، پس حزب خدا است که با باران عقیدۀ توحیدی، این صحرای تشنه را سیراب می‌نماید [۷۹۲]. و در حالی پیش می‌روند که شعارشان این است:

﴿قُلۡ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي وَمَحۡيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ١٦٢ لَا شَرِيكَ لَهُۥۖ وَبِذَٰلِكَ أُمِرۡتُ وَأَنَا۠ أَوَّلُ ٱلۡمُسۡلِمِينَ١٦٣﴾[الأنعام: ۱۶۲-۱۶۳].

«بگو نماز، عبادت و زیستن و مردن من از آن خداست، که پروردگار جهانیان است».

بنابراین، آنها فقط با کسانی می‌جنگند که به خدا کفر ورزیده‌اند.

واحیاناً علی بکر اخینا
اذا لـم نجد الا اخانا

پس هدف اصلی این لشکر این نیست که براساس معیارهای جاهلی بجنگد؛ بلکه هدف آن است، این است تا با کسانی که به خدایشان کفر ورزیده‌اند، بجنگد.

۳- بر حذر داشتن عبدالرحمن ساز خیانت در غنیمت و شکستن عهد و کشتن کودکان بیانگر فرهنگ والای جهاد است؛ زیرا جهاد، به خاطر احقاق حق و از بین بردن باطل مشروع شده است؛ پس نباید کسی از آن، سوء استفاده نماید و مطابق دلخواه خود در آن دخل و تصرف کند. بنابراین،‌ می‌بایست مجاهدان دارای دو ویژگی مهم یعنی قدرت و خشونت و از طرفی دیگر از عاطفه و شفقت والایی برخوردار باشد [۷۹۳].

۴- عبدالرحمن بن عوف سیکی از سرداران امت اسلامی و از بزرگ‌ترین دعوتگران بود. او بردبار، حکیم، با تجربه و با سابقه بود. بنابراین، تمام تلاش و کوشش او بر این بود تا مردم سرزمینی که به سوی آنها اعزام شده بودند، مسلمان بشوند؛ چنانکه موفق گردید سردار آن سامان را برای پذیرفتن اسلام متقاعد سازد. و با این امر به موفقیت بزرگی نائل گردید.

۵- موفقیت عبدالرحمن بن عوف سدر راستای مسلمان گرداندن سردار بنی کلب در دومه الجندل یاد و خاطرۀ جعفر سجهت مسلمان گرداندن پادشاه حبشه، نجاشی و مصعب بن عمیر سجهت مسلمان گرداندن سرداران اوس و خزرج را در اذهان زنده ‌می‌گرداند. در مدینه این سه نفر از شخصیت‌های بزرگ و پیشگامان دعوت اسلامی هستند که در تأسیس نخستین مدرسۀ اسلامی در مکه نقش بسزایی داشتند.

عبدالرحمن سبا وجود اینکه از جنگ‌های سابق حدود بیست زخم بر بدن داشت به گونه‌ای که بر اثر آنها می‌لنگید، اکنون راهی دورترین نقطۀ شبه جزیرۀ عربستان می‌شد تا مرکزی جدید برای اسلام و عقیدۀ توحیدی بنا نماید؛ زیرا در آینده، وجود چنین مرکزی برای مسلمانان احساس می‌گردید تا از آنجا توطئۀ رومی‌ها و اعراب ÷را خنثی سازند [۷۹۴].

بدین صورت برای اولین بار حاکمیت اسلام در نقطۀ دور دستی بر قرار گردید و مسلمانان و نصارا در کنار هم و با هم زندگی می‌کردند. مسلمانان بر اساس احکام اسلامی و غیر مسلمانان با پرداخت جزیه به زندگی خود ادامه دادند و این اولین تجربه‌ای بود برای یاران پیامبر اکرم جکه در آینده قرار بود به سوی عراق، شام، فارس و روم مهاجرت نمایند این سرزمین‌ها را فتح نمایند تا مردم این نواحی بر این امر واقف گردند که اساس و شالودۀ این عقیده بر پایۀ گفتگو پیش می‌رود نه با شمشیر. و همچنین خاطر نشان سازد که مبادی اسلام دارای قدرت ذاتی فوق العاده‌ای است که نور و روشنی آن، جوامع تاریک جاهلی را در می‌نوردد [۷۹۵].

۶- ازدواج عبدالرحمن سبا دختر سردار دومه الجندل باعث تحکیم روابط رهبر جدید و مسلمانان دومه الجندل با حکومت اسلامی مدینه می‌شد. و این امر یکی از سیاست‌های پیامبر اکرم جو فرماندهانش بود که با دختران سرداران قبائل ازدواج می‌نمودند و با ایجاد روابط خانوادگی، میان آنان و اسلام پیوندی ناگستنی ایجاد می‌نمودند؛ به گونه‌ای که آنان از حامیان اسلام قرار می‌گرفتند و دشمنی آنان به دوستی با اسلام مبدل می‌گردید [۷۹۶].

[۷۹۱] مغازی، واقدی، ج ۲، ص ۵۶۰-۵۶۱. [۷۹۲] التاریخ الاسلامی، حمیدی، ج ۶، ص ۱۸۴. [۷۹۳] التاریخ الاسلامی، حمیدی، ج ۶، ص ۱۸۴. [۷۹۴] التربیه القیادیة، ج ۴، ص ۱۷۴. [۷۹۵] همان، ص ۱۷۵. [۷۹۶] التاریخ الاسلامی، حمیدی، ج ۶، ص ۱۸۶.